Adam Kowalik gr. 1b
ZALEW SZCZECIŃSKI
Zalew Szczeciński jest zbiornikiem przybrzeżnym typu jeziora przepływowego, intensywnie przepłukiwanym wodami pochodzenia lądowego. Wody całego systemu hydrograficznego zalewu mieszczą się między równoleżnikami 53°24 N (południowy kraniec jeziora Dąbie) i 54°08 N (Peenemünde), co daje rozciągliwość południkową około 82,5 km, oraz między południkami 13°45 E (Peenemünde) i 14°48 E (wschodni kraniec Zatoki Wrzosowskiej), co daje rozciągliwość równoleżnikową około 70,5 km. Wielki i Mały Zalew, które wchodzą w skład właściwego zalewu, mieszczą się między 53°36 N (ujście rzeki Krępa do Roztoki Odrzańskiej) i 53°54 N (północne krańce jeziora Wicko) - przy rozciągłości południkowej około 33,5 km, oraz między 13°52 E (Karnin) i 14°37 E (wschodni kraniec Zatoki Skoszewskiej) - przy rozciągłości równoleżnikowej około 49,5 km. Dostęp do morza jest utrudniony przez wyspy Uznam i Wolin, zbudowanych z mierzei i kos, których podłożem są utwory dyluwialne. Zalew Szczeciński jest połączony z morzem dzięki trzem wydłużonym, chociaż wąskim cieśniną : Dziwna, Świna i Piana (Peene-Strom). Dzięki tym cieśniną odbywa się wymiana wód w obu kierunkach, a więc odprowadzany jest do morza nadmiar wód gromadzonych w obrębie zbiornika oraz okresowo doprowadzana jest woda słona z Zatoki Pomorskiej. Główne połączenie zalewu z morzem tworzy dziś sztuczny kanał morski o głębokości żeglugowej około 9,6 m., wybudowany pod koniec XIX w., a biegnący najpierw starym korytem Świny
Głównym źródłem zanieczyszczeń Zalewu Szczecińskiego są wody Odry wpływające przez Roztokę Odrzańską. Odra wnosi zanieczyszczenia spływające z górnego biegu rzeki, ścieki z aglomeracji szczecińskiej i położonych przy ujściu do Roztoki Odrzańskiej, Zakładów chemicznych „Police”. Udział pozostałych wód rzecznych (Ina, Gowienica, Krępa) jest nieznaczny, bo stanowi około 2% dopływających do Wielkiego Zalewu zanieczyszczeń ze strony polskiej. Głównym źródłem materii organicznej i substancji biogenicznych są wody Odry. Tą drogą spływało do Zalewu ok. 74% związków organicznych.
Szczeciński Zalew, basen ujściowy Odry, położony w Polsce i Niemczech, zamknięty od północy wyspami Uznam i Wolin. Z Morzem Bałtyckim połączony cieśninami: Pianą (na zachodzie), Świną (między wyspami Uznam i Wolin) i Dźwiną (na wschodzie). Powierzchnia 687 km2, głębokość do 9 m, średnia 4 m.
Szczeciński Zalew powstał przez wtargnięcie na ląd morza w czasie transgresji litorynowej. Słaba wymiana wód doprowadziła do nieznacznego zasolenia (0,5-2‰). Dzieli się na część wschodnią - Wielki Zalew i zachodnią - Mały Zalew. Przez zalew prowadzi pogłębiony tor wodny ze Szczecina do Świnoujścia, stanowiący ważną drogę żeglugi.
Teren rybołówstwa. Występują tu ryby słodkowodne przystosowane do wody słonawej (płoć, leszcz, sandacz, szczupak, węgorz, okoń). Główne porty rybackie: Wolin, Stepnica, Nowe Warpno.
Wody Zalewu Szczecińskiego charakteryzują się wysokim odczynem , co ma ścisły związek z eutroficznym charakterem tego akwenu.
Najwyższe wartości pH stwierdza się w okresach bujnego rozwoju fitoplanktonu w wyniku zużywania dwutlenku węgla w procesach fotosyntezy. Zanotowane najwyższe wartości pH = 10,0 w Zalewie Szczecińskim wystąpiły w 1993 r.
