I. Pytania ogólne

1.Powstanie kryminalistyki

Źródłem powstania kryminalistyki jako dziedziny nauki były przemiany cywilizacyjne okresu rewolucji przemysłowej -> migracje ludzi ze wsi do miast, czyli ze skupisk, gdzie każdy każdego zna do skupisk dużych, gdzie większość ludzi jest anonimowa. W związku z tym pojawiła się potrzeba utworzenia nowych metod wykrywania przestępstw, które będą bardziej adekwatne do sytuacji. Inną przesłanką był rozwój nauki i pojawienie się nowych metod i narzędzi.

Postacie zasłużone dla kryminalistyki:

-> sir Edward Henry:

- opracował system klasyfikacji daktyloskopijnej

- 1901r - zorganizował w Scotland Yard pierwszą na świecie registraturę daktyloskopijną

- 1903r - został szefem Metropolitan Police

Kryminalistyka w Polsce:

Zaczęło się od medycyny sądowej, najbardziej znanymi przedstawicielami byli:

- Leon Wachholz

- Ludwik Twichmann

- Ludwik Hirszfeld

- Jan Stanisław Olbrycht

2. Laboratoria kryminalistyczne w Polsce:

- Laboratorium Policyjne Centrali Służby Śledczej(1927r)

- Instytut Ekspertyz Sądowych(1927r)

- Katedra Kryminalistyki UW

3. Pojęcie kryminalistyki(taktyka i technika kryminalistyczna) wg:

- P. Horszowskiego - kryminalistyka zajmuje się badaniem sposobów i środków dokonania przestępstw

- B. Hołyst - kryminalistyka to nauka o metodach ustalania faktu przestępstwa

- Z. Czeczot - nauka praktyczna, opracowuje zasady sprawnego działania

Kryminalistyka dzieli się na:

-> taktykę kryminalistyczną - czyli badanie sposobów dokonania przestępstw oraz opracowywanie metod ich wykrywania poprzez realizację czynności dochodzeniowo-śledczych oraz

operacyjno-rozpoznawczych, jak np:

- przesłuchanie

- przeszukanie

- okazanie

- eksperyment śledczy

- pościg

- zasadzka

- kontrola operacyjna

- zakup kontrolowany

-> technikę kryminalistyczną - badania środków technicznych wykorzystywanych do popełnienia przestępstwa oraz opracowywanie metod i środków technicznych służących do identyfikacji sprawców przestępstw.

4. Działy techniki kryminalistycznej

- daktyloskopia

- badania pisma ręcznego i dokumentów

- fonoskopia

- mechanoskopia

- traseologia

- antroposkopia

- otoskopia

- cheiloskopia

5. Ślady kryminalistyczne i ich podział

Ślady kryminalistyczne - wg Jana Sehna to wszelkie zmiany w obiektywnej rzeczywistości, które jako spostrzegalne znamiona po zdarzeniach będących przedmiotem postępowania stanowią podstawę do odtworzenia przebiegu tych zdarzeń zgodnie z rzeczywistością.

Ślady można podzielić na:

- substancje pamięciowe

- odwzorowanie, plany i inne

- daktyloskopijne, biologiczne, traseologiczne, mechanoskopijne, broni, fałszerstw dokumentów, fonoskopijne, fizykochemiczne, osmologiczne, przestępstw komputerowych

- ślady sprawcy, ofiary, świadka i innych osób

- ślady człowieka, zwierzęcia, zjawisk i rzeczy

Inny podział:

- substancje

- obrazy

- engramy pamięciowe

- mowa, dźwięki

- zapachy

- przemiany materii

- zmiany w przestrzeni

- przedmioty

6. Identyfikacja kryminalistyczna (Proces: utożsamianie, stwierdzanie, ustalanie przez porównanie lub rozpoznawanie; Wynik: utożsamianie, stwierdzanie, ustalanie, czy obiekt jest ten sam lub taki sam)

-> grupowa - celem jest zakwalifikowanie obiektu do jakiejś grupy, charakteryzującej się zespołem cech; czasami jest etapem na drodze indywidualnej, a czasami jest kresem możliwości, gdy:

- nie ma cech identyfikujących obiekt

- takie cechy są, ale nie można ich ustalić

-> indywidualna - gdy chcemy ustalić tożsamość konkretnego, indywidualnego obiektu

