Polacy w XIX/XX w.

Sprawdzian dla klasy III gimnazjum

Zestaw 1

imię i nazwisko klasa

1. Podkreśl zdanie fałszywe, opisujące rozwój gospodarki w zaborze pruskim:

• Coraz częstsze stosowanie węgla kamiennego w przemyśle powodowało, że wśród ziem zaboru pruskiego przodował Górny Śląsk.

• W tym zaborze była najgęstsza sieć kolejowa.

• W Wielkopolsce rozwijał się przemysł spożywczy oraz produkujący na potrzeby rolnictwa: chemiczny, maszynowy.

• Pomorze było opóźnione w rozwoju gospodarczym i nie rozwijała się tu żadna gałąź przemysłu.

2. Polacy , mimo braku własnego państwa, wnieśli pewien wkład w rozwój cywilizacji. Spośród poniższych faktów:

a) podkreśl dwa, które przyczyniły się najbardziej do tego rozwoju.

• 1852 linia telegraficzna Warszawa - Kraków

• 1853 lampa naftowa ( Ignacy Łukasiewicz, Lwów )

• 1854 pierwsza kopalnia ropy naftowej ( Bóbrka k. Krosna, I. Łukasiewicz )

• 1864 pierwszy żelazny most na Wiśle ( Stanisław Kierbedź )

• 1865-1880 ukształtowanie się warszawskiego okręgu przemysłowego

• 1883 skroplenie, przy użyciu technologii niskich temperatur, tlenu i azotu przez Zygmunta

Wróblewskiego i Karola Olszewskiego

• 1893 pierwsze elektrownie miejskie ( Bielsko i Lwów )

• 1894 tramwaje elektryczne ( Lwów )

• 1899 przemysłowa produkcja lekarstw ( Pabianice )

b) napisz, dlaczego wybrałeś te fakty:

3. Poniższe zdania charakteryzują sytuację Polaków w zaborze rosyjskim w 2 połowie XIX w. Oceń
je wpisując literę P przy zdaniu prawdziwym i F przy zdaniu fałszywym:

• rusyfikacja szkolnictwa i administracji

• prowadzenie działalności konspiracyjnej

• akcja wysiedlania Polaków

• praca organiczna i praca u podstaw

4. O kim mówią poniższe zdania:

• Wybitny polski pisarz realistyczny, w 1924 r. otrzymał Nagrodę Nobla: ...............................................

• Chłop polski, który w ramach walki narodowej zamieszkał w wozie cyrkowym: .................................

• Rolnik z Galicji, jeden z przywódców PSL: ...............................................................................................

• Najważniejszy ideolog polskiego nacjonalizmu: .......................................................................................

5. Jako korespondent gazety francuskiej przedstaw (w 10 zdaniach) swoim czytelnikom przyczyny rewolucji 1905 roku w Rosji.

6. Dokonaj analizy tekstów źródłowych C i D.

Tekst źródłowy C.

Uchwały III Zjazdu SDKPiL - Warszawa , 28-29 września 1901 r.

Zjazd uznaje za najbliższe zadanie polityczne klasy robotniczej w Królestwie Polskim i na Litwie obalenie caratu i zdobycie swobód politycznych. (...)

Zjazd uważa przy tym, że wystawienie w programie żądania niepodległości państwa polskiego nie tylko nie przyniesie realnych korzyści w walce o wyzwolenie proletariatu, lecz walkę tę utrudnia i paczy, ponieważ: 1) taki program oddziela proletariat polski i litewski od proletariatu innych narodowości, jedynego ich sprzymierzeńca; 2) wysuwając na pierwszy plan walkę z państwem, odwraca uwagę klasy robotniczej od walki z rządem, przez co powoduje zboczenie z gruntu walki klasowej; 3) rozwija w masach zamiast poczucia solidarności uczucie nienawiści narodowej i szowinizm. (...)

1. Jakie jest stanowisko SDKPiL w sprawie niepodległości Polski? Jak jest ono motywowane?

2. Wymień cele partii:

1. polityczne

2. społeczne

3. Wymień metody działań partii:

1. polityczne

2. społeczne

Tekst źródłowy D.

