ZWYRODNIENIA BIAŁKOWE POZAKOMÓRKOWE ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM SKROBIAWICY
1 Zwyrodnienia białkowe pozakomórkowe
skutek przemiany materii polegający na gromadzeniu się w komórkach substancji, które normalnie w nich nie występują lub których ilość jest znacznie mniejsza. Jest to upośledzenie jakościowe prowadzące do upośledzenia czynności narządów; gromadzenie się amyloidu w narządach wewnętrznych
Dzielimy je na :
Zwyrodnienia kolagenowe
Zwyrodnienia szkliste
Gammapatie złośliwe
Zwyrodnienia włóknikowate
Zwyrodnienia skrobiowate
2Zwyrodnienia kolagenowe
Polegają na przybytku kolagenu w narządzie albo na pojawieniu się kolagenu innego typu niż charakterystyczny dla danego miejsca
Zwyrodnienia kolagenowe ilościowe:
Nadmierna synteza kolagenu - włóknienie jest charakterystyczne dla:
- przewlekłych stanów zapalnych
- przewlekłego przekrwienia biernego
- zaniku włóknistego
- twardziny uogólnionej
- raków twardych (desmoplastycznych)
- marskości wątroby
Włóknienie nadaje narządowi twardość, natomiast na jego czynność wpływa różnie zależnie od narządu i przypadku
Zwyrodnienie kolagenowe jakościowe
a) zespół Ehlersa i Danlosa:
- jest to choroba uwarunkowana genetycznie, polegająca na niewytwarzaniu właściwego kolagenu w skórze i innych narządach
-(skóra jest miękka, rozciągliwa łatwa do skaleczenia, stawy nadmiernie ruchome, ze skłonnością do zwichnięć);
-często ma miejsce przepuklina,
-krótkowzroczność,
-niedomykalność zwiotczałych płatków zastawki dwudzielnej
- skaza krwotoczna typu naczyniowego
- tętniaki aorty
- często ma miejsce przebicie sciany przewodu pokarmowego
b) artropatia zwyodnieniowa
- w chrzastce jest syntetyzowany kolagen typu I zamiast typu II
Zwyrodnienie szkliste
- polega na ujednoliceniu zrębu narządów wskutek przepojenia niezidentyfikowanym dotąd białkiem. W narządach zdrowych szkliwienie narasta z wiekiem.
jest to widoczne w rdzeniu nerek: w stanach chorobowych dotyczy ono np. kłębuszków nerkowych w przebiegu przewlekłych zapaleń tętniczek, bywa w ogniskach zwłóknienia pozazapalnego i pylicznego, w bliznach, w zrębie nowotworów
makroskopowo w śledzionie w postaci białych zgrubień torebki- „ śledziona lukrowana ” i w białych blaszkach miażdżycowych
Gammapatie złośliwe
- zwiększenie się stężenia immunoglobulin we krwi w przebiegu 2 nowotworów złośliwych: szpiczaka i chłoniaka z limfocytów B (ogniska szpiczaka niszczą sąsiadującą kość)
Zwyrodnienie włóknikowate, martwica włóknikowata
- tworzenie się w tkance łącznej, a w ścianie naczyń w błonie środkowej, silnie kwasochłonnych złogów (fibrynoid)
w złogach tych znajduje się włóknik oraz IgG, IgM, kwaśne glikozaminoglikany, aminokwasy, nie ma natomiast kolagenu
Fibrynoid
- pojawia się w tk. łącznej i w ścianie tętnic w uogólnionych chorobach tkanek łącznej- KOLAGENOZ
( choroba reumatyczna, reumatoidalne zapalenie stawów, liszaj rumieniowaty)
- w ścianie naczyń odrzucanego przeszczepu- wpływ działania kompleksów immunologicznych
Myocarditis rheumatica -- reumatyczne zapalenie
mięśnia sercowego, guzki Aschoffa, Wycinek z mięśnia sercowego 35 letniej kobiety, zmarłej z powodu niewydolności krążenia w
przebiegu reumatycznego zapalenia mięśnia sercowego i wsierdzia.
Zwróć uwagę na:
• bryłowate, często dwujądrzaste histiocyty (reumatocyty) ułożone w podścielisku,
otaczające niewielki obszary martwicy włóknikowatej, otoczone komórkami
limfoidalnymi pojedynczymi fibroblastami i komórkami wielojądrowymi
• obrzęk podścieliska.