-> bezpośrednia - jednoznaczne zidentyfikowanie osoby wprost na podstawie posiadanych danych (np. imię, nazwisko, adres)

-> pośrednia - jednoznaczne zidentyfikowanie osoby na podstawie relacji wewnątrz wszystkich posiadanych danych

- pozytywna, negatywna, eliminacyjna

- kategoryczna, prawdopodobna

- materiał dowodowy, porównawczy, kontrolny

- wartość diagnostyczna

- wartość dowodowa

- cechy identyfikacyjne (elementy odróżniające)

II. Daktyloskopia

1. Właściwości linii papilarnych:

- niepowtarzalność

- niezmienność

- nieusuwalność

2. Rodzaje wzorów linii papilarnych

-> wzory łukowe:

- łuki zwykłe

- łuki namiotowe

-> wzory pętlicowe:

- pętlica prawa

- pętlica lewa

-> wzory wirowe:

- wiry typowe

- torebkowe

- dwupętlicowe

- złożone

3. Minucje - elementy podstawowe dla identyfikacji daktyloskopijnej.

Podstawowe rodzaje minucji:

- odcinki

- początki i zakończenia

- haczyki

- rozwidlenia

- kropki

4. AFIS

- powstał w 1978r i został wyprodukowany przez firmę Printrak

- wykorzystywany obecnie przez większość policji na świecie

- gromadzenie danych daktyloskopijnych cudzoziemców; gromadzenie obrazów niezidentyfikowanych śladów daktyloskopijnych z miejsc przestępstw; porównywanie obrazów odbitek, nieznanych śladów

5. Podstawy prawne daktyloskopii

Art. 74, 2pkt. KPK

6. Rodzaje śladów linii papilarnych

- ślady nawarstwione - naniesione substancje potowo-tłuszczowe; naniesione innymi substancjami (np. krwią, farbą, smarem)

- ślady odwarstwione

- ślady wgłębione

7. Metody ujawniania śladów linii papilarnych

- metody optyczne (pod wpływem promieniowania widzialnego i UV)

- metody fizyczne (proszki daktyloskopijne, SPR, metalizacja próżniowa, fiolet krystaliczny)

- metody chemiczne (czerwień węgierska)

- metody fizykochemiczne (cyjanoakryl)

- metody fluoroscencyjne

III. Pismo ręczne

1. Rodzaje cech pisma ręcznego:

- cechy syntetyczne (klasa pisma, ogólny obraz, stopień staranności)

- cechy topograficzne (margines lewy i prawy, górny i dolny, wcięcia akapitowe)

- cechy mierzalne (pole i wielkość pisma, szerokość znaków)

- cechy konstrukcyjne (budowa znaków, odmiany znaków, budowa wiązań)

- cechy motoryczne (tempo pisania, impuls, następstwa znaków oraz nacisk)

2. Metody podrabiania podpisów:

-> naśladownictwo

- intelektualne

- wzrokowe

- z pamięci

- wyuczone

-> odwzorowanie

-> autofałszerstwo

3. Rodzaje i zasady pobierania materiału porównawczego:

- materiał bezwpływowy (z podobnego okresu)

- materiał na żądanie (wpływowy) - podłoże, środek pisarski, warunki pisania, treść dosłowna lub zbliżona, zmiana kartek, tempo pisania, wielkość liter, pochylenie liter.

- materiał powstały w związku ze sprawą

Należy dążyć do uzyskania podobnych form graficznych, ale nie pokazywać materiału dowodowego.

IV. Techniczne zabezpieczenia dokumentów

1. Przykłady dokumentów publicznych:

- banknoty

- dokumenty tożsamości

- czeki

- weksle

- karty płatnicze

- znaki akcyzy

- świadectwa ukończenia uczelni

2. Rodzaje zabezpieczeń dokumentów:

-> rodzaje podłoża(zabezpieczenia w podłożach):

- znaki wodne

- nitki zabezpieczeniowe

- włókna, broki (UV)

-> druk (staloryt, offset, typografia)

-> tło (gilosz, mikrodruki)

-> farby specjalne (wykazujące fluoroscencyjne, zmienne optyczne, penetrujące)

-> retro wers

-> efekt kątowy, relief, irys

-> foliogramy

-> wpisy i podpisy

-> zdjęcia

-> pieczęcie

-> laminowania

-> zabezpieczenia elektroniczne

-> zabezpieczenia biometryczne

3. Znak wodny

-> zwany także foliogramem - to charakterystyczny obraz widziany w świetle przechodzącym, uzyskiwanym w trakcie formowania papieru, widoczny jest jedynie dzięki zróżnicowanej warstwy papieru lub zagęszczenia włókien. Obecnie stosowany jest jako zabezpieczenie druku.

