HISTORIA FILOZOFII

GŁÓWNE ZAGADNIENIA:

Filozofia - (gr.) składa się z dwóch wyrazów „philo” miłość, przyjaźń, umiłowanie i „sophia” mądrość Prawdopodobnie termin wprowadzony przez Pitagorasa ok. 6^th BC.

Presokratycy (wszyscy filozofowie tworzący przed Sokratesem)

1.TALES Z MILETU (6-7^th BC)

Założyciel filozofii. Przejście od myślenia mitycznego do racjonalnego, zrewolucjonizował świat filozofii. Bada rzeczywistość poprzez rozum (myślenie racjonalne). Przejście od MITU do LOGOSU, lub MAGII do ROZUMU. Racjonalność wyróżna cywilizacje zachodnią.

2. ANAKSYMANDER Z MILETU

Zadaje pytanie o „archę” wszechświat - według niego ową archę tworzy apeiron, czyli bezkres.

3. ANAKSYMENES Z MILETU

Odpowiada na pytanie z czego wyłonił się wszechświat - archa. Odp: z powietrza.

1,2,3 - JOŃSCY FILOZOFOWIE PRZYRODY.

4. HERAKLIT Z EFEZU (544-484 BC)

„Panta rei” wszystko płynie. Jego filozofia ma charakter procesu. Na początku był ogień i do ognia powróci. Znana nam rzeczywistość jest przeniknięta LOGOSEM słowo, duch. Przyjmuje się, że pochodził z królewskiego rodu, ale zrezygnował z korony na rzecz filozofii. „Nie sposób wstąpić dwa razy do tej samej rzeki”. Twierdził, że trzeba osuszać swoje dusze, bo te „mokre” nie zaznają spokoju.

5. PARMENIDES Z ELEI (6^th BC)

Zaprzecza ruchowi jako takiemu i stara się udowodnić, że on nie istnieje.

„Byt jest, niebytu nie ma”. Jego zdaniem filozofia to poznawanie bytu, a sam byt jest myślą i prawdą, a poznajemy go poprzez episteme rozum. Byt - kula (w staroż. kula była uznawana za bryłę doskonałą)

6. ZENON Z ELEI

Ruch w świecie nie istnieje. Negowanie ruchu:

- opowieść o żółwiu i Achillesie

- opowieść o strzale i tarczy

7. EMPEDOKLES

W sporze o archę zalicza się go do PLURALISTÓW. W dziejach rozwoju ludzkości mozemy wyróżnić fazy dzielące się na miłość i nienawiść.

PRESOKRATYJSCY FIL.

monoliści

- rzeczywistość wyłania się z wody, ognia i powietrza.

pluraliści

- rzeczywistość wyłania się z wody, ognia, powietrza i ziemi.

8. Atomiści Greccy:

LEUKIPPOS i DEMOKRYT

Nasze ciała składają się z atomów, a te poruszają się w próżni. Różnią się między sobą kształtem, wielkością i położeniem.

9. PITAGORAS Z SAMOS

Filozof, polityk, nuczyciel, kapłan. Twierdzenie a2+b2=c2. Jego szkoła była zakonem z połączonym instytutem, mogły się tam kształcić kobiety. Kto chciał tam studiować, musiał oddać cały swój majątek. Pitagorejczycy nie jedli mięsa. Ciało należy ćwiczyć w sposób ascetyczny, wierzyli w METEMPSYCHOZĘ reinkarnację

Pięć okresów kształcenia:

- pięć lat milczenia

- pięć lat chodzenia na wykłady mistrza bez widzenia go

- pięć lat chodzenia na wykłady mistrza, widział ale nie mógł zadawać pytań

- pięć lat chodzenia na wykłady mistrza i zadawania pytań

- wykładał

10. SOKRATES

Archetyp filozofa. W młodości uczył się fachu kamieniarskiego. W wieku 18 lat zajął sie filozofią. Jego matka była położną. Aktywny obywatel Aten, brał udział w wojnach, słynny ze swej odwagi. Miał jedną żonę - Ksantypę, z nią trzech synów (była sekutnicą oschła). Zaczepiła ludzi na ulicy i uświadamiał im ich głupotę, przez to miał wrogów. Przed sądem postawiono mu dwa zarzuty - psucie młodzieży, nie czci bogów Ateńskich. Śmierć poprzez wypicie cykuty. Miewał stany prorocze, medytacja. Lubil wino, biesiady, nigdy się nie upijał. Ironia sokratejska to dotykanie niewiedzy ludzi przez Sokratesa.

