Po przez urabianie rozumie się oddzielanie cząstek skały od calizny. Najczęściej wykonywanymi sposobami urabiania są: - Metody wiertnicze - Techniki strzelnicze - Mechaniczne - Hydrauliczne - Termiczne - Chemiczne - Elektryczne. Podatność skały na urabianie nazywamy urabialnością jest ona zależna od stosowanej techniki urabiania własności mechanicznych lub chemicznych skał, wielkości i kształtu obrabianej powierzchni. Gęstość występowania płaszczyzn osłabionej spoistości nazywa się kliważ Urabianie skał metoda strzelniczą Do środków strzelniczych zalicza się: - mat wybuchowe - środki zapalające - środki inicjujące. Do sprzętu strzelniczego zalicza się: - zapalarki - przew. elektryczne - przyrządy do kontroli obwodu strzelniczego lub wykrywania prądów błądzących - przybitki nabijaki. MW nazywa się zw. Chemiczne lub ich mieszaniny zdolne do gwałtownych reakcji chem. Którym towarzyszy wydzielanie się dużej ilości ciepła i gazów. Wybuch jest to zjawisko gwałtownej przemiany chemicznej fizycznej lub jądrowej połączonej ze zmianą stanu równowagi układu, wykonaniem próby mechanicznej, efektem świetlnym i dźwiękowym. Wyróżnia się następujące rodzaje wybuchów: - Deflaopacja jest to spalanie MW z prędkością od kilku do kilkudziesięciu m/s (syk płomień i nie powstaje fala uderzeniowa) - Eksplozja pręd. fali wynosi 300 do 1000 m/s jest to reakcja charakterystyczna dla MW wolno działających, zastosowanie prowadzi do powstania urobku o względnie dużych rozmiarach brył. Detonacja pręd. fali od 1000 do 9000 m/s MW w czasie detonacji dzieli skałę krusząc ją i w znacznie mniejszej części rozsadzając ja wzdłuż powierzchni całości. MW detonujące nazywa się kruszące. W górnictwie MW muszą spełniać: -bezpieczeństwo manipulacji - dostateczna ilość składu - zdatność do pełnego opanowania technicznego - bezpieczeństwo ze strony metanu i pyłu - odpowiednie własności strzelnicze tj.: wrażliwość na inicjacje, zdolność przenoszenia, zdol. wykonyw. pracy, prędkość wybuchu. Z uwagi na bezpieczeństwo wobec metanu i pyłu MW dzieli się na grupy : 1) skalne - nie spełniają wymagań odnośnie bezp. Wobec metanu i pyłu stosuje się je w górnictwie do urabiania skały płonnej. Dopuszcz. stęż met. w miejscu robót strzałowych od 0,5 do 1 % kolor czerwony MW i opakowania 2) węglowe - spełniające wymogi można je używać do urabiania węgla stężenie metanu od 0,5 do 1% kolor szary MW opakowanie niebieski 3) metanowe - spełniają wymogi bezpiecz. Pod wzgl. Metanu i pyłu węglowego, dopuszcz. Stężenie metanu wynosi 1% kolor kremowy MW jak i opakowania 4) metanowe specjalne - spełniają wymogi bezpiecz. dop. stężenie metanu 1,5% kolor kremowy MW opakowanie kolor kremowy z czarnym paskiem. Do środków inicjujących zalicza się spłonki oraz lonty detonacyjne. Zapalniki elektr ostre: -spłonka, - opóźniacz, - zapalnik, Dzielimy je na: natychmiastowe i zwłoczne: sekundowe, półsekundowe i milisekundowe
Technika strzelnicza: MW w zależności od budowy dzielimy na - ciągłe (zwarte) - rozdzielone. W zależności od kształtu mówimy o: - skupionych ( kula sześcian) - wydłużonych (bryła której jeden z wymiarów jest większy 5 razy od pozostałych) - wielopostaciowe (teowe, krzyżowe) W trakcie wybuchu wokół MW wytwarzają się strefy: Str I - Miażdżenia, Str II - kruszenia, str III - spękań, str IV - drgań. Wyróżnia się trzy grupy otworów strzałowych: - włomowe, - poszerzające, - ociosowe. Zadaniem ładunku w otw. włomowych jest urobienie części skały i stworzenie dodatkowych powierzchni odsłonięcia, urobiona przez te otwory przestrzeń nazywa się włomem, kształt włomu jest nadawany przez odpowiednie rozmieszczenie otworów włomowych i zależy od tego czy w przekroju poprzecznym wyrobiska występują skały jednolite czy kilka warstw skalnych.