-> druk stalorytniczy - wykorzystywany jako zabezpieczenie druku, umożliwia nadrukowywanie wypukłych wzorów np. na banknoty co pomaga w ich identyfikacji

-> nitka zabezpieczająca - metalowy pasek wpuszczony do wnętrza papieru z prześwitami; to zabezpieczenie druku wprowadzane podczas produkcji papieru

-> efekt kątowy - rodzaj zabezpieczenia druku, uzyskiwany dzięki przetłoczeniom papieru w wyniku stosowania techniki druku, jaką jest staloryt. W zależności od kąta obserwacji można dostrzegać raz jeden, raz drugi obraz w tym samym miejscu druku

-> retrowers - jedna z form zabezpieczenia dokumentów, polega na druku grafiki na stronie przedniej (recto) i odwrotnej (verso). Grafiki oglądowe oddzielnie mogą nie nieść treści, ale dopiero oglądane pod światło wspólnie tworzą element znaczeniowy.

-> farby specjalne - mogą to być farby zmieniające kolor pod wpływem promieni UV, niewidoczna farba fluorescencyjna zamieniająca kolor pod wpływem temperatury.

4. Zabezpieczenia banknotów

-> specjalna , tajna receptura papieru, zastępowanie go podłożem polimerowym

-> stosowanie mikrodruku (np. banknot 20 USD; mikrotekst)

-> retrowers (to obraz widoczny w prześwicie, utworzony z dokładnie dopasowanych elementów, znajdujących się po obu stronach banknotu)

-> znak wodny

-> nitka zabezpieczająca

-> nadruk farbą zmienną optycznie

-> staloryty (elementy wypukłe) ; offset (drukowanie tła i elementów płaskich)

-> typografia (numerowanie banknotów)

5. Zabezpieczenie dowodu osobistego

-> kinegram - element znajdujący się na awersie dokumentu w prawym dolnym rogu, dający efekt holograficznej zmiany barwy i motywu, a także efekt kinetyczny

-> zdjęcie, wzór podpisu i dane - nanoszone techniką grawerowania laserowego

-> efekt CLI - element umieszczony w prawym górnym rogu rewersu, zawiera PESEL, rok ważności dokumentu

-> efekt OVI - godło kraju naniesione na rewersie dokumentu naniesioną za pomocą farby zmiennej optycznie, dodatkowo element jest aktywny w świetle UV.

-> zabezpieczenia widoczne w świetle kierunkowym

-> zabezpieczenia widoczne w świetle UV:

- linie giloszowe

- napisy

- stylizowane litery RP

- nitka zabezpieczająca

V. Osmologia

1. Zabezpieczanie śladów zapachowych:

- ślad zapachowy zabezpiecza się na przedmiotach, które miały kontakt z podejrzanym dłużej niż 30 minut (ślady biologiczne, rzeczy osobiste)

- zapach dłużej utrzymuje się na powierzchniach chłonnych oraz w niskiej temperaturze niż w wysokiej

- ślad zapachowy zabezpiecza się przykrywając go pochłaniaczem (tkanina o podwyższonej chłonności), a następnie szczelnie okrywając aluminiową folią tak, aby zapach nie mógł się ulotnić i aby przenikał na pochłaniacz (trwa to ok. 30 minut)

- następnie zdejmuje się folię, a pochłaniacz za pomocą pensety wkłada się do sterylnego, szklanego i bezwonnego naczynia, opatruje się je metryczką

- zapach można także pobrać za pomocą pompy próżniowej

- ślady zapachowe z powierzchni wilgotnych należy albo zamrozić, albo wysuszyć w temp. pokojowej; w przypadku zamrożenia ślad należy natychmiast przekazać do pracowni osmologicznej

2. Pobieranie materiału porównawczego:

- pobiera się go od podejrzanego w celu przeprowadzenia badań osmologicznych. W tym celu zapach porównawczy pobiera się od podejrzanego dając mu do potrzymania w rękach sterylne pochłaniacze lub w razie konieczności przykładając do jego ciała (np. pod stopami lub pachami). Proces ten trwa kilkanaście minut.

