Źródła finansowania działalności eksploatacyjnej i inwestycyjnej podmiotów gospodarczych.

Działalność eksploatacyjna zwana jest działalnością produkcyjną i stanowi ona główny trzon funkcjonowania podmiotów gospodarczych. Aby mogła być prowadzona niezbędne są określone przedsięwzięcia inwestycyjne typu budowa, rozbudowa, modernizacja czy zakup nowych elementów majątku trwałego. Zarówno działalność eksploatacyjna jak również eksploatacyjna jak również inwestycyjna wymaga zgromadzenia określonych zasobów pieniężnych (kapitałów). Uwzględniając źródła pochodzenia kapitałów można określić je jako:

1. kapitały własne - pochodzące ze źródeł zewnętrznych np. wniesienie przez udziałowców (fundusz założycielski, fundusz zakładowy, statutowy, zasobowy, udziałowy) oraz ze źródeł wewnętrznych (głównie jest to równowartość wygospodarowanego zysku) lub nadwyżki bilansowej,

2. kapitały obce - w formie pożyczek, kredytów, innego rodzaju zobowiązań (np. zobowiązań wobec kontrahentów).

Kapitały własne są podstawą finansowania działalności firmy i mają decydujące znaczenie w utrzymaniu płynności finansowej (zdolność do spłacania zobowiązań wraz z odsetkami).

Kapitały obce wymagają spłaty na określonych warunkach i w określonych terminach. Zobowiązania można podzielić z uwagi na ich okres spłaty na:

1. długoterminowe - okres ich regulowania jest dłuższy niż jeden rok. Wyodrębnia się z tej grupy zobowiązania średnioterminowe z okresem płatności od 1 roku do 5 lat,

2. krótkoterminowe - okres spłaty nie przekracza jednego roku.

Zobowiązania długoterminowe traktowane są często na równi z kapitałami własnymi, gdyż nie trzeba ich corocznie odnawiać. Stąd: kapitał stały firmy = kapitały własne + zobowiązania długoterminowe

W celu utrzymania płynności finansowej niezbędne jest w firmie pełne pokrycie majątku kapitałami stałymi, co ilustruje poniższy schemat.

Podmioty gospodarcze w podejmowaniu decyzji dotyczących finansowania działalności kierują się różnymi strategiami: zachowawczą, umiarkowaną i dynamiczną.

Strategia zachowawcza - ryzyko finansowe sprowadza się do zera i opiera się na założeniu, że całość majątku obrotowego powinna być pokryta kapitałami stałymi. Kapitał stały powinien także pokryć wartość netto majątku trwałego.

Strategia umiarkowana - dzieli środki obrotowe na część stałą i zmienną. Stała część środków obrotowych powinna być finansowana kapitałami stałymi, a zmienna zobowiązaniami bieżącymi lub inną formą krótkookresowych kapitałów. Wartość netto aktywów trwałych pokrywa kapitał stały.

Strategia dynamiczna - aktywizuje podmiot gospodarczy do maksymalizacji zysku w stosunku do kapitałów własnych. Zakłada ona, że kapitałami stałymi powinien być sfinansowany jedynie majątek trwały. Majątek obrotowy natomiast w całości należy finansować zobowiązaniami krótkoterminowymi. Jest to strategia dość ryzykowna. Jeśli bowiem wystąpią niewielkie wahania w przychodzie ze sprzedaży, kosztów kredytów lub pożyczek może dojść do utraty płynności finansowej i dalszych konsekwencji tego stanu.

Środki finansowe zaliczane do źródeł własnych i obcych finansujących działalność podmiotów gospodarczych można przedstawić na poniższym schemacie:

Źródła własne

Źródła obce

1) Kapitały, fundusze własne Przedsiębiorstwo państwowe - fundusz przedsiębiorstwa, fundusz założycielski Spółdzielnia - fundusz udziałowy, fundusz zasobowy Spółka akcyjna - kapitał akcyjny, kapitał zapasowy i rezerwowy Spółka z o.o. - kapitał udziałowy (zakładowy), kapitał zapasowy Spółka cywilna, przedsiębiorstwo jednoosobowe - kapitał właściciela, kapitał zapasowy 2) Środki pochodzące z wygospodarowanego zysku 3) Ulgi i zwolnienia podatkowe 4) Otrzymane darowizny 5) Dotacje 6) Emisja akcji

1) Kredyty 2) Pożyczki 3) Zobowiązania 4) Obligacje 5) Leasing 6) Factoring 7) Forfiting 8) Fundusze specjalne (fundusz świadczeń socjalnych)

Wyjaśnienia wymagające obce źródła finansowania działalności:

Dość popularną formą jest obligacja czyli dokument (papier wartościowy), w którym emitent zaciąga pożyczkę u nabywcy obligacji w określonej wysokości i zobowiązuje się do jej spłaty w określonym z góry terminie wraz z odsetkami zgodnie z ustalonymi zasadami. Obligacja daje możliwość zaciągnięcia pożyczki na dłuższe okresy aniżeli oferowane przez banki kredyty. Jedynym kosztem dla emitenta są odsetki, które musi wypłacić nabywcy obligacji bez względu na własna sytuację finansową, bez możliwości negocjacji ich wysokości oraz koszty emisji obligacji. Do emisji obligacji w Polsce uprawnione są podmioty gospodarcze, które działają jako osoby prawne, Skarb Państwa, instytucje finansowe - banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, organy samorządowe lub komunalne. Dopuszczanie obligacji do obrotu regulowane jest przez Ustawę z 22 marca 1991 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi Dz.U. 35/91 z późniejszymi zmianami.

