FILOZOFIA NAUKI (K. R. POPPER, T. S. KUHN, I. LAKATOS)
K. R. POPPER
W Logice odkrycia naukowego:
Odrzuca tradycyjne próby wypracowania metody naukowej
Uwypuklił trudność zagadnienia indukcji→ zaproponował w zamian epistemologię, której punktem wyjścia jest wysuwanie śmiałych, pomysłowych hipotez
→ te hipotezy stawia się przed trybunałem doświadczenia (które może je sfalsyfikować, ale nie potwierdzić)→ metoda hipotetyczno-refutacyjna.
→ wysuwanie teorii, które następnie upadają, nie są ujmą, ale zasługą.
→ ten z badaczy postępuje niewłaściwie, który tworzy teorie, które w ogóle nie podlegają refutacji, a nie ten, który tworzy teorie, które upadają.
Popper nie zgadzał się z indukcjonizmem i demarkacją nauki i metafizyki poprzez zasadę sensowności empirycznej.
Problem demarkacji- problem zdefiniowania granicy oddzielającej prawdziwą naukę, która- jak się uważa- stanowi właściwą reakcję na doświadczenie i eksperyment, od pseudonauki, nie posiadającej tej cechy.
Najważniejszym składnikiem nauki są teorie→ muszą one znaleźć sprawdzenie w doświadczeniu (hipotetyzm)→ teorie wyprzedzają doświadczenie.
Teorii nie można zweryfikować, ponieważ liczba jej weryfikatorów jest nieskończona. →można ją jedynie obalić (sfalsyfikować).
Do falsyfikacji wystarczy jeden kontrprzykład
Sprawdzanie teorii→ ciągłe wystawianie jej na próbę→ ciągłe poszukiwanie kontrprzykładów
Korroboracja teorii to stopień jej wiarygodności.
Teoria jest naukowa, jeśli jest sfalsyfikowana. (Różnica między nauką a metafizyką).
Myśl Poppera była popularna wśród naukowców, ale filozofowie odkryli w niej luki:
→ jeśli odrzucimy całkowicie indukcję i potwierdzanie, pozbawimy się narzędzi umożliwiających cenę stopnia racjonalności wiary, jaką przy opracowywaniu teorii pokładamy w praktyce.
→ poza tym rzeczywisty obraz przyjmowania i odrzucania hipotez jest bardziej skomplikowany.
THOMAS SAMUEL KUHN (1922- 1996)
Struktura rewolucji naukowych
Historia nauki nie jest gładkim rozwojowym procesem gromadzenia danych i dobrych teorii, ale kształtuje się w wyniku przełomów, błędów początkowych i ograniczeń wyobraźni.
Nauka w okresie normalnym funkcjonuje w ramach pewnego systemu podstawowych założeń, zwanego paradygmatem → ale ma też fazy wyjątkowe i rewolucyjne, gdy stary paradygmat się załamuje i po jakimś czasie zostaje zastąpiony nowym.
Pewne dzieła naukowe (jak np. Principia Newtona) ustalają pewien elastyczny wzorzec badawczy→ ten schemat organizuje późniejsze badania.
→normalna nauka (czyli w okresie stabilizacji) rozwija się na gruncie takiego schematu (paradygmatu).
Paradygmat może być wykorzystywany mniej lub bardziej twórczo.
Paradygmat załamuje się dopiero w okresach rewolucyjnych przemian nauki.
Z greckiego paradeigma- wzór.
Rozwój nauki polega na całkowitej zmianie paradygmatu
→ nowy paradygmat nie daje się wywieść logicznie z poprzedniego paradygmatu.
Każda naukowa rewolucja pociąga za sobą nowy sposób interpretacji wcześniejszych teorii i właściwych im pojęć.
IMRE LAKATOS (1922- 1974)
Dowody i obalenia
Polemizował z koncepcją falsyfikacjonizmu Poppera oraz ideą rewolucyjnej zmiany paradygmatu Kuhna.
Lakatos szukał kompromisu między Popperem a Kuhnem.
To, co uważamy za „teorie”, to w gruncie rzeczy zespoły teorii odwołujących się do wspólnych idei- twardego rdzenia (hard core).
Owe zespoły to programy badawcze.
Uczeni zaangażowani w program badawczy będą starali się chronić jego rdzeń przed falsyfikacją za pomocą hipotez pomocniczych.
Zamiast pytać, czy hipoteza jest prawdziwa czy fałszywa → lepiej rozważyć, czy program badawczy jest postępowy czy się degeneruje.
Postępowy program badawczy:
Taki, który odkrywa nowe i zdumiewające fakty.
Główną ideę każdej teorii można chronić przed atakami, kierując je przeciwko innym jej składnikom (holizm- każda doktryna podkreślająca prymat całości nad jej częściami).
Postęp w nauce dokonuje się nie przez tworzenie programów badawczych, których zasadniczą rolą jest przewidywanie nowych faktów.
Zaproponował prezentację wiedzy matematycznej w oparciu o koncepcję heurystyki.
Heurystyka- umiejętność wykrywania nowych faktów oraz znajdywania związków między faktami, zwłaszcza z wykorzystaniem hipotez. Na podstawie istniejącej wiedzy stawia się hipotezy, których nie trzeba udowadniać.
Heurystyka negatywna-
Kiedy program badawczy zawiera reguły metodologiczne, które wskazują, w jakich kierunkach nie prowadzić badań.
Heurystyka pozytywna:
Kiedy program badawczy zawiera reguły metodologiczne, które wskazują, w jakich kierunkach prowadzić badania.
Każdy program badawczy zawiera heurystykę i pozytywną, i negatywną.
2