Poglądy:

- arete (cnota, dzielność) Jest też dobrem najwyższym, o które człowiek winien zabiegać, nie licząc się z niebezpieczeństwami i śmiercią. Według Sokratesa cnota jest wiedzą. Ludzie czynią źle z niewiedzy, czy raczej wiedzy pozornej. Stanowisko takie nazywa się intelektualizmem etycznym. Wynika z niego, że cnoty można się nauczyć, a gdy posiądziemy tę wiedzę, samoistnie wybierzemy życie zgodnie z nią.

- poznaj samego siebie (gnothi seanton) taki napis widniał nad drzwiami świątyni Apollna i Sokrates go przejął.

- człowiek - psyche interesował go człowiek i relacje międzyludzkie. Prawdziwy człowiek, to człowiek duchowy.

Metody nauczania:

metoda elenktyczna (krytyczna)- sprawdzanie i zbijanie twierdzeń rozmówcy poprzez wyprowadzanie z nich konsekwencji doprowadzających w końcu do tezy absurdalnej lub sprzecznej z twierdzeniem pierwotnym.

metoda położnicza - człowiek posiada wiedzę, a filozof-nauczyciel poprzez umiejętne stawianie pytań może ją wydobyć. Wg Sokratesa tylko ludzie brzemienni posiadali wrodzone intuicje o wiedzy.

daimonia - sokrates twierdził, że słyszy wewnątrz głos który podpowiada mu czego nie robić. Ten głos tłumaczy się jako sumienie, lub głos Ducha Św. Głos ten nazwano Daimonion.

FILOZOFOWIE, A SOFIŚCI:

Za czasów Sokratresa, najbardziej znany Sofista to Protagoras. Miarą wszechrzeczy dla filozofii jest Bóg, a dla Sofistów Człowiek. Sofiści twierdzą, że wszystko jest względne, relatywne, a człowiek wybietra co jest prawdą, a co fałszem.

11. ARYSTOTELES

Najwybitniejszy uczeń Platona. Uczęszczał do Akademii Platońskiej, po śmierci Platona nie została jednak wybrany na jego następcę i powiedział „Bardziej od przyjaźni miłuję prawdę”. Założył własną szkołę - Liceum. Interesował go świat materialny. Jego wybitny uczeń - Aleksander Wielki.

Poglądy:

- trzy stopnie abstrakcji

1. świat empiryczny (rzeczywistość materialna) - świat oczywisty dla wszystkich

2. stopień logiczny (prawa logitki i fizyki) - problemy ludzi z tymi prawami

3. stopień metafizyczny (filozofia) - wysoce abstrakcyjna nauka.

- metafizka (filozofia pierwsza) - wegług Arystotelesa zajmuje się ona bytem jako takim i 4 przyczynami: formalną, materialną, sprawczą i celową. FORMA + MATERIA = BYT (forma składająca się z formy i materii).

- dwa rodzaje cnót dianoetyczne (umysłowe) np. mądrość; etyczne (praktyczne) np. męstwo

SPÓR O UNIWERSALIA (powszechniki) - co istnieje naprawdę:

Cztery stanowiska:

1. skarajny realizm pojęciowy (PLATON) - idee, niezależne od ludzkiego podmiotu, od ludzkiej świadomości i świata materialnego.

2. umiarkowany realizm pojęciowy (ARYSTOTELES) - świat idei istnieje w połączeniu z ideą materialną.

3. konceptualizm - istnieją tylko pojęcia będące wytworem ludzkiego umysłu.

4. nominalizm - istnieją tylko nazwy, które są wypracowane przez ludzki umysł.

SZKOŁY FILOZOFICZNE W STAROŻ. GRECJI:

1. SCEPTYCYZM (Pirron) - kładząca podwaliny pod relatywizm. Istotą sceptycyzmu jest to, że można we wszystko wątpić. Można wątpić w całą rzeczywistość, lecz gdy sceptyk jest konsekwentny powinien także podwarzyć sam sceptycyzm.

2. EPIKUREIZM (Epikur) - to inaczej hedonizm. Najwyższe szczęście mogą dać człowiekowi przyjemności zmysłowe. Trzy rodzaje potrzeb:

- pragnienia konieczne i naturalne (jedzenie, picie, ubiór)

- pragnienia naturalne i niekonieczne (seksualne)

- przegnienia nienaturalne i niekonieczne (przepych, nadmiar pieniędzy)

3. STOICYZM (Epiktet, Marek Aureliusz) - dwa wymiary:

- wymiar kosmologiczny - wszechświat ginie w wielkim pożarze i rodzi się na nowo

- wymiar etyczny - ideał mędrca, filozof powinien być spokojny w szczęściu i nieszczęściu.

