1.3
Obecnie większość usług użyteczności publicznej jest przez gminy kontraktowana.
Odbywa się to na podstawie Ustawy o Zamówieniach Publicznych z 10 VI 1994r. W
organizacji przetargów na usługi publiczne władze mogą stosować preferencje krajowe na podstawie Rozporządzenia dotyczącego krajowych preferencji przy udzielaniu zamówień publicznych z 28 XII 1994. W UE zamówienia publiczne postrzegane są jako bariery pozataryfowe tj. forma restrykcji nałożonych na swobodny przepływ dóbr, usług, pracy i kapitału utrudniająca funkcjonowanie Wspólnego Rynku. Wszelkie stosowanie preferencji krajowych oznacza dyskryminację ze względu na pochodzenie/narodowość w celu ochrony własnego rynku. Tym niemniej preferencje te są powszechnie w UE stosowane. Świadczy o tym m.in. nikły udział dostawców zagranicznych w całości zakupów publicznych realizowanych w krajach europejskich. W 1985 wyniósł on 2% i był to wskaźnik dużo niższy niż penetracja importu w innych dziedzinach gospodarki.
Od 1978 roku wszystkie kontrakty na zamówienia publiczne realizowane przez instytucje rządowe i ich agendy o wartości wyższej niż pewna kwota minimalna muszą być ogłaszane w Dzienniku Urzędowym UE (Official Journal). W 1988 roku przyjęto dyrektywę dotyczącą kontraktów na prace publiczne o wartości powyżej 5 mln ECU. Przetargi na takie prace muszą być ogłaszane za pośrednictwem obejmującego całą Europę banku danych (Tenders Electronic Daily).
Dorobkiem UE jest rozbudowane ustawodawstwo mające na celu ujednolicenie
standardów kontraktowania usług na terenie państw członkowskich. Na podstawie artykułu 67 Układu Europejskiego Polska jest objęta do 1 lutego 2004 roku okresem przejściowym.
Obecnie na terenie UE przedsiębiorstwa polskie traktowane są na równi z unijnymi w
dostępie do zamówień publicznych. Przedsiębiorstwa z UE będą tak traktowane w Polsce z końcem okresu przejściowego. Szczególnie istotne są dostosowania w zakresie
przedsiębiorstw użyteczności publicznej - przeprowadzone zostaną działania harmonizacyjne tak by kontraktowanie usług publicznych odbywało się zgodnie z regułami polityki konkurencji UE.
Po akcesji Komisja Europejska będzie uprawniona do kontroli zamówień. Nastąpią zmiany w sprawozdawczości, statystyce oraz preferencjach krajowych. Najbliższe zmiany w prawie polskim obejmą m.in. takie aspekty zamówień jak: wyłączenia, stosowane procedury, zasady publikacji ogłoszeń przetargowych i o wyborze oferty, progi cenowe, minimalne terminy, publikację ogłoszeń o planowanych zamówieniach (PIN), zasady kwalifikacji do udziału w przetargu, zasady wyboru oferty, stworzenie list podmiotowych oraz przedmiotowych, mechanizmy przekazywania informacji do Komisji Europejskiej. Nastąpi włączenie sektora użyteczności publicznej w zakres oddziaływania reguł dotyczących zamówień publicznych.
Wszelkie dotacje udzielane przez władze lokalne przedsiębiorstwom mogą być
traktowane jako pomoc publiczna. Formą pomocy jest też dopuszczanie do zamówień rządowych tylko określonych firm co ma miejsce szczególnie na rynku usług użyteczności publicznej jak zaopatrzenie w energię czy wodę. Kategoria pomocy publicznej w rozumieniu Komisji Europejskiej obejmuje takie formy jak: bezpośrednie subwencje, zwolnienia podatkowe, preferencyjne stopy dyskontowe, gwarancje lub pożyczki na szczególnie korzystnych warunkach, nabycie ziemi lub budynków bezpłatnie lub na uprzywilejowanych
warunkach, dostawę dóbr i usług na warunkach preferencyjnych, odszkodowania lub
zabezpieczenia przed stratami i środki o skutku równoważnym. Ponadto pomoc publiczną stanowią preferencyjne zamówienia, preferencyjne stopy dyskontowe, gwarancje dzielone (tj. udzielane wspólnie), odroczenie poboru gwarancji fiskalnych i państwowych.
Pomoc publiczna według „artykułu 92.1 Traktatu WE” jest zakazana w jakiejkolwiek postaci, o ile można wykazać, iż „zakłóca lub grozi zaburzeniem” handlu między państwami członkowskimi. W tym rozumieniu za zakłócenie można uznać każdy rodzaj interwencji państwa w rynek. Tym niemniej w UE przewiduje się wyjątki od zakazu pomocy publicznej zawarte w „artykułach 92.2” - pomoc zgodna z wymogami wspólnego rynku i 93.2 - pomoc jaka może zostać uznana za dopuszczalną w drodze uznania Komisji.
