Profilaktyka i środki probacyjne w praktyce resocjalizacyjnej.
Jedna z wielu form oddziaływania na młodzież przejawiającą objawy niedostosowania społecznego jest praktyka mediacji między sprawcą a ofiarą. Odbywa się poza sądem, jest dobrowolna, prowadzona przez specjalistów z zakresu technik mediacyjnych i negocjacji. Celem postępowania mediacyjnego jest wzbudzenie w nieletnim poczucia odpowiedzialności za własne czyny, uświadomienie wszystkich skutków i konsekwencji jego postępowania. Sprawca i ofiara wspólnie wybierają sposób zadośćuczynienia wyrządzonej krzywdy. Mediator jest osobą neutralną, pomaga przy przeprowadzeniu mediacji , ale ingeruje tylko wtedy gdy zachowanie sprawcy jest zbyt agresywne albo gdy strony nie mogą dojść do porozumienia. Konfrontacja z ofiarą umożliwia każdemu sprawcy pełniejsze zrozumienie skutków swego postępowania. W psychice sprawcy po bezpośrednim spotkaniu z ofiarą rodzi się gotowość do poniesienia skutków swego postępowania. Pojednanie pozwala dostrzec wzajemną relację w wyniku której droga do normalności jest bliższa. Dzięki temu, wg Piechowiaka, mediacja stanowi jedna ze skuteczniejszych metod profilaktyki społecznej.
Po zlikwidowaniu przez resort oświaty zajęć pozaszkolnych, dzieci i młodzież po zajęciach są pozostawione same sobie i niejednokrotnie organizują się w nieformalne grupy nieakceptowane społecznie. Dlatego powołano instytucję pedagoga rodzinnego i podwórkowego.
Pedagog rodzinny pracuje z najtrudniejszymi rodzicami. Istotą jego pracy jest poprawa sytuacji dziecka, pomoc w przetrwaniu kryzysu, wskazanie perspektyw, nauczenie rozwiązywania konfliktów i możliwości zaspokojenia potrzeb legalną drogą. Działa w interesie i dla dobra dziecka. Główne zadania:
Poprawa relacji między rodzicami a dziećmi, rodzicami a instytucjami wychowawczymi,
Pozytywna zmiana nastawień, postaw, sposobów wyrażania emocji, poprawa więzi rodzinnych,
Zwiększenie umiejętności rozwiązywania problemów i konfliktów
wewnątrzrodzinnych,
Właściwe ukierunkowania celów, dążeń oraz wzrostu aspiracji życiowych rodziny,
Podniesienie poziomu kultury osobistej członków rodziny,
Poprawa wizerunku rodziny w środowisku lokalnym
Zakłada się że takie wsparcie dziecka i rodziny w ich własnym środowisku w znacznym stopniu ograniczy napływ wychowanków do placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz zmniejszy liczbę interwencji sądowych, a w przypadku dzieci umieszczonych w placówkach skróci ich pobyt w nich i przygotuje rodzinę do powrotu dziecka.
Pedagog podwórkowy jest łącznikiem między środowiskiem a placówką, organizuje środowiskowe imprezy sportowe, turnieje, tworzy alternatywę dla chuligańskiej zadymy, alkoholu i narkotyków. Pedagog ten umiejscowiony przy środowiskowym ognisku wychowawczym, wspiera prace wychowawców i pedagogów rodzinnych. Więzi nawiązane między pedagogiem a wychowankami umożliwiają realizację programu pedagogizacji środowiska i wszechstronne oddziaływania wychowawcze na podopiecznych i społeczność lokalną. Głównym zadaniem jest wejście do młodzieży, nawiązanie z nią kontaktu pozyskanie zaufania i chęci współpracy. Tak rozumiana pozycja pedagoga podwórkowego stanowi integralna całość z pedagogiem rodzinnym i środowiskowym ogniskiem wychowawczym.
Nadrzędnym celem oddziaływań profilaktycznych jest dostarczenie rodzicom wszechstronnej pomocy w rozwiązywaniu problemów rodzinnych oraz wykrywanie i likwidowanie wczesnych objawów wykolejenia.