Die Ostmark 1901, nr 1

Celem założonego 3 listopada 1894 r. Związku jest: wzmocnienie i skupienie niemczyzny na kresach wschodnich Rzeszy, osiedlonych polską ludnością, przez podniesienie i utrwalenie poczucia niemiecko - narodowego, jak również przez wzmożenie i gospodarcze wzmocnienie niemieckiej ludności.

Ma się to stać przez:

1. obserwowanie wszystkich kwestii i wydarzeń na polu narodowym i przez reprezentowanie publiczne narodowo - niemieckich interesów poprzez właściwe środki, głównie przeciw usiłowaniom polskiej prasy;

2. przeciągnięcie Niemców do posiadłości miejskich i wiejskich, a także niemieckich rzemieślników, przemysłowców, szynkarzy, kupców, lekarzy, adwokatów, urzędników w przedsiębiorstwach tam, gdzie ich brak;

3. wzmocnienie niemieckiego stanu średniego w mieście i na wsi za pomocą właściwych środków, a szczególnie przez zapewnienie klienteli oraz kredytu w potrzebie;

4. organizowanie zgromadzeń wędrownych (dni niemieckie) w celu omówienia spraw narodowych;

5. popieranie niemieckiego nauczania itd.

6. Członkiem Związku może być każdy Niemiec (...).

A. O jakiej organizacji jest mowa w powyższym tekście?

B. Co jest celem tej organizacji?

C. W jaki sposób zamierza ona swój cel zrealizować?

Zestaw 2

imię i nazwisko klasa

1. Ze zdań oceniających rozwój życia gospodarczego na ziemiach polskich podkreśl zdanie fałszywe:

• Najgęstszą sieć linii kolejowych wybudowano w zaborze pruskim.

• W Wielkopolsce rozwijał się przemysł przetwórczy płodów rolnych i przemysły produkujące dla rolnictwa: chemiczny i maszynowy.

• W Galicji, mimo wielkiego rozwoju przemysłu i miast, odczuwano brak dróg bitych i kolejowych.

• Przemysł Królestwa Polskiego w sporej części nastawiony był na eksport na rynki wschodnie.

2. Dlaczego uważa się, że germanizacja była gorsza od rusyfikacji? Jakie jest Twoje zdanie na ten temat?

3. Podkreśl zdanie fałszywe dotyczące uprawnień Polaków w ramach autonomii w zaborze austriackim:

• Prawo do używania języka polskiego.

• Prawo do samorządu lokalnego.

• Prawo do obywatelstwa polskiego.

• Prawo do tworzenia partii politycznych.

4. O kim mówią poniższe zdania:

• Założyciel pierwszej polskiej partii robotniczej :...............................................................................

• Malarz i dramatopisarz, autor „Wesela” i „Warszawianki”: ..............................................................

• Wybitny pisarz polski, propagował idee pozytywizmu, autor „Lalki”: .............................................

• Jeden z założycieli PPS, opowiadał się za walką o niepodległość:......................................................

5. Uzasadnij zdanie, że Narodowa Demokracja była ruchem nacjonalistycznym.

6. Jest rok 1899 a Ty jesteś korespondentem amerykańskiej gazety w Poznaniu. Przedstaw w 10 zdaniach sytuację polityczno-gospodarczą mieszkającej na tych ziemiach ludności.

7. Dokonaj analizy tekstów źródłowych G i H.

Tekst źródłowy G.

Petycja robotników i mieszkańców Petersburga do cara Mikołaja II - 22 stycznia 1905r.

Najjaśniejszy Panie.

My, robotnicy i mieszkańcy miasta Petersburga różnych stanów, nasze żony i dzieci, bezradni starcy - rodzice, przyszliśmy do Ciebie, Panie, by szukać prawdy i obrony. Popadliśmy w nędzę, jesteśmy uciskani, obarczani pracą ponad siły, szydzi się z nas, nie uznaje się w nas ludzi, traktuje się nas jak niewolników, którzy powinni znosić gorzki swój los i milczeć. Cierpieliśmy też, ale się nas spycha coraz głębiej w otchłań nędzy, bezprawia, ciemnoty, dławi nas despotyzm i samowola, i tchu nam brak. Nie mamy sił, Panie. Nadszedł kres cierpliwości. (...) I oto rzuciliśmy pracę i oświadczyliśmy naszym gospodarzom, że nie zaczniemy pracować, dopóki oni nie spełnią naszych żądań. (...)

