Kwas acetylosalicylowy
acetylsalicylic acid
analgeticum, anticoagulans, antiphlogisticum nonsteroidum, antipyreticum, antirheumaticum
B01AC, N02BA
Działanie: Niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ) o działaniu przeciwgorączkowym, przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz: (1) konstytutywnej (COX-1) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne; (2) indukowalnej (COX-2) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia (hamuje szczególnie COX-1, w mniejszym stopniu COX-2). Hamując nieodwracalnie COX-1 płytek krwi oraz osłabiając trombinogenezę, działa antyagregacyjnie. W większych dawkach działa przeciwzakrzepowo przez antagonizm wobec wit. K. Lek wchłania się częściowo z żołądka, w większości w jelicie cienkim. Początek działania po 15-30 min, maksymalne działanie 4-6 h po przyjęciu. W ok. 90% wiąże się z białkami surowicy. Częściowo metabolizowany do kwasu salicylowego, w większości wydalany w postaci niezmienionej w wyniku czynnego transportu kanalikowego. t1/2 w dawkach terapeutycznych do 2,4 h, w dawkach toksycznych powyżej 10 g wydłuża się do 15-19 h. Alkalizacja moczu przyspiesza wydalanie, osiąga ono największe wartości przy pH >7,5.
Wskazania: Stany gorączkowe, gorączka reumatyczna, dolegliwości bólowe, zwłaszcza mięśniowe i tkanek okołostawowych (np. w chorobie reumatycznej, gośćcu przewlekłym postępującym, toczniu rumieniowatym układowym, zespole Reitera), bóle zębów, głowy lub menstruacyjne o niewielkim nasileniu. W małych dawkach kwas acetylosalicylowy działa antyagregacyjnie i stosowany jest doraźnie w zawale serca, niestabilnej chorobie wieńcowej i udarze niedokrwiennym mózgu, profilaktyce wtórnej ostrych incydentów wieńcowych i mózgowych (udar, przemijające napady niedokrwienne mózgu), przewlekłej chorobie wieńcowej, po wszczepieniu pomostów aortalno-wieńcowych, angioplastyce wieńcowej oraz u osób z zarostową miażdżycą tętnic obwodowych.
Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub salicylany, astma aspirynowa, czynna choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, zaburzenia krzepnięcia, małopłytkowość, III trymestr ciąży i okres karmienia piersią. Ostrożnie stosować u chorych z przewlekłymi chorobami układu oddechowego, alergicznym nieżytem nosa, obrzękiem błony śluzowej nosa lub polipami nosa, ponieważ kwas acetylosalicylowy może wywołać u nich napad astmy, pokrzywkę lub obrzęk naczynioruchowy. Nie stosować z metotreksatem podawanym w dawce >=15 mg/tydz., u chorych na cukrzycę leczonych doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi z grupy sulfonylomocznika (może nasilać działanie hipoglikemizujące), u chorych stosujących leki przeciw dnie (osłabia ich działanie). Nie należy podawać kwasu acetylosalicylowego 5-7 dni przed planowanym zabiegiem operacyjnym. Stosować ostrożnie u osób z chorobą wrzodową w wywiadzie, zaburzeniem czynności wątroby lub nerek, nadwrażliwością na NLPZ, z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, podczas równoległego stosowania leków zmniejszających krzepnięcie krwi. Ze względu na możliwy udział w patogenezie zespołu Reye'a nie należy stosować kwasu acetylosalicylowego w przebiegu chorób wirusowych u dzieci do 12. rż. Kwas acetylosalicylowy w małych dawkach zmniejsza wydalanie kwasu moczowego; u pacjentów z zaburzonym wydalaniem kwasu moczowego może wywołać napad dny moczanowej.
