Językoznawstwo ogólne

Informacje ogólne

Kod przedmiotu:	3020-1123JO	Kod SOCRATES:	09303
Nazwa przedmiotu:	Językoznawstwo ogólne
Jednostka:	Katedra Językoznawstwa Ogólnego i Bałtystyki
Grupy:	Przedmioty obowiązkowe dla III roku "cywilizacji" Przedmioty obowiązkowe dla III roku filologii polskiej - stacjonarne
Punkty ECTS i inne:	9
Rodzaj przedmiotu:	obowiązkowe

Semestr zimowy 2006/07 (zakończony)

Okres:	01-10-2006 - 01-02-2007	zobacz plan zajęć
Typ zajęć:	Wykład 30 godzin [grupy]
Koordynatorzy:	Konrad Kośla Krzysztof Malesa Paweł Rutkowski
Prowadzący grup:	(brak danych)
Lista studentów:	(nie masz dostępu)
Zaliczenie:	Egzamin

Skrócony opis przedmiotu

Celem przedmiotu jest przedstawienie podstawowych kierunków współczesnego językoznawstwa:

I. Językoznawstwo przedstrukturalne; II. Główne tezy de Saussure'a; III. Szkoły strukturalizmu: szkoła kopenhaska; szkoła praska; deskrytywizm; hipoteza Sapira-Whorfa ; semantyka strukturalna; strukturalizm w innych dziedzinach humanistyki IV. Językoznawstwo generatywne i modelowe : problem gramatyki uniwersalnej, składnia generatywna w wersji klasyczne, teorie generatywne lat 80, najnowsze koncepcje; semantyka generatywna i teoria przypadków głębokich; model sens <=> tekst, słownik objaśniająco-kombinatoryczny i funkcje leksykalne. V. Językoznawstwo kognitywne: Teoria prototypu i kategoryzacja; kategorie rozmyte; gramatyka kognitywna Langackera;. metafora i metonimia; ramy interpretacyjne; konceptualizacja; definiowanie znaczeń; cechy denotacyjne i konotacyjne; językowy obraz świata.

Pełny opis przedmiotu

Celem przedmiotu jest przedstawienie podstawowych kierunków współczesnego językoznawstwa

I. Językoznawstwo przedstrukturalne; rola tradycji greko-łacińskiej, gramatyki średniowieczne i nowożytne (początki leksykografii); językoznawstwo historyczno-porównawcze i młodogramatyczne XIX w; Szkoła kazańska.

II. Strukturalizm. Główne tezy de Saussure'a (langue-parole-langage; język jako system znaków; relacje paradygmatyczne i syntagmatyczne między znakami. bilateralna koncepcja znaku (signifiant - signifié); rozdzielenie synchronii i diachronii; teoria wartości.

III. Główne szkoły strukturalizmu:

A. Szkoła kopenhaska; dedukcyjność teorii; teoria planu wyrażania i planu treści; forma i substancja; zasada komutacji i inwarianty; teoria znaków i figur; funkcje glossematyczne

B. Szkoła praska i funkcjonalizm: klasyczna fonologia strukturalna a fonologia binarna w ujęciu Jakobsona; opozycje morfologiczne; funkcje języka; teoria aktualnego rozczłonkowania zdania

C. Strukturalizm amerykański - deskrytywizm: źródła i inspiracje; asemantyzm; procedury badawcze; zasady opisu (segmentacja, dystrybucja); składnia składników bezpośrednich; kontynuacje i wykorzystanie współcześnie.

D. Hipoteza Sapira-Whorfa: wcześniejsze tezy o relatywizmie językowym; obserwacje i analizy Whorfa; kontynuacje współczesne

E. Semantyka strukturalna: teoria pola semantycznego; semantyka składnikowa: źródła i inspiracje; główne klasyczne propozycje metodologiczne (Wierzbicka, Bierwisch); semantyka strukturalna uprawiana współcześnie.

F. Strukturalizm w innych dziedzinach humanistyki (literaturoznawstwie, antropologii, socjologii, etnografii)

IV. Językoznawstwo generatywne i modelowe

A. Językoznawstwo generatywne: ogólna charakterystyka językoznawstwa generatywnego; problem gramatyki uniwersalnej; składnia generatywna w wersji klasyczne; teorie generatywne lat 80 (zasad i parametrów, rządu i wiązania, kreskowa); najnowsze koncepcje: minimalizm, teoria optymalności

B. Semantyka generatywna: twórcy, podstawowe tezy, proponowane rozwiązania; teoria przypadków głębokich; współczesne kontynuacje.

C. Model sens <=> tekst; kodowanie i dekodowanie; przewidywane reprezentacje; reprezentacje semantyczne; walencje semantyczne wyrazu i role semantyczne aktantów; słownik objaśniająco-kombinatoryczny i funkcje leksykalne; aktualne propozycje: składnia zależności; morfologia.

V. Językoznawstwo kognitywne

A. Teoria prototypu i kategoryzacja; problem kategorii rozmytych

B. Gramatyka kognitywna Langackera

C. Koncepcja metafory i metonimii w tworzeniu pojęć i w języku (Lakoff)

D. Koncepcja ram interpretacyjnych (Fillmore)

E. Konceptualizacja jako zjawisko językowe; definiowanie znaczeń; cechy denotacyjne i konotacyjne w definiowaniu znaczeń leksemów.

