ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA

Samorząd terytorialny to prawo i zdolność społeczności lokalnych, w granicach określonych prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców.

Podstawowa różnica między administracją samorządową o rządową wynika z posiadania przez samorząd terytorialny odrębnej od państwa podmiotowości prawnej (osobowość prawną oraz samodzielność w wykonywaniu zadań publicznych).

Samorząd terytorialny jest częścią administracji publicznej, ale także jej szczególną formą charakteryzującą się tym, że zadania publiczne wykonywane są samodzielnie. Ponadto, samorząd terytorialny wykonuje swoje zadania stosując te same środki prawne, co administracja rządowa, w tym także środki władcze (organy samorządu terytorialnego stanowią akty prawa miejscowego, wydając decyzje administracyjne).

W przeciwieństwie do administracji rządowej organizacja administracji samorządowej nie jest zbudowana na zasadzie hierarchicznej. W administracji samorządowej nie ma jednostek nadrzędnych i podporządkowanych; jest jedynie podział zadań wynikający z zasady subsydiarności.

Administracja samorządowa realizuje zadania własne i zlecone, z zakresu administracji rządowej.

Na system podmiotów administracji samorządowej składają się następujące podmioty:

• gmina - powstała z mocy prawa wspólnota samorządowa mieszkańców gminy,

• powiat - powstała z mocy prawa lokalna wspólnota samorządowa,

• województwo - powstała z mocy prawa regionalna wspólnota samorządowa,

• sołectwo, dzielnica, osiedle - powstałe na podstawie uchwał rad gminy, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy, jednostki pomocnicze mniemające osobowości prawnej,

• gminne osoby prawne - jednostki organizacyjne utworzone przez gminę w celu wykonywania zadań gminy,

• powiatowe jednostki samorządowe - jednostki organizacyjne utworzone przez powiat w celu wykonywania zadań powiatu,

• wojewódzkie jednostki samorządowe - jednostki organizacyjne utworzone przez województwo, w celu wykonywania zadań województwa,

• związek komunalny - powstały na podstawie uchwały dwóch lub więcej rad gmin (powiatów), nabywający osobowość prawną po przeprowadzonym postępowaniu rejestracyjnym, fakultatywny lub obligatoryjny,

• stowarzyszenie jednostek samorządu terytorialnego - stowarzyszenie osób prawnych powołane w celu wspierania idei samorządu terytorialnego, mające osobowość prawną, tworzone przez zainteresowane jednostki samorządu terytorialnego,

• samorządowe kolegia odwoławcze - powołane na podstawie ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych (tekst. jedn. Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 856 z późn. zm.) państwowe jednostki budżetowe , będące w rozumieniu kodeksu postępowania administracyjnego organami wyższego stopnia w indywidualnych sprawach administracyjnych, załatwianych przez organy jednostek samorządu terytorialnego.

• regionalne izby obrachunkowe - powołane na podstawie ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r. Nr 55, poz. 577 z późn. zm.) państwowe jednostki budżetowe, sprawujące nadzór nad budżetem jednostek samorządu terytorialnego oraz kontrolę ich gospodarki finansowej, związków komunalnych, innych samorządowych osób prawnych.

Zadanie!

Na przykładzie swojego województwa wskazać przykładowe podmioty administracji samorządowej wyliczone jak wyżej.

Pojęcie: terenowy organ administracji publicznej.

Terenowym organem administracji publicznej nazywa się taki organ, którego kompetencje rozciągają się wyłącznie na określoną część terytorium państwa, zazwyczaj (choć niekoniecznie) odpowiadają jednostce podziału terytorialnemu (tj. województwu powiatowi, gminie).

Administracja terenowa ma charakter dualistyczny, jest bowiem wykonywana zarówno przez rządową administrację terenową, jak i administrację samorządową, która ze swej istoty ma charakter terenowy (lokalny). Ich wzajemne kompetencje maja się w zamyśle ustawodawcy uzupełniać, a całość kwestii administrowania powinna (zgodnie z art. 15 Konstytucji RP) zmierzać ku stopniowej decentralizacji, tj. powierzaniu administracjom samorządowym coraz większych uprawnień i poszerzaniu samodzielności.

Zasady wyborów organów jednostek samorządu terytorialnego

Jednostka	Organy samorządu terytorialnego
samorządu	uchwałodawczy	powoływanie	wykonawczy	powoływanie
terytorialnego
Gmina	Rada gminy	wybory	Wójt, burmistrz,	wybory powszechne;
				powszechne	prezydent miasta	uchwała rady; wskazanie Premiera
Powiat	Rada powiatu	wybory powszechne	Zarząd powiatu	Uchwała rady gminy
Województwo	Sejmik województwa	wybory powszechne	Zarząd województwa	Uchwała sejmiku województwa

Struktura samorządu terytorialnego

Na szczeblu gminnym mamy do czynienia z jednolitym systemem władzy samorządowej sprawowanym przez wójta. Na szczeblu powiatu występują, poza organami samorządu powiatowego, również kierownicy określonych inspekcji i straży, którzy jednocześnie wykonują administrację rządową na szczeblu powiatowym. Szczebel wojewódzki charakteryzuje się dualizmem władzy. Z jednej strony mamy organy samorządu wojewódzkiego (sejmik i zarząd województwa), natomiast z drugiej strony wojewodę, jako przedstawiciela Rady Ministrów w terenie, wraz z administracją zespoloną.

Istota samorządu terytorialnego

Samorząd terytorialny jest jedna z postaci administracji zdecentralizowanej. Jego istotą jest to, że stanowi część władzy publicznej, obejmuje mieszkańców i terytorium zakreślone granicami podziału terytorialnego państwa i wykonuje samodzielnie określony zakres zadań publicznych, które przekazało mu państwo na mocy ustaw i które to zadania wykonywane były wcześniej przez administrację państwową.

Do zadań tych należą głównie zadania związane z oświatą, służbą zdrowia, opieką społeczną, finansami lokalnymi, ochroną środowiska, zapewnieniem porządku publicznego. Ich realizacja odbywa się na rzecz społeczności lokalnej i przy jej udziale. Zadania te są zadaniami własnymi samorządu terytorialnego, realizowanymi samodzielnie i we własnym imieniu.

Według E. Ura, można wskazać następujące cechy samorządu terytorialnego:

• prawo do zarządzania sprawami jest zagwarantowane w przepisach prawa,

• członkiem samorządu jest się z mocy prawa (z mocy ustawy), a nie z mocy dobrowolnie złożonego oświadczenia woli,

• samorząd wykonuje zadania publiczne,

• wkraczanie państwa w działalność samorządu może nastąpić tylko w formie nadzoru przez organy i środki nadzoru określone w ustawie.

Stan prawny

4

---