Niezbędne są:

I. 1. Niezwłoczne zwolnienie i powrót wszystkich tych, którzy cierpieli z powodu politycznych i

religijnych przekonań, strajków i rozruchów chłopskich.

2. Niezwłoczne ogłoszenie wolności i nietykalności osobistej, wolności słowa, druku, wolności

zgromadzeń, wolności sumienia w sprawach religii.

3. Powszechna i obowiązująca oświata ludowa na koszt skarbu państwa.

4. Odpowiedzialność ministrów przed narodem i zagwarantowanie praworządności rządów.

5. Równość wobec prawa wszystkich bez wyjątku.

6. Rozdział cerkwi od państwa.

II. 1. Uchylenie podatków pośrednich i zastąpienie ich bezpośrednim progresywnym podatkiem

dochodowym.(...)

4. Zakończenie wojny zgodnie z wolą narodu.(...)

III. 3. Wolność związków robotniczych i zawodowych - niezwłocznie.

4. Ośmiogodzinny dzień pracy i unormowanie prac w godzinach nadliczbowych. (...)

Oto, Panie, nasze główne potrzeby, z którymi przyszliśmy do Ciebie; (...)

Georgij Gapon, duchowny

Iwan Wasiliew, robotnik

A. Wymień żądania o charakterze politycznym.

B. Zakończenia jakiej wojny domagają się demonstranci?

Tekst źródłowy H.

Odezwa Komitetu Robotniczego Partii Socjalno - Rewolucyjnej „Proletariat”, 1882r.

Zważywszy, że interesy wyzyskiwanych nie dadzą się pogodzić z interesami wyzyskujących i żadną miarą nie mogą iść po jednej drodze w imię fikcyjnej jedności narodowej; zważywszy natomiast, że interes tak robotników miejskich, jak i ludu pracującego na wsi jest wspólny: proletariat polski całkowicie oddziela się od klas uprzywilejowanych i występuje z nimi do walki jako samodzielna klasa, odrębna zupełnie w swych ekonomicznych, politycznych i moralnych dążeniach. (...)

Dążenia i cele swoje proletariat polski formułuje w sposób następujący:

I. Pod względem ekonomicznym, zgodnie z zasadami socjalizmu, przyjętymi na kongresach międzynarodowych przez proletariat wszystkich krajów, żądamy: 1) aby ziemia i narzędzia pracy przeszły z rąk jednostek na wspólną własność pracujących, na własność socjalistycznego państwa, 2) aby praca najemna zamieniona była przez pracę zbiorową, zorganizowaną w stowarzyszeniach fabrycznych, rzemieślniczych i rolnych, 3) aby każda jednostka miała prawo do korzystania z owoców stowarzyszonej pracy i ogólnych zasobów państwa. (...)

Polityczne żądania nasze są następujące:

1. Zupełny samorząd grup politycznych.

2. Udział wszystkich w prawodawstwie.

3. Wybieralność wszystkich urzędników.

4. Zupełna swoboda słowa, druku, zgromadzeń, stowarzyszeń, etc.

5. Całkowite równouprawnienie kobiet.

6. Całkowite równouprawnienie wyznań i narodowości.

7. Międzynarodowa solidarność jako gwarancja powszechnego pokoju. (...)

Wyzwolenie klasy pracującej spod ekonomicznego, polityczno - socjalnego i moralnego ucisku powinno być dziełem samych robotników (...).

W celach podniesienia walki ekonomicznej organizacja zaleca: 1) podburzanie robotników przeciw wszelkim formom wyzyskiwania, 2) wywoływanie zmów [strajków] i tworzenie tajnych związków robotniczych, 3) terroryzowanie kapitalistów i ich służby za nieludzkie z robotnikami obchodzenie się (...). Wzywamy wszystkich robotników miast i wsi do współudziału w naszej pracy.

Komitet Robotniczy

1. Jaki jest stosunek tej partii do sprawy niepodległości Polski, jak jest argumentowany?

2. Co jest głównym zadaniem partii i jak chce go realizować?

---