- w trakcie pobierania należy pamiętać o przestrzeganiu pewnych reguł:

-> pobierania materiału porównawczego nie może robić osoba zabezpieczająca materiał dowodowy, co eliminuje możliwość kontaminacji śladów

-> materiał pobiera się w pomieszczenie wolnym od silnych, obcych zapachów

->materiał pobiera się z wcześniej umytych i osuszonych rąk, w szczególnych przypadkach można też z innych części ciała lub z krwi

-> pochłaniacz trzeba przekazać w sposób minimalizujący nanoszenie innych zapachów

-> liczba pochłaniaczy porównawczych powinna dublować materiały dowodowe

-> czas pobierania materiału porównawczego powinien wynosić 15 minut

-> materiał można zabezpieczyć z przedmiotów lub rzeczy, co do których istnieje pewność, że dana osoba miała z nimi bezpośredni kontakt

-> pochłaniacze po nasyceniu należy umieścić w neutralnym zapachowo opakowaniu szklano-metalowym

3. Szereg selekcyjny:

- odpowiednio ustawione pojemniki z umieszczonym wewnątrz materiałem zapachowym przygotowanym do badań zgodności zapachowej

- wykorzystuje się w nim materiał dowodowy, materiał uzupełniający oraz porównawczy

4. Próby kontrolne:

- próby, w trakcie których w ciągu selekcyjnym znajduje się materiał kontrolny, stosowany w celu ustalenia, czy w ciągu selekcyjnym nie znajduje się zapach zaburzający pracę psa oraz czy pies w dniu badania pracuje prawidłowo

- próba w układzie kontroli negatywnej (próba zerowa)

- próba w układzie kontroli pozytywnej

5. Badania identyfikacyjne:

- kolejne próby z zabezpieczonym materiałem dowodowym i porównawczym przeznaczonym do identyfikacji

VI. Traseologia

1. Traseologia zajmuje się badaniami porównawczymi śladów stóp zarówno odzianych jak i bosych, badaniami porównawczymi śladów obuwia

2. Rodzaje śladów traseologicznych:

- ślady stóp ludzkich (obutych, odzianych, bosych)

- ślady kończyn zwierząt

- ślady pojazdów na kołach, gąsienicach, płozach i innych

- ślady wgłębione

- ślady odwarstwione

3. Ichnogram:

- kierunek linii chodu, kąt stopy i kąt kroku, długość i szerokość kroku, badanie śladów obuwia

4. Zabezpieczanie śladów traseologicznych:

- obecność śladów pozornie niewidocznych ujawnia się za pomocą skośnie padającego światła skupionego lub za pomocą promieni UV. Następnie fotografuje się je, a potem oczyszczony ślad odwzorowuje

- ślady wgłębione w substancjach zwartych - za pomocą gipsu alabastrowego, albo kamienia dentystycznego, a w podłożach niestałych po uprzednim utrwaleniu nawierzchni, np. lakierem do włosów

- odcisk w substancjach sypkich najpierw utrwala się, po czym odwzorowuje żywicą silikonową. Ślady na uwarstwione przenosi się na folię daktyloskopijną, ślady utajone uwidacznia się za pomocą proszków daktyloskopijnych

- ślady pyłowe zdejmuje się metodą elektrostatyczną na aluminiową płytkę pokrytą folią

5. Rodzaje cech identyfikacyjnych obuwia:

- grupowe - kształt podeszwy, budowa spodu podeszwy, wzorcowa kompozycja podeszwy

- indywidualne - indywidualne cechy klasyczne, elementy podłoża przejęte przez podeszwę

- indywidualizujące - zdarcia, zużycia, cechy produkcyjne

VII. Oględziny

1. Cel oględzin:

- postępowanie przygotowawcze

- wyjaśnienie okoliczności zdarzenia i sprawcy

- zebranie materiału dowodowego

2. 7 złotych pytań:

- co się zdarzyło?

- gdzie?

- kiedy?

- jak?

- czym?

- dlaczego?

- kto?

