Przejście do gospodarki rynkowej 1990 -1993 (Plan Balcerowicza)

1. Tło historyczne

- strajki w 1970 r., objęcie kierownictwa politycznego przez E.Gierka

- przyspieszony wzrost w latach 70-tych i jego skutki (niedokończone

inwestycje, zadłużenie, inflacja),

- kryzys gospodarczy i stan wojenny w l. 1980-82,

- liberalizacja gospodarki w 1988 r. rozwój sektora prywatnego,

- hiperinflacja i nierównowaga w 1989 r.,

- nadpodaż pieniądza,

- deficyt budżetowy,

- narastające zadłużenie.

2. Program rządu T. Mazowieckiego - społeczna gospodarka rynkowa

Cele i kotwice nominalne programu gospodarczego:

- stabilizacja makroekonomiczna (likwidacja nierównowagi -

nadmiernego popytu na kredyt, inwestycje)

- zmniejszenie deficytu budżetowego (6% PKB - 1/3 dotacje,

emisja obligacji jako źródła finansowania deficytu)

- twarda polityka monetarna, ostra kontrola podaży pieniądza -

przejście do dodatnich realnych stóp procentowych

- kontrola płac w sektorze państwowym (popiwek)

- stały kurs walutowy (9500 zł = 0,95 PLN), opłaty w imporcie, cła

asymetryczne

Zmiany systemowe:

- liberalizacja cen (90% obrotu)

- umocnienie złotego w procesach obiegu i tezauryzacji

- rozwój wolności gospodarczych

- utworzenie dwuszczeblowego sektora bankowego

- tworzenie rynku kapitałowego, giełdy, sądów gospodarczych

- restrukturyzacja przedsiębiorstw

- złamanie monopoli

- prywatyzacja ( w 1992 r. już 60% zatrudnienia w prywatnym

sektorze i 50% PKB )

- nowy system podatkowy ( 1992 - VAT)

Efekty w gospodarce realnej:

- zmiany w strukturze produkcji (uruchomienie produkcji

nowych produktów konsumpcyjnych, wzrost udziału usług,

zmniejszenie udziału surowców),

- wprowadzanie postępu technicznego,

- wzrost efektywności

- spadek energo- i surowcochłonności

- poprawa ochrony środowiska

- wewnętrzna wymienialność złotego

- wzrost eksportu na Zachód (o 60 %), reorientacja h.z.)

- redukcja zadłużenia (w1991r. Klub Paryski - redukcja 50 %

2/3 zadłużenia, w 1993 r. Klub Londyński - redukcja 50% 1/3

zadłużenia)

- stopniowe ograniczanie inflacji i wdrożenie mechanizmów

antyinflacyjnych

Założenia i wykonanie Planu Balcerowicza w 1990 r. według L.Balcerowicza* i G.Kołodki

Wskaźniki Założenia w % Wykonanie w %

Stopa inflacji 20 90

Produkcja przemysłu uspołecz -5 -25

Dochód narodowy -3 -19 (- 5 do -10,5 *)

Bezrobocie 2 6,1

Konsumpcja -9 do -11,7 *

Inwestycje - 10,6 *

Spadek płac realnych 30

Spadek zasobów pieniężnych ludności 70 (zasoby dewizowe)

Spór o ocenę Planu Balcerowicza

- odrzucenie gradualizmu i pojęcia recesji

- likwidacja spirali cenowo-kosztowo-dochodowej

G.Kołodko : - zbyt głęboka recesja

- przestrzelenie :

*stopy procentowe - eskalacja zadłużenia przedsiębiorstw, w

tym zahamowanie inwestycji i poprawy konkurencyjności

*kurs walutowy - dodatnie salda i niewykorzystanie kredytu

stand by ok. 1 mld $

- zbyt wysokie koszty społeczne,

- dominacja skrajnie liberalnego podejścia

- plusy:wdrożenie zmian rynkowych, poprawa efektywności

Inne głosy krytyczne:

- nieuwzględnienie specyfiki gospodarki polskiej

- brak reakcji przedsiębiorstw na zmiany kosztów i cen

- nadmierne bezrobocie

Mechanizm inflacji w Polsce w latach 90-tych

Polityka pieniężna

Impulsy

Egzogeniczne: ___________________

_______/ \___________

/ \

Ceny energii Mechanizm transmisji (płace)

Ceny importu Inflacja

Ceny usług Efekty popytowe

\_______ ___________ /

\___________________/

Konkurencja importu

1. Czynniki egzogeniczne - kosztowe impulsy inflacyjne ( przyczyniały się do 40% wzrostu inflacji)

2. Silna inercja mechanizmu transmisyjnego ( wzrost wydajności pracy od 1992 i indeksacja płac poniżej tego wzrostu przyczyniały się stabilizacji inflacji)

3. Polityka pieniężna -hamulec inflacji, szczególnie skuteczny w l. 90-92

4. kurs waluty (stabilny) i import konkurencyjny- hamulce inflacji ( w warunkach dewaluacji przyczynia ok. się w ok. 50% do wzrostu inflacji)

---