F. Językowy obraz świata

Literatura

Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław 1993.

Ju. Apresjan, Koncepcje i metody współczesnej lingwistyki strukturalnej, Warszawa 1971

H. Kurkowska, A. Weinsberg, Językoznawstwo strukturalne, Warszawa 1979

A. Weinsberg, Językoznawstwo ogólne, Warszawa 1983

F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 1971 lub 1986 lub: [w:] Semiotyka wczoraj i dziś, red. J. Pelc, Warszawa 1991 - Istota znaku językowego. .

L. Hjelmslev, Prologomena do teorii języka [w:] Językoznawstwo strukturalne, lub: [w:] Semiotyka wczoraj dziś, red. J. Pelc, Warszawa 1991- paragraf 12: Znaki i figury; paragraf 13: Wyrażenie i treść.

C. Hockett, Kurs językoznawstwa współczesnego, Warszawa 1968 - paragraf 12: Analiza fonologiczna.

Z. S. Harris, Założenia metodologiczne językoznawstwa strukturalnego [w:] Językoznawstwo strukturalne,

R. S. Wells, Składniki bezpośrednie [w:] jw.

M. Bierwisch, Semantyka strukturalna [w:] Semiotyka wczoraj i dziś lub: Semantyka składnikowa, "Przegląd Humanistyczny" 1986, nr 11-12.

G. W. Leibniz Tablice definicji [w:] Słownik i semantyka, Warszawa 1975

R. Grzegorczykowa, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa 2001

A, Wierzbicka, Semantyka zdań o zwierzętach, "Pamiętnik Literacki" 1970, z. 1.

B.L. Whorf, Język, myśl, rzeczywistość, Warszawa 1971

J. Lyons, Chomsky, Warszawa 1975.

J. Fisiak, Wstęp do współczesnych teorii lingwistycznych, wyd. 2, Warszawa 1985

N. Chomsky, Zagadnienia teorii składni, Wrocław 1982 - wstęp i s. 14-37.

Ch. Fillmore, Gramatyka przypadka [w:] Semiotyka wczoraj i dziś, Warszawa 1991.

J.Apresjan, Semantyka leksykalna, Warszawa 1990 - rozdział Model sens-tekst i historia jego powstania.

P. Rutkowski, Wprowadzenie do fonologii generatywnej, "Poradnik Językowy" 2001, nr 1, s. 12-30.

K. Rosner, Teoria języka i umysłu ludzkiego Noama Chomsky'ego i jego interdyscyplinarna doniosłość [w:] Noama Chomsky'ego próba rewolucji naukowej, t. 1, Warszawa 1995.

N. Chomsky, Koncepcje języka [w:] jw, t. 2, Warszawa 1996.

R. Salkie, Gramatyka rdzeniowa i peryferie [w:] jw

P. Mesner, Elementy gramatyki umysłu, Kraków 2005, Uniwersitas.

G. Lakoff, Mark Johnson, Metafory w naszym życiu, Warszawa 1988.

L. Jordanska, I. Mielczuk, Konotacja w semantyce lingwistycznej i w leksykografii [w:] Konotacja, red. J. Bartmiński, Lublin 1988.

E. Tabakowska, Gramatyka i obrazowanie, Kraków 1995.

K. Waszakowa, O nowych zjawiskach leksykalnych w świetle semantyki rozumienia [w:] Semantyczna struktura słownictwa i wypowiedzi, red. R. Grzegorczykowa i Z. Zaron, Warszawa 1997.

J. R. Taylor, Kategoryzacja w języku - rozdziały I, II, III, V i VII.

A. Wierzbicka, Język - umysł - kultura, Warszawa 1999 - artykuł: Prototypy i inwarianty. Owoce i warzywa. Semantyka kategoryzacji ludzkiej.

R. Langacker, Wykłady z gramatyki kognitywnej, Lublin 1995 - wykłady 1-5.

R. Langacker, Wykłady z gramatyki kognitywnej, Lublin 2001 - całość

R. Langacker, Obserwacje i rozważania na temat zjawiska subiektywizacji

J. Fife, Wykłady z gramatyki kognitywnej [w:] Podstawy gramatyki kognitywnej, red. H. Kardela, Warszawa 1994.

R. Kalisz, Teoretyczne podstawy językoznawstwa kognitywnego [w:] jw

G. Kleiber, Semantyka prototypu. Kategorie i znaczenie leksykalne, Kraków 2005

E. Tabakowska (red.), Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków, 2005,

J Bartmiński (red.) Językowy obraz świata, Lublin.1990

J. Bartmiński, Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata [w:] jw

R. Grzegorczykowa, Pojęcie językowego obrazu świata [w:] jw

W. Chlebda, Płaszczyzny oglądu językowego obrazu świata w opisie semantycznym języka [w:] Komparacja systemów i funkcjonowania współczesnych języków słowiańskich, red. S. Gajda, Warszawa 2000.

J. Linde-Usiekniewicz, Uwagi o pewnych niebezpieczeństwach związanych z kontrastywnym badaniem językowego obrazu świata [w:] Studia z semantyki porównawczej. Nazwy barw. Nazwy wymiarów. Predykaty mentalne. Część II. red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2003

---