3. Czynności przygotowawcze:

- zabezpieczenie miejsca

- organizacja i przygotowanie do pracy grupy operacyjno-śledczej

- czynności porządkowo-organizacyjne

4. Etapy oględzin:

-> wstępny - dokładne zapoznanie się z przedmiotem oględzin, otoczeniem i ich właściwościami, uściślenie obszaru, zlokalizowania śladów i dowodów

-> szczegółowy - etap główny, szczegółowe oględziny kolejnych fragmentów danego obszaru, przedmiotu, poszukiwanie, ujawnianie, dokumentowanie i zabezpieczanie śladów kryminalistycznych

-> końcowy - kontrola obszaru badanego w celu stwierdzenia ewentualnie pominiętych elementów, zbierania zabezpieczonych śladów

5. Dokumentacja oględzin:

- dokładny opis miejsca ujawnienia śladu, a także odległości, w jakich znajdował się w stosunku do nieruchomych punktów odniesienia

- opis przedmiotu, bądź podłoża z dokładnym opisem jego właściwości

- charakterystykę śladu (forma odwzorowania, rodzaj i wielkość, rodzaj przedmiotów, materiał, kolor i cechy szczególne)

- metoda ujawnienia śladu

- oznaczenie śladu, zgodnie z tym na fotografii

- sposób zabezpieczenia i pakowania

VIII. Broń palna

1. Pojęcie broni palnej:

Wg art. 7 ust. I ustawy o broni i amunicji, bronią palną w rozumieniu tej ustawy jest narzędziem które w wyniku działania sprężonych gazów, powstałych na skutek spalania materiałów miotających (najczęściej prochu strzelniczego) jest zdolne do wystrzelenia pocisku lub substancji z lufy albo elementu zastępującego lufę

- za broń palną uznaję się (jej posiadanie) także części broni: szkielet, bęben, zamek, komora zamkowa, lufa lub amunicja

2. Rodzaje broni palnej:

- broń bojowa (karabiny, karabiny maszynowe, automatyczne, pistolety i rewolwery)

- broń myśliwska (śrutowa i kulowa)

- broń sportowa (małokalibrowa)

- broń specjalnego przeznaczenia (rakietnica)

- broń gazowa

3. Podstawowe elementy budowy pistoletu:

- uchwyt

- muszka

- lufa

- szczerbinka

- język spustowy

- magazynek

- kabłąk spustowy

- bębenek

- kurek

- kolba

4.Kaliber lufy:

- to średnica lufy broni, w przypadku luf gwintowych średnica mierzona między przeciwległymi polami

5. Elementy budowy naboju:

6. Ślady na łuskach pozostawiają:

- komora nabojowa

- czółko trzonu zamkowego

- grot iglicy

- wyrzutnik

7. Ślady na pociskach:

- powstają w wyniku kontaktu pocisku z przeszkodą, ciałem oraz w chwili poruszania się pocisku w lufie i przy wyjściu z niej

- strzał oddany z bliska pozostawia na przeszkodzie lub w ciele drobiny prochu i osmala brzegi rany, bądź zostawia okręgi z osmalin

- otwór wlotowy jest zawsze mniejszy niż wylotowy

8. Zbiory łusek i pocisków - przeznaczenie:

- umożliwia ustalenie rodzaju naboju, kalibru, typu broni

- na podstawie łusek i pocisków można także ustalić kierunek i odległość strzału

9. GSR - Gun Shot Residue - (tzw. cząsteczki osiadające na dłoniach osoby strzelającej), mogą to być cząsteczki ołowiu, antymonu i baru)

IX. Wariografia

1. Parametry pomiaru:

- oddychanie

- elektryczne przewodnictwo skóry

- ciśnienie krwi

2. Metody badań:

- metoda Keelera (pytania krytyczne i obojętne)

- metoda Reida (pytania obojętne, krytyczne i kontrolne)

- metoda Backstera

3. Podstawy prawne badań:

- art. 171 § 5 pkt. 2 KPK

- art. 192a § 2 w zw. z § 1 KPK

X. Mechanoskopia

- dział techniki zajmujący się identyfikacją narzędzi wskutek ich użycia

- mechanoskopia zakresem swojego działania obejmuje nie tylko narzędzia rozumiane jako wytwór rąk ludzkich, ale każdą rzecz, która jako narzędzie zostało użyte (gałąź, kamień)

---