Termin probacja z łac. oznacza próbować, testować. Probacja jest to forma sankcji kryminalnych nałożona przez sąd na sprawcę po ogłoszeniu wyroku uznającego go winnym, lecz bez uprzedniego nałożenia na niego kary więzienia. Probacja jest poddaniem sprawcy który pozostaje na wolności, nadzorowi pracownika społecznego. Probacje stosuje się tylko wobec tych przestępców u których istnieje szansa na ich resocjalizację. Występuje klasyfikacja tego terminu ze względu na określone kryteria:
Fromalno- prawne: probacja jest wstrzymaniem wykonania wyroku przez sąd. Sprawca pozostaje w społeczeństwie pod nadzorem kuratora na czas określony przez sąd. Jeżeli popełni kolejne przestępstwo dozór kuratorski może być odwołany i sprawcę skazuje się za popełniony czyn.
Status podopiecznego: wolność przestępcy zostaje częściowo ograniczona, ale jego status pozostaje lepszy niż innych przestępców. Osoby te nie są ani całkowicie wolne, ani uwięzione- mogą pracować, utrzymywać rodzinę, uniknąć efektów więzienia i naprawić wyrządzoną szkodę.
Podsystem wykonawczy w ramach sądownictwa karnego: tu probacja odnosi się do organu administracji lub organizacji, która zajmuję się świadczeniem usług probacyjnych dla młodocianych lub dorosłych sprawców. Obejmuje ona zastosowanie konkretnych środków mających na celu pomoc, podkreśla rolę kuratora w pilnowaniu, nadzorowaniu i resocjalizacji klienta.
Środki probacyjne w praktyce resocjalizacyjnej:
Casework jest podstawową strategia i procedurą oddziaływania resocjalizacyjnego w warunkach probacji. Za początek uznaje się rok 1917 w którym opublikowano książkę Mary Richmond pt. „Social Diagnosis”. Richmond określa casework jako społeczną prace nad przypadkiem. W literaturze casework jest określany jako metoda stosowana przez pewne instytucje społeczne w celu udzielenia pomocy osobom, aby mogły one skutecznie sobie radzić z problemami jakie nastręcza im życie w społeczeństwie. Casework przyczynia się do:
stwarzaniu wymiernej więzi opartej na akceptacji i zaufaniu między kuratorem sądowym a osoba poddana probacji,
zapewnieniu związku quasi- rodzicielskiego między kuratorem a skazanym, zawierającego elementy ochrony wychowawczej i kierowania.
Terapia rodziny- jest to metoda stosowana w sytuacjach rodzinnych, w których problemy pochodzą nie tylko ze strony jednostki poddanej probacji ale również z patologicznej interakcji między pozostałymi członkami rodziny.
Terapia grupowa-stwarza bardziej ogólną sytuację podczas oddziaływania, podobna do sytuacji występujących w życiu na wolności, pozwalającą na sformułowanie zrozumiałej diagnozy. Zapewnia zintegrowanie osoby dozorowanej z rówieśnikami oraz stwarza możliwości wyboru kuratora.
Praca środowiskowa w ramach opieki postpenalnej- mocną stroną pracy środowiskowej w okolicznościach, które wymagają działalności zbiorowej przy ogólnie odczuwanej dysfunkcji, jest stwarzanie większej nadziei na sukces działanie przez wspólnie zebrane środki pomocowe, takie jak sposób reagowania, uczucia, działalność, środki materialne, stwarza większe szanse na sfinalizowanie zamierzonego celu niż działający w pojedynkę kurator sądowy.
Praca rezydencjalna w warunkach probacji- jako metoda może być wykorzystywana do rozwiązywania patologii występujących u osoby dozorowanej lub w małych dotkniętych dysfunkcjami. Sytuacje rezydencjalne mogą mieć również charakter rodzinny, grupowy lub środowiskowy i wymagać metod pracy odpowiednich dla nich, a także wspierać pracę z jednostkami dotkniętymi ułomnościami.
Literatura:
1. Resocjalizacja, tom 2, red. B. Urban, J.M. Stanik, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2008r. str. 81-122.