Tym samym dopuszczalna jest pomoc:
- o charakterze socjalnym udzielana indywidualnym konsumentom;
- pomoc dotycząca skutków katastrof naturalnych;
- pomoc wspierająca rozwój gospodarczy w obszarach o wysokim bezrobociu oraz / lub
niskim standardzie życia, czyli na cele przemian strukturalnych i rozwoju regionalnego (w szczególności wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw);
- pomoc udzielana projektom realizującym „wspólny interes europejski” lub
wprowadzającym środki zaradcze w przypadku zakłócenia gospodarki państwa;
- pomoc wspierająca rozwój określonych aktywności gospodarczych lub pewnych obszarów ekonomicznych, jak badania i rozwój technologiczny, działania na rzecz ochrony środowiska, oszczędzanie i rozwój nowych lokalnych zasobów energetycznych;
- pomoc wspierająca utrzymanie dziedzictwa kulturowego i rozwój kultury;
- inne rodzaje pomocy zaakceptowane przez instytucje UE.
W badaniu ankietowym 10 z 57 gmin województwa zostało spytanych o formy
stosowanego przez nie wspierania działalności gospodarczej na terenie gminy. Żadna z
badanych gmin nie udziela pomocy w formie subsydiów lub pomocy przy eksporcie
produktów. Stosowanie preferencyjnych zamówień oznaczyła tylko jedna gmina, podczas gdy o ile kontraktują one usługi i dokonują przetargów z uwzględnieniem preferencji krajowych, dopuszczalnych polskim prawem to według wykładni unijnej stosują niedozwoloną formę pomocy publicznej.
Tabela: Formy wspierania działalności gospodarczej przez gminy województwa gdańskiego
Forma pomocy |
Odpowiedzi pozytywne |
subsydia |
0 |
pomoc eksportowa |
0 |
preferencyjne zamówienia |
1 |
organizacja targów |
2 |
zaniechanie poboru należności |
2 |
ulgi inwestycyjne |
2 |
preferencyjne nabycie ziemi lub budynków |
3 |
udział w kapitale akcyjnym |
3 |
preferencyjne gwarancje lub pożyczki |
3 |
ulgi i odroczenia podatkowe |
7 |
promocja gminy |
9 |
Organizacja targów i promocja gminy są wydatkami gminnymi, które nie stanowią formy pomocy publicznej, a ponadto przyczyniają się do rozwoju regionalnego/lokalnego.
Siedem gmin (70%) odpowiedziało pozytywnie na pytanie dotyczące ulg i odroczeń
podatkowych. Ta forma pomocy jest dopuszczalna o ile np. stanowi formę pomocy socjalnej indywidualnym mieszkańcom. Po trzy gminy (30%) zadeklarowały udzielanie
preferencyjnych gwarancji i pożyczek oraz udział w kapitale akcyjnym, po dwie gminy (20%) odpowiedziały pozytywnie na pytanie dotyczące pomocy w formie ulg inwestycyjnych oraz preferencyjnego nabycia ziemi i budynków. Wszystkie te formy stanowią wsparcie ze strony władz lokalnych / państwa określonych podmiotów. O ile nie spełniają warunków wykluczających zawartych w Traktatach mogą być uznane za pomoc niezgodną z przepisami unijnymi. Jedna z gmin wśród innych form wspierania działalności gospodarczej wymieniła tzw. szybką ścieżkę decyzyjną w przypadku ofert inwestorów bezpośrednich.
Najczęściej stosowane formy pomocy publicznej w państwach UE (UE12) odnośnie sektora wytwórczego w latach 1990-1992 stanowiły:
1. dotacje: 51%
2. redukcje podatkowe: 33%,
3. gwarancje: 7%,
4. pożyczki miękkie (preferencyjne): 6%,
5. odroczenia podatkowe (1%).
Według analiz Ministerstwa Gospodarki pomoc publiczna w Polsce w latach 1995-1996 była udzielana głównie w postaci
dotacji i ulg podatkowych (1995 63,9%, 1996 - 63,2%),
miękkiego kredytowania. (1995-30,1%, 1996- 33,9%),
poręczeń i gwarancji kredytowych (1995-4,3%, 1996-2,3%),
subsydiów kapitałowo-inwestycyjnych (1995-1,7%, 1996- 0,5%).
Struktura udzielanej pomocy publicznej w Polsce nie zmieniła się, jednak jej globalna kwota w roku 1996 była niższa niż w 1995r.
Pomoc publiczna udzielona przedsiębiorstwom stanowiła w 1996 roku 5,4% wartości dodanej brutto w tym sektorze podczas gdy w 1995 r. 10,7%. W państwach UE udział ten w 1996r. kształtował się na poziomie 3,8%.
Należy się liczyć z koniecznością ograniczania pomocy udzielanej przedsiębiorstwom przez różne agendy rządowe w Polsce. Pomoc ta będzie podlegać coraz ściślejszej kontroli Komisji Europejskiej. Główne działania na tym polu to kontynuacja przekształceń organizacyjno-własnościowych.