12. PLOTYN (zm. 269)

Teoria emanacji była podstawową myślą systemu Plotyna. Świat był dla niego kolejnym emanowaniem coraz to nowych istnień. Założył, że kolejne byty są mniej doskonałe. Byty doskonałe mają większą moc twórczą. Twór jest zawsze mniej doskonały od twórcy. Zauważa więc porządek zmniejszających się doskonałości. Szereg ten zaczyna się od bytu najdoskonalszego - Absolutu, i trwa, dopóki nie wyczerpie się zmniejszająca się stopniowo doskonałość i moc twórcza. Ta drabinę zstępujących po kolei bytów nazwał greckim słowem efesis. Świat zmysłowy składa się z dwóch czynników o nierównej wartości: duszy i ciała. Dusza udziela ciału istnienia i życia, ciało zaś dzięki duszy uczestniczy w istnieniu i życiu. Człowiek jest małpą i aniołem. Dwa światy walczą ze sobą, gdy wygrywa świat zwierzęcy człowiek jest materią.

EMANACJA - CHIERARCHICZNA STRUKTURA WARTOŚCI:

1. Absolut - hipostaza pierwsza. Z absolutu wyłania się hipostaza.

2. Druga hipostaza (umysł) - odpowiednik idei Platona jedność wielości

3. Trzecia hipostaza (dusza) - dusza świata. Przenika i ożywia świat materialny, dusza rozapada się na jedności - duszę i ludzi.

4. Hyle (materia) - niebyt, nie-hipostaza. Proces emanacji wyczerpuje się.

karabasis - droga od absolutu do materii.

anabasis - droga od materii do absolutu.

katarsis - oczyszczenie. Łączenie się ze światem duszy, studiowanie filozofii.

ekstaza - zjedznoczenie z absolutem. Plotyn doświadczył jej 4 razy. Trzeba umrzeć dla świata materialnego, aby jej doświadczyć. Zjednoczenie z ekstazą było celem jego filozofii.

13. ŚW. AUGUSTYN

Filozof chrześciański, doktor kościoła. Opisał swój życiorys w książce „Wyznanie”. Problem relacji wiara - rozum (synteza).

Poglądy:

- Trójca święta - Bóg jest jeden, ale w trzech osobach.

- Iluminizm - chrześcianie są oświeceni przez Trójcę Św. ale przedewszystkim przez Ducha Św. Duch Św przynosi radość.

- Życie duchowe człowieka składa się z trzech stopni:

- katarsis (oczyszczenie)

- iluminacja (oświecenie)

- eucharystia (zjednczenie)

- Dwa rodzaje miłości EROS i AGAPE:

Eros - miłość pożądliwa (do ut des daję abyś dał) rodzaj merkantylizmu. Większość ludzi nie kocha bezinteresownie.

Agape - miłość Boga do człowieka to miłość bezinteresowana. Człowiek powinien się otworzyć na taką miłość.

- UTI, FRUI:

Dwa pierwiastki duszy człowieka.

Uti - utylitaryzm, posiadanie dóbr materialnych

Frui - otwarcie się na boskość, transcendencje, sakrum, absolut. Do szczęścia człowiek musi zaspokoić oba, albo tylko Frui.

- Państwo Boże - Państwo Ziemskie - walczą ze sobą, człowiek musi dokonać wyboru między Chrystusem a Szatanem. P. Boże to kościół a jego władcą jest Chrystus. P. Ziemskie jest zamknięte, rządzi Szatan, nie ma miejsca na Boga.

manicheizm - herezja, skrajny dualizm, istnienie dobra i zła.

14. ŚW. TOMASZ Z AKWINU

Fascynuje go „wiara i rozum”, Objawienie Boga i filozofia. Jego filozofia nazywana jest Tomiznem i była do 20^th filozofią Kościoła.

Poglądy:

- Stryktura bytu - esse (istnienie) i essentium (istota), podkreśla wartość rzeczy istniejących. Człowiek składa sie z duszy i materii.

- Drogi do Boga - DOWODY NA ISTNIENIE BOGA:

- z ruchu (ex motu) - nawiązuje do Arystotelesa, że wszechświat został poruszony przez PRIMO MOTO pierwszego poruszyciela. W świecie możemy spotkać ruch. To Bóg wprawił wszystko w ruch.

- z istnienia przyczyny sprawczej - wszystko ma swoje przyczyny i skutki. Główną przyczyną jest Bóg.

- z istnienia rzeczy niekoniecznych - cały wszechświat i ludzie to byt niekonieczny, tylko Bóg jest bytem koniecznym.