Interakcje: Kwas acetylosalicylowy hamuje działanie leków hipotensyjnych (inhibitorów ACE, β-adrenolityków), osłabia działanie moczopędne furosemidu i tiazydów, osłabia działanie leków zwiększających wydalanie kwasu moczowego (benzbromaron, probenecyd), nasila działanie antagonistów wit. K, azotanów i leków przeciwcukrzycowych, zwiększa stężenie wolnego kwasu walproinowego poprzez wypieranie z połączeń z białkami surowicy. Może zwiększać stężenie digoksyny w surowicy krwi. Może nasilać toksyczność metotreksatu - przeciwwskazane jest równoczesne stosowanie z metotreksatem w dawce >=15 mg/tydz., z mniejszymi dawkami metotreksatu należy stosować ostrożnie. Z lekami trombolitycznymi lub innymi hamującymi agregację płytek może powodować zwiększenie ryzyka wydłużenia czasu krwawienia i krwotoków. Leki metabolizowane przez cytochrom P-450, takie jak cymetydyna, hamują metabolizm kwasu acetylosalicylowego. Jednoczesne stosowanie z innymi NLPZ nie wykazuje działania synergistycznego, a nasila działania niepożądane. Kortykosteroidy zmniejszają stężenie salicylanów we krwi; podczas równoległego stosowania zwiększa się częstość występowania krwawień i owrzodzeń przewodu pokarmowego; po odstawieniu kortykosteroidu może dojść do znacznego zwiększenia stężenia salicylanów. Podczas stosowania równolegle z inhibitorami dehydratazy (anhydrazy) węglanowej mogą wystąpić poważne działania niepożądane. Kofeina zwiększa szybkość wchłaniania, dostępność biologiczną i stężenie kwasu acetylosalicylowego w osoczu. Omeprazol nie wpływa na farmakokinetykę i działanie przeciwpłytkowe kwasu acetylosalicylowego stosowanego w małej dawce. Leki zobojętniające sok żołądkowy oraz stosowane w celu alkalizacji moczu zmniejszają wchłanianie kwasu acetylosalicylowego. Spożywanie alkoholu nasila działania niepożądane kwasu acetylosalicylowego; w większych dawkach (stosowanych w leczeniu przeciwbólowym) kwas acetylosalicylowy może zwiększać stężenie alkoholu we krwi.
Działanie niepożądane: Dolegliwości dyspeptyczne, uszkodzenie błony śluzowej żołądka z krwawieniem (krwotoczne zapalenie błony śluzowej żołądka; w niektórych przypadkach mogą one prowadzić do niedokrwistości), wrzody trawienne (możliwe krwawienie i perforacja), małopłytkowość, hipoprotrombinemia, uszkodzenie nerek w przypadku dawek toksycznych lub długotrwałego stosowania dużych dawek, zaburzenia czynności wątroby, odczyny alergiczne skórne i uogólnione (np. astma aspirynowa), zaburzenia słuchu i ostrości wzroku, zawroty głowy i szum w uszach. Działania niepożądane w przypadku dawek antyagregacyjnych występują rzadko. Długotrwałe przyjmowanie leków przeciwbólowych, zwłaszcza zawierających kilka substancji czynnych może prowadzić do ciężkiego zaburzenia czynności nerek i niewydolności nerek. W przedawkowaniu łagodnym występuje niekontrolowane drżenie rąk, biegunka, ból brzucha, senność, przyspieszenie i pogłębienie oddechu, szum w uszach, nudności, wymioty, zaburzenia słuchowe i wzrokowe, bóle i zawroty głowy, dezorientacja; w przedawkowaniu ciężkim - początkowo hiperwentylacja, spłycenie oddechu i trudności w oddychaniu, gorączka, kwasica ketonowa, zasadowica oddechowa, później rozwija się kwasica metaboliczna, śpiączka, wstrząs, niewydolność oddechowa, ciężka hipoglikemia, krwiomocz, drgawki, omamy, ketonuria, proteinuria, hipokaliemia. Dawka śmiertelna wynosi 20-30 g. Stosuje się leczenie objawowe, nawadnianie oraz podawanie wodorowęglanu sodu i.v., w razie konieczności hemodializa lub dializa otrzewnowa.
Ciąża i laktacja: Kategoria C, w okresie okołoporodowym - D. W I i II trymestrze ciąży stosować wyłącznie w razie zdecydowanej konieczności. Nie stosować w III trymestrze ciąży. W przypadku krótkotrwałego stosowania nie ma konieczności przerywania karmienia piersią. W przypadku długotrwałego stosowania dawek >300 mg/d nie należy karmić piersią.
Dawkowanie: Dorośli. Przeciwbólowo i przeciwgorączkowo zwykle do 2,5 g/d w daw. podz.; w RZS 2,5-5 g/d; w gorączce reumatycznej 7,8 g/d; w gośćcu przewlekłym postępującym - 1,5-2 g/d; świeży zawał serca, udar niedokrwienny mózgu i niestabilna choroba wieńcowa dawka początkowa 160-325 mg, kolejne dawki 75-160 mg/d; w prewencji wtórnej po zawale serca, udarze lub przemijającym napadzie niedokrwienia mózgu i stabilnej chorobie wieńcowej 160-325 mg/d. Zalecane stosowanie najmniejszej skutecznej dawki. Młodzież po 12. rż. 500 mg jednorazowo, w razie potrzeby do 1500 mg/d. Dzieci. W gorączce reumatycznej 90-130 mg/kg mc./d w 4-6 daw. podz.; w młodzieńczym zapaleniu stawów u dzieci <25 kg mc. 60-90 mg/kg mc./d, u dzieci >25 kg mc. - 2,4-3,6 g/d w daw. podz..
Preparaty
acetylsalicylic acid
1