1:włom
stożkowy:
2:włom
piramidalny
3:włom klinowy
jedno rzędowy
4:włom klinowy
dwu rzędowy
5:włom
wachlarzowy
Zadaniem otworów poszerzających jest urobienie zasadniczej części skały, wierci się je prostopadle do czoła przodka. Zadaniem otworów obrysowych jest nadanie wyrobisku odpowiedniego kształtu w skałach o dużej urabialności, wierci się je prostopadle do czoła przodka a w skałach twardych odchyla się je w kierunku obrysu wyrobiska Wiertnictwo: jest metodą urabiania skał wykorzystywaną do poszukiwania i rozpoznawanie złóż, a także określania warunków geofizycznych, wykonywania otworów strzałowych, odmetanowania, do obudowy kotwiowej. Charakterystyka otworów wiertniczych: - kąt nachylenia względem pionu i poziomu, - średnica, - długość, -głębokość. Wyróżnia się trzy metody wykonywania otworów: - udarowa, - obrotowa, - udarowo-obrotowa.
Mechaniczny sposób urabiania skał: Kombajn chodnikowy służy do drążenia wyrobisk przygotowawczych Kształt wyrobiska: - obudowa łukowa, - obudowa kołowa, - obudowa trapezowa/podporowa, - trapezowa kotwiowa. Kombajn powinien: mieć możliwość nadawania przekroju poprzecznemu wyrobiska dowolnego kształtu, powinien pracować w jak najszerszym przedziale nachyleń aby istniała możliwość drążenia wyrobiska po upadzie i wzniosie powinien posiadać zwartą konstrukcje uwagi na ograniczoną wielkość wyrobiska, konstr. Kombajnu powinna pozwalać na łatwy transport części komb a także łatwy montaż demontaż oraz naprawy. AM-50: - organ urabiający, - ładowarka łapowa, - podawarka, - podwozie gąsienicowe, - rama kombajnu, - układ hydrauliczny i wodny, - układ zasilania i układ napędowy.
Kombajny ścianowe: podstawowymi zespołami kombajnu są: - silnik kombajnowy elektryczny, - ciągnik kombajnowy, - głowica urabiająca, - organ urabiający, - skrzynia aparatury elektrycznej, - sanie kombajnowe, - układ hydrauliczny i wodny, - układ sterowania.
Strugi węglowe: są przeznaczone do urabiania pokładów cienkich, Podstawowymi zespołami struga są - głowica strugowa, - łańcuch strugowy przenoszący napęd zespołów napędowych na głowice strugową
Obudowa wyrobisk górniczych: obudowa szybów i wyrobisk korytarzowych . Szyby wykonuje się w obudowie betonowej, stosuje się również obudowę murowana oraz z bloczków betonowych
1)głowica szybu 2)stopa obudowy szybu 3)obudowa turbinkowa 4)wlot do podszybia 5)rząpie Wyrobiska korytarzowe: 1)obudowa podporowa 2) podtrzymująca 3)wspierająca (kotwiowa) Obudowa podporowa składa się ze stojaka i stropnicy dzielimy ją na: drewnianą
Stosuje
się również
do
wzmacniania:
stalową -
sztywną
lub podatna:
Wykładka ma za zadanie wyrównanie obciążeń obudowy, zapewnia większą sztywność gdyż nie pozwoli na odkształcenie się elementów obudowy w kierunku obrysu wyrobiska
Murową
(sztywną)
Betonową - beton lany, bloczki betonowe, elementy prefabrykaty Obudowa podtrzymująca: składa się ze stropnicy i elementów stalowych związanych z ociosami wyrobiska
Role stojaków stanowią ociosy wyrobiska. Obudowa wspierająca (kotwiowa) doprowadza do usztywnienia warstw skalnych
OBUDOWA ŚCIANOWA: - indywidualna ( stosowana pomocniczo) , Zmechanizowana. Obudowę indywidualna dzielimy na : drewniana i stalową a stalową na stalowo-członową i mieszaną. Elementy obudowy indywidualnej: 1)stojaki 2)stropnice
Stojak stalowy cierne i hydrauliczne a hydrauliczne dzielimy na z obiegiem otwartym i zamkniętym
Cierny
Hydrauliczny
Obudowa stalowo członowa w trójkąt
Obudowa stalowo członowa w linie
OBUDOWA ZMECHANIZOWANA Podporowa (najczęściej w ścianach z podsadzką) podporowo osłonowa (najczęściej w ścianach z zawałem stropu)
Obudowa
Podporowa
1)stropnica
2)stojaki
3)spągnica
4) siłownik do przesuwania obudowy oraz przenośnika
Obudowa Podporowo Osłonowa:
1)stropnica
2)stojak
3)spągnica
4)osłona odzawałowa
5)Łączniki układu
lemniskatowego
6)siłownik do przesuwania obudowy oraz przenośnika DRĄŻENIE SZYBÓW: metoda zwykła i specjalna, specjalna dzieli się na mrożeniowa (w skałach bardzo silnie napełnionych woda, w skałach luźnych zawodnionych/kurzawki) polega na mrożeniu skał w których przepływ wody uniemożliwiłby sedymentacje cementu bądź też gdy metoda cementacji jest nieskuteczna i cementacji w skałach wodonośnych, porowatych lecz wytrzymałych polega na wtłaczaniu do górotworu zawiesiny cementowej, cement sedymentuje uszczelniając górotwór