Należy podkreślić , że jest to wielkość przekraczająca granice toksyczności dla niektórych ryb łososiowatych. Jest to jednocześnie obiaw silnego zeutrofizowania wód Zalewu. W płytkich, mieszających się przez częste falowanie wodach Zalewu występuje na ogół wysokie przesycenie tlenem (za wyjątkiem położonych w rejonie ujścia Odry niektórych obszarów) śre3dnie roczne wartości nasycenia tlenem oscylują w granicach 100%.
Najsilniejsze przesycenie tlenem obserwuje się w okresie intensywnych zakwitów fitoplanktonu, w czerwcu i lipcu. W tym czasie występuje mała przezroczystość i wysoki odczyn wody.
Wody Zalewu Szczecińskiego mają charakter wód słonawych: zasolenie tych wód może być uznane za czynnik naturalny, ograniczający jednak w znacznym stopniu walory użytkowe.
Badania biologiczne Zalewu Szczecińskiego wykazały , że niewątpliwie znaczny wpływ na biocenozę wywarła również wzrastająca żyzność tego zbiornika .
W ostatnich latach w różnych publikacjach zaczęto przewidywać zbliżającą się „klęskę ekologiczną” przypisywaną gwałtownemu zanieczyszczeniu wód Zalewu. Cechą charakterystyczną Zalewu Szczecińskiego, podkreśloną przez wielu autorów, jest jego słodkowodny charakter i skłonność do długotrwałych zakwitów sinic. Grupą dominującą są okrzemki, których zakwity występują wczesną wiosną (kwiecień, maj) oraz późną jesienią (październik, listopad). Wiosną dominantami są : Asterionella formosa, Diatoma elongatum, Sceletonema subsalsum, oraz kilka gatunków z rodzaju : Melosira, Coscinodiscus i Stephanodiscus; ponadto na terenie Małego Zalewu pojawia się Thalasiosina sp.
Późną wiosną w planktonie zaczynają pojawiać się sinice , których liczebność wzrasta ze wzrostem temperatury wody. Sinice są również ważnym komponentem fitoplanktonu Zalewu Szczecińskiego . Zakwity sinic obserwowała już w latach 50-tych Zembrzuska i stwierdziła letnie i jesienne zakwity Aphanizomenon flos aquae.
Występujące w Zalewie zielenice , reprezentowane są od wielu lat najliczniej przez rodzaj ; Scenedesmus i Pediastrum, a w ostatnich latach także przez nabierające coraz większego znaczenia rodzaje : Actinastrum, Oocystis, Monoraphidium, Crucigenia i Tetrastrum.
Badając skład zooplanktonu, nie stwierdzono w ostatnim czasie większych różnic ilościowych w liczebności skorupiaków, a za maksimum liczebności podano okres od sierpnia do października.
Fauna denna Zalewu Szczecińskiego, podobnie jak fito i zooplankton, ma charakter słodkowodny. Na podstawie wieloletnich badań można stwierdzić , że makrofauna obszarów dna mulistego składa się głównie z przedstawicieli Oligochaeta i Chironomidae.
Oprócz wymienionych poprzednio ważnych komponentów bentosu, należy wspomnieć o racicznicy Dreissena polymorpha, której kolonie występują w strefie przybrzeżnej na stokach mielizn, a pokrywające powierzchnię około 46 km 2 stwierdzone zostały przez Wiktora w latach 50-tych.
Ichtiofauna Zalewu Szczecińskiego jest bardzo bogata i urozmaicona, Oprócz gatunków typowo słodkowodnych jak: płoć , leszcz, okoń, krąp, występują w nim ryby dwuśrodowiskowe jak: certa, węgorz, sieja, troć. Wiosną w Zalewie Szczecińskim pojawia się śledź i szprot, a w ciągu całego roku spotykane są płastugi. Ogółem skład ichtiofauny Zalewu Szczecińskiego tworzy 37 gatunków ryb, w tym 27 to gatunki słodkowodne , 6 gatunków dwuśrodowiskowych i 4 gatunki typowo morskie
Podsumowanie:
Krajobraz Zalewu Szczecińskiego jest silnie zmieniony przez człowieka. Zmiany te dotyczą przede wszystkim środowiska wodnego zanieczyszczanego przez ścieki wpływające wraz z wodami Odry. Są to w wiekszości zanieczyszczenia z miasta Szczecina i okolic. Swój udział mają też Zakłady Chemiczne „Police”, chociaż w mniejszym stopniu dzięki działającej tam oczyszczalni ścieków. Atmosfera i gleba są też zmienione na co ma wpływ chociażby bliskość tak dużego miasta jak Szczecin.