Zmiany językowe ogólne
Integracja i normalizacja
Integracja - scalenie i ujednolicenie przez likwidację różnic, zwłaszcza regionalnych naszego języka. Ujednolicenie w zakresie języka mówionego i pisanego np. zanik dźwięcznego h Odrębność zachowują gwary.;
Przemiany spokrewnione wyraźnie pojawiają się na przełomie VXIII i XIX w. Technika nie działa bezpośrednio na język, ale stanowi początkowe ogniwo w łańcuchu zmian - postęp techniczny - zmiany w przemyśle - zmiany w strukturach spokrewnionych - zmiany językowe
Bezpośredni wpływ mają te wynalazki, które zwielokrotniają i upowszechniają komunikację językową na całym terytorium, --
Normalizacja - likwidacja wahań i dubletów, ustalenie norm poprawnościowych. Objęła głównie ortografię i pod wpływem techniki rozszerza się na inne dziedziny językowe.
Zmiana reguł i bogactwa komunikatu językowego
Wzrasta ranga informacji przy jednoczesnym zmniejszaniu się bogactwa językowego, ma ono kilka przyczyn o charakterze technicznym i związane z postępem:
mnogość komunikatów językowych uniemożliwia doskonałą jakość przez wzgląd na oszczędność czasu , więc nadawcy zubażają język
ubóstwo warstwy językowej to także skutek postępującej integracji i normalizacji. W zasadzie jest to proces konieczny i pozytywny, bo dzięki
ujednoliceniu języka jest dla wszyst6kich zrozumiały
funkcjonalizacja języka ogólnego - np. książki techniczne, język nasz staje się coraz bardziej fachowy i przez to reprezentuje węższe treści.
Zmiany w procesie nadawania i odbioru komunikatów językowych
Na zmiany te miał wpływ rozwój techniki. Przede wszystkim są to:
ilościowe zmiany w procesie nadawania - nadaje się coraz więcej komunikatów, jest więcej nadawców i nadajników
jakościowe zmiany nadajników: radio, tv
zmiany te powodują wzrost zespołowości w akcie nadawania. Następuje uspołecznienie procesu nadawania (tworzą się wielkie przedsiębiorstwa)
oddalanie się autora od odbiorcy, ale równocześnie najnowsze wynalazki w nadawaniu tekstu mówionego zniosły barierę między nadawcą i odbiorcą
zwiększenie odbierania nadawanych komunikatów bo odbiór stał się łatwiejszy
Zmiany te w procesie nadawania i odbioru wywołały w komunikatach językowych dwa rodzaje zmian:
zmiany ogólne - szerokie rozumienie nie tylko rozwoju techniki na nie wpływa, al. E i ustrój, warunki społeczno- polityczne, kultura
zmiany szczegółowe - charakter techniczno-językowy
Ostatnią przyczyną jest konkurencja środków wizualnych obraz zastępuje słowo lub spycha go na margines.
Czy powstał nowy model języka?
Zarysowuje się proces powstawania nowego typu języka ogólnego, proces wywołany przede wzystkim postępem techniczny, Powstaje języka jednolity, silnie znormalizowany i zintegrowany, język funkcjonalny i techniczny, ale przy tym ubogi i jałowy.
Wg. Pisarka język prasy sprawia wrażenie ubogiego i szablonowego, bo dysponuje mniejszą ilością wariantów słownych niż język artystyczny.
Krytyczne wypowiedzi dotyczą przede wszystkim języka środków masowego przekazu.
Zmiany językowe szczegółowe
Rozrost terminologii technicznej i przenikanie jej do języka ogólne ma 3 źródła:
- pojawienie się nowych rzeczy i pojęć w związku w postępem
uporządkowanie potrzeb przemysłowych, handlowych, dydaktycznych itp.
tendencja polszczenia obcej terminologii
Pomnażanie polskiej terminologii występuje wyraźnie w dobie oświecenia
Nowa terminologię wprowadza się bardzo ostrożnie - osobne słowniczki lub objaśnienia do tekstów
W ciągu ostatnich 2 wieków ogromny rozrost terminologii technicznej jednak część przeznaczona jest wyłącznie dla fachowców i przeciętnych Polak może się z danym terminem w ogóle nie spotkać
Miarą przenikania terminów technicznych do języka ogólnego jest ich występowanie w słownikach j. Pol.
Terminy techniczne przyjęte przez język ogólny, zaczynają żyć w nim własnym życiem., Oddziałują na nie inne wyrazy i same im podlegają. Często z terminów fachowych przekształcają się w elementy stylistyczne.
Dzięki wyrażeniom technicznym przybyło językowi ogólnemu wiele nowych wyrazów i zwrotów
Krzyżowanie się wzbogacania i ubożenia języka Przyswajamy nowe wyrazy, ale nie zapominamy, bo zdolność pamięci językowej jest ograniczona
Terminologia fachowa jest neutralna emocjonalnie, bezuczuciowa.
Ekspansja pewnych typów słowotwórczych
-arnia - związany z tworzeniem nazw miejscowych szerzy się o d XVIII w. Związany z przemysłem
przyrostek zerowy - szerzy się w terminologii specjalnej np. docisk
-iczyny/-yczny - zwiększył swój zakres poza technikę
-owiec - seryjność, czyli tworzenie większej ilości wyrażeń o identycznej budowie słowotwórczej np. seria nazw budynków - biurowiec, punktowiec
większa liczba złożeń. Np. dalekopis
Fleksyjna adaptacja niektórych wyrazów zapożyczonych.
Zmiany pożyczeń na - um (z łac.) Z czasem końcówka - um zanika, a wyraz przechodzi do rodzaju męskiego np. teatrum - teatr.
Cała grupa pożyczeń technicznych mogła w tym zakresie stać się wzorcem dla zmian innych wyrazów na -um.
Zmiany znaczeniowe
Nie zawsze twórcy nowych terminów wymyślają zupełnie nowe wyrazy, często nadają im nowy specjalny odcień znaczeniowy, przy czym ogólne znaczenie nie ginie, a istnieje obok nowego
Niektóre zmiany sięgają głęboko w strukturę semantyczną języka, Często nowe znaczenie okazuje się tak aktualne, że wybija się na pierwszy plan, eliminując stare
Rzadko zdarza się że nowsze znaczenie ginie, a pozostaje znaczenie pierwotne
Zmiany składniowe
Zdanie języka ogólnego poł. XVIII w. Jest jeszcze niedoskonałe przypomina wypowiedź potocznego języka mówionego.
W 2 poł XVIII w. Narastają dodatnie cechy składniowe, eliminujące chaotyczność , niejasność, gadulstwo. Precyzja i logiczność składu podporządkowuje sobie interpunkcję. Przecinki i kropki od tego czasu nie wyodrębniają już odcinków głosowych, ale całości logiczno- składniowe.
Myślenie techniczne to myślenie logiczne, precyzyjne, więc i styl myślenia jest dokładny
Nominalizacja - wzrost nasycenia tekstu rzeczownikiem i jego związkami składniowymi. Język techniczny jest b. Ważnym środkiem szerzenia nominalizacji, współdziałania tu też prasa, handel i styl naukowy. Rzeczowniki są cenione ze względu ich skondensowanej treści i zwięzłości.