BUDŻET PAŃSTWA
BUDŻET
ü Budżet jest planem finansowym państwa, zestawiającym dochody i wydatki w roku
kalendarzowym, uchwalanym w formie ustawy określającej źródła dochodów i rodzaje wydatków.
ü Budżet państwa jest najwyższej rangi planem finansowym polityki państwa oraz narzędziem polityki społecznej, uwzględniającym planowane dochody i wydatki państwa na następny rok budżetowy.
ü Termin „budżet” pochodzi z łacińskiego bulga, oznaczającego skórzany mieszek przeznaczony do zbierania dochodów. Słowo to przyjęło się następnie w wielu językach (ang. budget, starofr. bougette, fr. la budget).
PRZEPISY PRAWNE
Funkcjonowanie budżetu państwa jest zdeterminowane przepisami prawnymi, które
są zawarte w:
ü Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
ü ustawie o finansach publicznych,
ü ustawach budżetowych,
ü ustawach podatkowych,
ü ustawach okołobudżetowych.
FUNKCJE BUDŻETU PAŃSTWA
FUNKCJE EKONOMICZNE
ü alokacyjna,
ü redystrybucyjna,
ü stabilizacyjna,
ü fiskalna,
ü kredytowa,
ü transferu (przekształcenia).
FUNKCJE POLITYCZNE
ü ustrojowa ,
ü demokratyczna.
BUDŻET A USTAWA BUDŻETOWA
ü Ustawa budżetowa jest pojęciem szerszym.
ü Budżet jest jednym, ale nie jedynym załącznikiem do ustawy. Załącznikami są np.
zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, plany przychodów i wydatków państwowych funduszy celowych.
ü Ustawa budżetowa zawiera budżet i inne plany finansowe.
ü Budżet jest podstawowym planem, za pośrednictwem którego dokonuje się
wydatków.
FUNKCJA ALOKACYJNA
Polega na tym, że budżet państwa jest narzędziem podziału (rozdzielania) części
zasobów w gospodarce. Po przyjęciu zasobów z sektora prywatnego za pomocą budżetu rozdzielane są one do sektora publicznego, który wykorzystując te zasoby, świadczy dobra publiczne i dobra społeczne. Są one dostępne dla ogółu
społeczeństwa przy odpłatności niemającej cen rynkowych.
FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA
Polega na tym, że budżet jest narzędziem podziału dochodu narodowego. Jest to tzw. redystrybucyjna funkcja budżetu realizowana w ujęciu makroekonomicznym. Istota jej polega na tym, że budżet gromadząc dochody, przekazuje je następnie do tych podmiotów, które nie osiągają dochodów lub osiągają je w stopniu niewystarczającym. Możemy zauważyć także funkcję redystrybucyjna w ujęciu
mikroekonomicznym. Istota jej polega na tym, że budżet przejmując dochody za pomocą podatków, opłat, składek, dokonuje korekty poziomu dochodów wśród podatników, który został ukształtowany w wyniku sytuacji rynkowej.
FUNKCJA STABILIZACYJNA
Istota jej polega na wykorzystaniu budżetu państwa jako narzędzia do łagodzenia wahań
cyklu koniunkturalnego. Wykorzystuje się w tym celu zarówno wydatki budżetowe, jak i dochody budżetowe. Wydatki budżetowe pełnią funkcje popytową na rynku towarów, usług i pracy. Mając dochody budżetowe, ich gestorzy mogą decydować o zakupie towarów czy usług na rynku krajowym czy zagranicznym. Władze publiczne mogą także dokonywać wydatkowania publicznych środków na realizację robót publicznych, na dopłaty do kredytów dla słabszych ekonomicznie dziedzin gospodarki, takich jak budownictwo mieszkaniowe, rolnictwo itp.
FUNKCJA STABILIZACYJNA
Z drugiej strony, realizując stronę dochodową budżetu państwa, jego gestorzy mogą oddziaływać na sytuację ekonomiczną przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Stosując restrykcyjną politykę podatkową, ogranicza się możliwości inwestycyjne przedsiębiorstw, a tym samym możliwości tworzenia nowych miejsc pracy. Z drugiej strony, polityka odprężenia podatkowego przyczynia się do wzrostu siły ekonomicznej sektora prywatnego. Powstają nowe miejsca pracy, zwiększa się produkcja, sprzedaż towarów i usług, a tym samym możliwy jest w przyszłości wzrost dochodów budżetowych.
FUNKCJA FISKALNA
Wiąże się z funkcjami redystrybucyjną i stabilizacyjną. Istota jej polega na przejmowaniu
przez państwo dochodów podmiotów prywatnych. Funkcje redystrybucyjną i stabilizacyjna wiąże się zarówno ze stroną dochodową budżetu państwa, jak i z jego stroną rozchodową. Funkcja fiskalna ma istotny związek ze stroną dochodową budżetu państwa, ponieważ proces gromadzenia dochodów budżetowych ma określone cele, które realizowane są także przez wydatki. Można wskazać, że realizacja dochodów budżetowych przyczynia się do zmiany ich statusu ekonomicznego. Z prywatnych stają one się publicznymi. A zatem realizacja funkcji fiskalnej przez budżet państwa przyczynia się do zmiany charakteru własności środków pieniężnych.