Emisja obligacji może być stosowana przez podmioty gospodarcze cieszące się odpowiednią renomą i zdolnością płatniczą.

Kredyty zaciągane w bankach mogą być kredytami długoterminowymi najczęściej przeznaczonymi na cele inwestycyjne oraz kredytami obrotowymi (krótkoterminowymi). W grupie kredytów krótkoterminowych należy wskazać na tzw. Kredyty handlowe (oznaczają odroczenie przez kontrahenta należnej mu płatności), kredyty na rachunku bieżącym oraz na tzw. Rachunku kredytowym.

Kredyty obrotowe na rachunku bieżącym oznaczają taką sytuację, że bank wyraża zgodę na wykonywanie decyzji płatniczych (regulowania czeków, przelewów, wykupu weksli) do ustalonej sumy, nawet przy braku środków na tym rachunku. Spłacane są w miarę wpływu środków na rachunek bieżący.

Kredyt w rachunku kredytowym wymaga otwarcia w banku odpowiedniego rachunku kredytowego, który służy do ewidencji jego wykorzystania, oprocentowania i spłat.

Pewną odmianą kredytu na rachunku otwartym jest tzw. Linia kredytowa, tzn. w umowie z bankiem ustalony jest górny pułap wykorzystania (limitu) kredytu. Po otwarciu takiego kredytu można finansować powtarzające się transakcje.

Odmianą kredytu obrotowego jest kredyt wekslowy, który polega na przejęciu przez bank w zamian za przekazaną do dyspozycji gotówkę, weksla własnego firmy lub obcego z indosem przedsiębiorstwa ubiegającego się o ten typ kredytu.

Źródłem finansowania działalności firmy zbliżonym do zobowiązań długoterminowych jest leasing. Jest to określenie zaczerpnięte z języka angielskiego i najbliższym odpowiednikiem w języku polskim jest termin „najem”, „dzierżawa”.

Leasing oznacza upoważnienie leasingodawcy (właściciela majątku) udzielone na podstawie umowy dla leasingobiorcy (użytkownika majątku), który użytkuje składniki majątku w ustalonym z góry okresie w zamian za uzgodnione ratalne opłaty.

Leasingobiorca jest użytkownikiem majątku bez możliwości przejęcia praw własności (zachowuje je leasingodawca).

W Polsce występują trzy zasadnicze formy leasingu - leasing operacyjny, leasing finansowy (kapitałowy) i leasing zwrotny.

Przy leasingu operacyjnym (usługowym) okres umowy jest zazwyczaj krótki - krótszy od okresu ekonomicznego zużycia majątku. Leasingodawca ma prawo odstąpić od umowy w przypadku braku uzasadnionego wykorzystania obiektu przez leasingobiorcę. Koszty amortyzacji, remontów, konserwacji, podatków, ubezpieczeń ponosi leasingodawca i są one wkalkulowane w opłaty obciążające leasingobiorcę.

Leasing finansowy (kapitałowy) związany jest z długoterminową umową zbliżoną do okresu ekonomicznego zużycia składników majątku. Leasingodawca nie może tutaj odstąpić od umowy. Odstąpienie zaś leasingobiorcy od umowy związane jest z koniecznością zapłacenia odpowiedniego odszkodowania (często równe jest kwocie opłat za pozostały okres najmu).

Przy tej formie leasingu użytkownik (leasingobiorca) ponosi koszty remontów, konserwacji, ubezpieczeń, składników majątku będących przedmiotem leasingu. Leasingobiorca zobowiązany jest uiszczać na rzecz leasingodawcy opłaty ustalone w takiej wysokości, że pokrywają pełne koszty nabycia składników majątku oraz zysk właściciela.

Umowa przewiduje prawo pierwokupu wynajmowanego obiektu po jej wygaśnięciu za stosunkowo niewielką kwotę.

Leasing zwrotny polega na sprzedaży przez potencjalnego leasingodawcę gruntu, budynków lub innych środków trwałych przyszłemu leasingobiorcy pod warunkiem jednak, że nabywca środków trwałych (leasingobiorca) stanie się z kolei leasingodawcą dla strony, od której majątek kupił. W tym systemie poprzedni dysponent mienia staje się więc leasingobiorcą.

Leasing zwrotny jest w wielu sytuacjach bardzo korzystny dla pierwotnego właściciela majątku. Nie posiadając odpowiedniego kapitału dla utrzymania majątku, pozbywa się on części lub nawet całości tego majątku, jednocześnie zachowując prawo dalszego użytkowania mienia, bez potrzeby ponoszenia dodatkowych kosztów inwestycyjnych.

Środki obrotowe

Majątek trwały

Kapitały krótkoterminowe (obce)

Kapitały stałe (własne, obce)

Kapitał obrotowy

---