- z istnienia stopni doskonałych - różne stopnie doskonałości we wszechświecie. Spór o to, czy bardziej doskonały jest CZŁOWIEK, czy ANIOŁ. Bóg jest doskonały.

- z istnienia celowości w świecie - są cztery pory roku, doba trwa 24 godziny i to się powtarza. Życie ludzkie odznacza się ładnem i doskonałością gdy zmierza do Boga.

- Anioły i demony - Św. Tomasz był nazywany DOCTOR ANGELICUS. Anioły to czyste inteligencje, które nie mają ciała, komunikują się bez słów. Demony nie posiadają uczuć, niszczą człowieka. Szatan nie chce się nawrócić, gdy bedzie wolny Bóg okarze mu swe miłosierdzie.

15. G.W.F. HEGEL

Idealizm absolutny (niemiecki). Czym jest rzeczywistość? Cała rzeczywistość to duch, duch świata.

Rozwód ducha:

- duch subiektywny (indywidualny człowiek)

- duch obiektywny (społeczeństw obywatelskie, państwo i prawo)

- duch absolutny (sztuka, religia, filozofia)

Dialektyka: rzeczywistość rozwija sie w sposób dialektyczny.

- teza (indywidualny człowiek) - byt

- antyteza (duch obiektywny) - nicość

- synteza (duch absolutny) - stawanie się

Rola wybitnych jednostek w dziejach - dzięki temu, że istanieją geniusze, rzeczywistość sie rozwija. FILOZOFIA - Sokratesem, POLITYKA - Napoleon, RELIGIA - Jezus. Egzystencja jednostek wybitnych jest tragiczna. Zderzenie się dwóch praw subiek. (nowa idea) i obiek. (stara idea).

16. S. KIRKEGAARD

Religijność typu A - płytka i typu B - autentyczna Abracham.

Egzystencjalizm. Człowiek to egzystencja.

- estatyczna - don Juan

- etyczna - Sokrates

- religijna - Abracham

Zdecydowana większość żyje na poziomie fazy estetycznej. Trzebas podjąć decyzję na jakim etapie chce się żyć. Człowiek dobrowolnie realizuje 10 przykazań Bożych.

POWTÓRZENIE EGZYSTENCJI - Hiob. Każdy, kto doświadczył w swoim życi skrajnej rozpaczy, może przeżyć swe życze na nowo.

17. A. SCHOPENHAUER

Pesymizm metafizyczny, lub woluntaryzm (rzeczywistość jest wolą).

WOLA

WYMIAR NOUMENALNY

rzecz sama w sobie, niepoznawalna dla rozumu

WYMIAR FENOMENALNY

zjawiskowy, poznawalna dla rozumu

świat materialny ś. roślinny ś. zwierzęco-ludzki

Cierpienie - nawiązuje do Buddyzmu. Życie ludzkie jest naznaczone cierpieniem. Cierpienie jest ziemskie. Świat jest, był i będzie zły. Niemożliwość formowania świata jest pesymistyczna.

Cierpienie, a zło - człowiek ma uwolnić się od cierpienia i osiągnąć NIRWANĘ.

18. F. NIETZSCHE

Filozofia życia. Popada w obłęd, dwie przyczyny: biologiczna - choroba weneryczna, metafizyczna - spotkał sie ze złem, ze złymi mocami, które zniszczyły go duchowo, opentanie. Był postacią genialną i tragiczną, przewidział kryzys cywilizacji zachodniej. „Bóg umarł” Prorokował, że w XIX i XX wieku nie ma miejsca na boga (Komunizm, Faszyzm, Konsumpcjonizm)

DWA PIERWIASTKI W KULTURZE EUROPEJSKIEJ:

- Apolliński - otwarty na porządek, ład (kościoły chrześciańskie)

- Dionizyjski - otwarty na chaos, zament duszy ludzkiej (za tym się opowiadał)

nadczłowiek - biologiczna ewolucja zwierzę - człowiek - nadczłowiek którego trzeba wychodować. Blondyn, niebieskie oczy. Przewodnik stada. Dominującym doświadczeniem człowieka jest cierpienie, które może przezwyciężyć nadczłowiek. Charakteryzuje się wolą mocy (wolą życia)

Trzy fazy rozwoju człowieka:

WIELBŁĄD - (człowiek boryka się z codziennością, obowiązki) LEW (przejmuje kontrolę nad swoim życiem) - DZIECKO (symbol kogoś wolnego, kto cieszy się z życia)

nauka o wiecznych powrotach - występowała już w star. Grecji. Wszechświat w którym żyjemy skończy się, lecz my na nowo odrodzimy się w innym.

---