Zwyrodnienia skrobiowate (amyloidowe)
SKROBIAWICA (Amyloidoza) nie jest pojedynczą chorobą, ale określeniem dla schorzeń mających wspólną cechę: pozakomórkowe złogi patologicznych, nierozpuszczalnych białek włókienkowych, które odkładają się w jednym lub wielu tkankach i narządach. Bardzo rzadko może się zdarzyć amyloid położony wewnątrzkomórkowo, np. w patologicznych plazmocytach. W połowie XIX wieku Virchow zaproponował określenie „amyloid” oznaczające skrobio-podobny materiał, celem opisania nieprawidłowej struktury pozakomórkowej obserwowanej w wątrobie w badaniu sekcyjnym
Te tzw. złogi amyloidu identyfikuje się na podstawie zielono-jabłkowej dwułomności w mikroskopie polaryzacyjnym, po wybarwieniu czerwienią Kongo Stosuje się również barwienie błękitem metylenowym i czerwienia Saturna
Amyloid odkłada się pozakomórkowo, zwykle najpierw w ścianie drobnych naczyń krwionośnych, potem w zrębie narządów. Narządy zmienione są powiększone i cięższe niż w normie, dość twarde, na przekroju suche, o tłustym połysku, plastyczne
Zmiany histopatologiczne w przebiegu cukrzycy
Obraz morfologiczny trzustki w cukrzycy jest zmienny i z reguły nieswoisty. W części przypadków cukrzycy typu 1, o szybkim przebiegu, stwierdza się zmniejszenie ilości i rozmiarów wysepek. Nacieki leukocytarne w wysepkach (insulitis) złożone są głównie z limfocytów T oraz, rzadko, z eozynofili, u noworodków chorych na cukrzycę, które zmarły w okresie okołoporodowym. W cukrzycy typu 2 stwierdza się nieznaczną redukcję masy wysepek, a w przypadkach o długotrwałym przebiegu, złogi amyloidu w wysepkach, tworzonego z cząsteczek amyliny
Złogi charakteryzują się:
Barwieniem na niebiesko po zadziałaniu jodu i rozcieńczonego kwasu siarkowego, stąd nadana przez Virchowa nazwa.
Barwieniem na zielono i podwójnym załamaniem w świetle spolaryzowanym po dodaniu czerwieni Kongo.
w obrazie mikroskopu elektronowego stwierdza się obecność komponentu niewłóknikowego, tzw. składowej P.
Eozynofilii w rozmazie krwi.
W obrazie sekcyjnym narządy zajęte są powiększone, słoninowate, jeżeli zajęta jest śledziona, to skrobiawica może być ogniskowa bądź rozlana.
Miejsce występowanie skrobiawicy:
- w śledzionie wyróżnia się skrobiawicę rozległą, dotyczy miazgi czerwonej (śledziona sadłowata) oraz s. ograniczoną do grudek chłonnych. Zmiany w śledzionie nie mają następstw klinicznych
- w wątrobie amyloid gromadzi się w ścianie naczyń dróg bramnożółciowych i w przestrzeniach okołozatokowych -s. rozległa powodująca zanik miąższu, ale rzadko występująca
- w nerkach amyloid gromadzi się najpierw w naczyniach włosowatych wszystkich kłębuszków a później w ścianie innych naczyń. Zmiany te prowadzą do białkomoczu, i zespołu nerczycowego, później do niewydolności nerek.
- w nadnerczach amyloid odkłada się w ścianie naczyń głównie kory, rzadko powoduje niewydolność narządu
- w narządach mieszczących się ponad przeponą (serce, płuca, mięśnie szkieletowe, język krtań, błona mięśniowa tchawicy i oskrzeli) amyloid odkłada się w ścianie naczyń drobnych i zrębie. Zmiany w sercu i płucach wyst. bardzo rzadko
- błona śluzowa dziąseł i odbytnicy
Slajd z zdjeciam serca
PODZIAŁ CHORÓB:
a) skrobiawica pierwotna (AL)- dość rzadka; nie towarzyszą jej ani nie poprzedzają żadne choroby
b) skrobiawica starcza (AS)- może mieć charakter miejscowy albo rozległy. W II postaci złogi amyloidu odkładają się głównie w tk. i narządach takich jak: mięśnie języka, m. sercowym i błonie mięśniowej ukł pokarmowego. Patogeneza nieznana
c) skrobiawica uwarunkowana genetycznie (AA)
d) skrobiawica wtórna w toku przewlekłych zapaleń- najczęstsza, powstaje ona w przebiegu przewlekłych chorób z rozpadem tk. np. gruźlicy, trądu, przewlekłego ropnego zapalenia szpiku, rozszerzenia oskrzeli z przewlekłym zapaleniem ropnym, w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów i zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, w chorobie Crohna
slajd
Skrobiawica pojawia się po ok.10 latach trwania choroby podstawowej u dorosłych i po 3 latach u dzieci
W tej posatci amyloid gromadzi się w nerkach, wątrobie, śledzionie i nadnerczach
Ujawnia się zespołem nerczycowym, a potem przewlekłą niewydolnością nerek
Od chwili rozpoznania do śmierci upływa średnio 2,5 raku
Choroba postępuje, nie potrafimy jej do tej pory ani zahamować, ani odwrócić , pojawia się w nerce przeszczepionej
e) skrobiawica wtórna w toku szpiczaka mnogiego i makroglobulinemi Waldenstroma:
- lokalizacja jak we wczesniejszych przypadkach
Podsumowując:
Skrobiawica wywołuje objawy stosownie do miejsca odkładania i ilości patologicznego białka:
W nerkach: zespół nerczycowy, białkomocz, niewydolność nerek.
W sercu: źle rokującą niewydolność serca, zaburzenia przewodzenia.
W obwodowym układzie nerwowym: neuropatie i polineuropatie.
W mózgu chorobę Alzheimera.
w języku, wątrobie, śledzionie odpowiednio makroglosję, hepatomegalię, splenomegalię, rzadziej inne zespoły.
Rozpoznanie
Rozpoznanie ustala się na podstawie badań biopsyjnych, biochemicznych i genetycznych. Leczenie dotyczy głównie choroby będącej przyczyną, poza tym jest objawowe. Rokowanie zależy od postaci choroby, średnie przeżycie waha się w granicach 1-15 lat.