Ogólnie rzecz biorąc trzeba wyraźnie podkreślić, iż regulacje dotyczące stanów nadzwyczajnych i wywłaszczenia należy uznać za potrzebne i oczekiwane. Niemniej jednak w obszarze regulacji dotyczących ogólnych skutków

działalności administracji indywidualizujących się wobec określonych adresatów, w tym zwłaszcza obywateli, zdecydowaną krytykę musi budzić t art. 77 nie z tego powodu jaka jest, ale z tego powodu, jaka nie jest. Kroi przedstawiając kwestię należy podkreślić, że denerwująca niepełność konstytucyjnej regulacji odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez władzą publiczną polega na uregulowaniu tego, co i tak jest uregulowane i na nieuregulowaniu tego, co jest nieuregulowane. Zatem za ubolewania godne liczności należy uznać pominięcie w art. 77 uregulowania odpowiedział władzy publicznej za szkody powstałe w wyniku wydania lub wykonania niewadliwego aktu normatywnego, dającego podstawę zmiany sytuacji prawnej z mocy samego prawa albo za szkody (straty) powstałe z wydania^ wykonania niewadliwego aktu administracyjnego.

Utrata możliwości takiego uregulowania odpowiedzialności majątkowej za straty powstałe w wyniku działań całkowicie legalnych nie tylko nie reaktywuje oczekiwanego systemu odpowiedzialności administracji publicznej państwa), ale też nie przysparza elementów składających się na doskonałość samej Konstytucji jako głównego aktu normatywnego w całym porządku prawnym.

A oto kilka przykładów legalnych działań administracyjnych wywołujacych straty legalne podlegające jednak wyrównaniu:

- przejęcie zabytku na własność państwa

- wywłaszczenie nieruchomości

- zniszczenie, uszkodzenie, zużycie lub utrata mienia w ramach świadczeń nakazanych dla zwalczania klęsk żywiołowych

- utrata lub uszkodzenie oraz szkody wynikłe z używania przedmiotów świadczeń rzeczowych nałożonych na rzecz obrony

- szkody poniesione z powodu wydania lub wykonania niewadliwych decyzji administracyjnych na podstawie prawa wodnego.

3. Odpowiedzialność za działania nielegalne

Odpowiedzialność za działania nielegalne obejmuje:

l. Odpowiedzialność polityczną, która wobec naczelnych organów administracji państwowej sformułowana jest w konstytucji. Przewiduje ona tylko jedną formę jej realizacji, to jest odwołanie ze stanowiska. Inne formy możliwe w praktyce mają tu zawsze charakter towarzyszący - bądź prawny (np. odpowiedzialność dyscyplinarna), bądź pozaprawny (odpowiedzialność partyjna)

348

odpowiedzialność ta obejmuje jedynie osoby pełniące funkcje organów adminstracji

2. odpowiedzialność majątkową o charakterze cywilnym opartą na zasadach kodeksu cywilnego, a także kodeksu pracy formułujących tę odpowie­dzialność nie na zasadach sprawstwa, winy, ryzyka, sąsiedztwa, czy słuszności.

3. odpowiedzialność karną regulowaną przez prawo karne za przestępstwa wiązane z wykonywaniem kompetencji w sferze administracji publicznej;

4. odpowiedzialność służbową, porządkową i dyscyplinarną opartą na zróżnicowanych podstawach prawnych i mającą charakter represyjny, lecz zawsze związany z zatrudnieniem na określonym stanowisku (bądź z sytuacją destynatariusza w zakładzie administracyjnym);

5. odpowiedzialność w sprawach o wykroczenia, gdy przekroczenie prawa lub niedopełnienie obowiązku stanowi zarazem wykroczenie;

6. odpowiedzialność konstytucyjną jako nowy typ odpowiedzialności nie znany w prawie i praktyce Polski Ludowej do 1982 r. Jej zasięg podmiotowy ustalony po raz pierwszy ustawą z dnia 26 III 1982 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 119, póz. 83) oraz ustawą z dnia % III 1982 r. o Trybunale Stanu (Dz.U. Nr 11, póz. 84 z późn. zm.) niewiele został zmieniony przez postanowienia Konstytucji RP z 1997 roku (art. 198). Odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu podlegają najwyższe organy państwowe takie jak: Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej, Prezes Rady Mini­strów oraz członkowie Rady Ministrów, prezesi Najwyższej Izby Kontroli i Narodowego Banku Polskiego, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem, człon­kowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz posłowie i senatorowie w zakresie ustalonym przez art. 107 Konstytucji.

Z odpowiedzialnością tą może być realizowana jednocześnie odpowie­dzialności karna. Uruchomienie tej odpowiedzialności nie pociąga za sobą pozbawienia emerytury czy renty.

---