FUNKCJA KREDYTOWA
Polega na tym, że w budżecie tkwią informacje dotyczące kierunków wydatkowania środków budżetowych. Tym samym są to informacje mówiące o tym, co będzie finansowane kredytowane) z budżetu państwa i w jakiej skali. Chodzi tu głównie o te dziedziny życia społecznego, które nie tworzą dochodów tylko funkcjonują dzięki wspieraniu ich przez publiczne środki pieniężne.
FUNKCJA TRANSFEROWA
Polega na przekształceniu prywatnych środków finansowych w publiczną formę własności. To za sprawą budżetu pieniądze podatników prywatnych zmieniają swój status i stają się pieniędzmi o charakterze publicznym. Ta swego rodzaju przemiana własności środków ma następnie istotne znaczenie w ich wydatkowaniu. Chodzi tu o szczególne społeczne i publiczne cele wydatkowania i sposoby kontroli tych procesów.
FUNKCJA USTROJOWA
Funkcja ustrojowa budżetu państwa wynika z jego związku z parlamentem i ustrojem danego państwa, który określany jest przede wszystkim przez konstytucję i inne akty prawne.
Istota funkcji ustrojowej sprowadza się do określenia w prawodawstwie zakresu uprawnień władzy ustawodawczej i władzy wykonawczej w sprawach związanych z budżetem.
ZASADA DEMOKRATYCZNA
Dotyczy zasad opracowywania budżetu, a konkretnie udziału w tym procesie społeczeństwa. Chodzi tu o udział bezpośredni obywateli, a także o udział poprzez ich przedstawicieli w parlamencie. Udział obywateli w pracach budżetowych osiąga się przez jawność tych prac, przez publikowanie ustawy budżetowej i sprawozdania z wykonania budżetu. Ważność tej funkcji budżetu wynika z możliwości kontrolowania władz publicznych w sprawach budżetu. Dużą rolę w tym względzie odgrywają opozycja parlamentarna i środki masowego przekazu.
ZASADY BUDŻETOWE
Zasady budżetowe to reguły dotyczące prawidłowego wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem budżetu.
ü równowagi,
ü powszechności (zupełności),
ü jawności,
ü jednoroczności,
ü operatywności,
ü jedności.
ZASADA RÓWNOWAGI
To najważniejsza reguła dotycząca gospodarki budżetowej. Zwana jest złotą zasadą. Istota jej polega na zrównoważeniu wydatków budżetu państwa z jego dochodami. Z tą zasadą wiążą się zagadnienia nierównowagi budżetowej. Jeżeli w budżecie występuje niedobór dochodów w
stosunku do jego wydatków, to mamy do czynienia z deficytem budżetowym. Jeśli natomiast wpływy budżetu państwa przewyższają jego wydatki, to występuje nadwyżka budżetowa. Z realizacją złotej zasady w praktyce występują kłopoty. Większość państw realizuje deficyty budżetowe.
ZASADA ZUPEŁNOŚCI
Oznacza, iż w budżecie powinny zostać uwzględnione wszystkie dochody i wydatki państwa.
ZASADA JAWNOŚCI
Polega na tym, że prace parlamentu nad budżetem są jawne. Sama ustawa jest publikowana.
Jej treść jest dyskutowana w środkach masowej informacji. Przestrzeganie tej zasady ma prowadzić do ograniczenia zjawisk naruszających prawo budżetowe, do ograniczania marnotrawienia publicznych środków finansowych.
ZASADA JEDNOROCZNOŚCI
Zasada jednoroczności ma charakter raczej techniczny. Istota jej polega na respektowaniu rocznego czasu trwania budżetu. W praktyce dochodzi do odstępstwa od tej zasady. Ma to miejsce w przypadku finansowania inwestycji. Wówczas środki budżetowe wykorzystywane są w okresie ich realizacji.
ZASADA OPERATYWNOŚCI
Polega na opracowywaniu budżetu w układzie podmiotowym, czyli chodzi tu o wskazanie zadań i środków budżetowych dla konkretnych podmiotów.
ZASADA JEDNOŚCI
Polega na objęciu jednym planem - budżetem wszystkich dochodów i wydatków państwa.
Wyróżnia się tu jedność formalną i materialną. Jedność formalna budżetu polega na budowaniu całego bilansu systemu finansów publicznych, obejmującego budżet władz centralnych i budżety jednostek samorządowych. Jedność materialna budżetu oznacza, że wszystkie dochody budżetu państwa są przeznaczone na pokrycie wszystkich jego wydatków.
BUDŻET 2010
• Dochody państwa mają wynieść 248 mld 868 mln 601 tys. zł
- z podatków ma wpłynąć do budżetu ponad 223 mld zł
• VAT - 106,2 mld zł,
• akcyza - 53 mld zł,
• podatku od hazardu - 1,5 mld zł,
• CIT - 26,3 mld zł
• PIT - 36 mld zł.
• Wydatki - 301 mld 82 mln 817 tys. zł
• Deficyt budżetowy w wysokości 52,21 mld zł,