RADIOFONIA I TELEWIZJA
Problem radiofonii i telewizji należy postrzegać w pierwszym rzędzie przez pryzmat praw i wolności obywatelskich. Klasycznie pojmowana wolność słowa niemal od razu znalazła swoją kwalifikowaną postać w wolności prasy. Natomiast z początkiem minionego stulecia (XX w.) pojawił się nowy rodzaj środków masowego przekazu, zwany mediami elektronicznymi.
W związku z tym powstała konieczność poddania problemów radiofonii i telewizji uregulowaniu prawnemu o znacznie bardziej szczegółowym charakterze niż ma to miejsce w odniesieniu do prasy.
W Polsce sytuacja uległa dodatkowemu skomplikowaniu na tle doświadczeń historycznych. Dla PRL - u charakterystyczny był państwowy monopol radia i telewizji oraz ich pełne włączenie w polityczny mechanizm sprawowania władzy. Zarząd radiem i telewizją należał do Komitetu do spraw Radia i Telewizji „Polskie Radio i Telewizja”, ltóry formalnie rzecz biorąc stanowił jeden z centralnych organów administracji, podporządkowany premierowi. W rzeczywistości poddany był bezpośredniemu kierownictwu władz PZPR. Ukształtowane wówczas traktowanie radia i telewizji jako instrumentu rządzenia, nie było łatwe do wykorzenienia po 1989 r. , bo posiadanie własnego radia i telewizji jest atrakcyjną pokusa dla każdej nowej ekipy rządzącej.
Przez kilka lat trwały spory polityczne, których efektem było przyjęcie ustawy z 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji. Równocześnie dokonano odpowiedniej zmiany w konstytucji. W praktyce stosowanie tej ustawy powodowało kolejne spory i kontrowersje, a w ich efekcie jej nowelizacje. Każda nowa ekipa rządząca zarzucała, że media elektroniczne są kontrolowane przez opozycję.
Nowy kształt radiofonii i telewizji opiera się na 4 podstawowych założeniach:
zniesienie cenzury, rozumianej jako uprawnienie państwa do do uprzedniego aprobowania treści emitowanych audycji radiowych czy telewizyjnych;
demopolizacja - obok dotychczas istniejących stacji państwowych stworzono możliwość działania nadawcom prywatnym (komercyjnym), ale pod warunkiem uzyskania koncesji;
zmiana charakteru stacji państwowych - przekształcenie ich w nadawców publicznych, organizacyjnie i politycznie odseparowanychod aktualnej większości parlamentarnej;
stworzenie szczególnego organu konstytucyjnego - Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (KRRT), której zadaniem jest rzetelne organizowanie całokształtu działalności mediów elektronicznych.
KRRT jest organem konstytucyjnym, postawionym poza schematem trójpodziału władz. Choć jej zadania w znacznym stopniu wiążą się z działalnością wykonawczo - administracyjną, to jest usytuowana jak gdyby między egzekutywą a legislatywą, przy zachowaniu wyraźnego dystansu wobec rządu.
Skład KRRT:
składa się z 5 członków powoływanych przez:
-- Sejm - dwóch;
-- Senat - jednego;
-- Prezydenta - dwóch.
Wybierają ich spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków masowego przekazu.
Kadencja trwa 6 lat (co 2 lata powoływana jest ⅓ składu Rady, aby zapewnić ciągłość jej funkcjonowania). Powołanie ponowne na pełną kadencję nie jest dopuszczalne;
Członek Rady nie może być posłem ani senatorem, nie może też należeć do partii politycznej, związku zawodowego, nie może prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji;
W trakcie kadencji członek rady nie może być odwołany, chyba, że w przypadku:
-- zrzeczenia się funkcji,
-- choroby trwale uniemożliwiającej sprawowanie funkcji,
-- skazania prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej,
-- naruszenia przepisów ustawy stwierdzonego orzeczeniem Trybunału Stanu.
Istnieje procedura politycznej odpowiedzialności Rady in corpore. Co roku Rada przedstawia sprawozdanie ze swojej działalności. Jeżeli zostanie ono odrzucone przez Sejm i Senat to kadencja Rady wygasa, ale tylko jeśli wygaśnięcie to potwierdzi Prezydent RP.
Na czele Rady stoi przewodniczący wybierany przez Radę spośród swego grona. Odwołać go może tylko Rada większością ⅔ ustawowej liczby członków (więc czteroma głosami).
KRRT stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. Chroni samodzielność nadawców oraz otwartego i pluralistycznego charakteru radiofonii i telewizji.
W ramach zadań ogólnych Radzie przysługuje wiele istotnych kompetencji:
Projektowanie, w porozumieniu z Prezesem RM, kierunków polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji;
Powoływanie składu rad nadzorczych w spółkach publicznej radiofonii i telewizji;
Udzielanie i cofanie koncesji na rozpowszechnianie programów przez nadawców prywatnych (tzw. koncesja na wolne emisje);
Sprawowanie kontroli działalności nadawców (nie może ona nabierać postaci cenzury prewencyjnej);
Określanie, w granicach upoważnień ustawowych, warunków prowadzenia działalności przez nadawców;
Określanie opłat abonamentowych na zasadach określonych w ustawie z 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych;
Stoi na straży mediów publicznych;
Reguluje emitowanie reklam (np. nie można reklamować alkoholu przed godziną 20);
Pilnuje, żeby treści reklam były zgodne z prawem;
W wykonywaniu tych kompetencji Rada może wydawać powszechnie obowiązujące przepisy w formie rozporządzeń.
Publiczna radiofonia i telewizja działa w formie jednoosobowych spółek akcyjnych Skarbu Państwa. Na szczeblu ogólnokrajowym działają dwie spółki: Telewizja Polska SA (w jej skład wchodzą również rozgłośnie regionalne) i Polskie Radio SA. Na szczeblu regionalnym działają spółki radiofonii regionalnej.
Przewodniczący Rady może nakładać kary pieniężne, a w odniesieniu do nadawców prywatnych Rada może cofnąć koncesję lub odmówić jej odnowienia (podlega to kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego)
Obecni członkowie Rady:
Jan Dworak od 7 lipca 2010 z nominacji prezydenta RP[1] - przewodniczący
Witold Graboś od 4 sierpnia 2010 z ramienia Sejmu
Sławomir Rogowski od 4 sierpnia 2010 z ramienia Sejmu
Krzysztof Luft od 7 lipca 2010 z nominacji prezydenta RP[1]
Stefan Pastuszka od 22 lipca 2010 z ramienia Senatu[2]
6 września 2010 została ustanowiona nowa funkcja rzecznika prasowego KRRT, którym została wieloletnia pracownica TVP Katarzyna Twardowska.
L. Garlicki - „Polskie Prawo Konstytucyjne”
2