Prawa człowieka, zespół praw i wolności, które przysługują każdemu człowiekowi bez względu na rasę, płeć, język, wyznanie, przekonania polityczne, pochodzenie narodowe i społeczne, majątek itp. Prawa człowieka są prawami o charakterze moralnym, zbiorem postulatów domagających się poszanowania wartości najcenniejszych dla człowieka, takich jak życie, godność, wolność, swobodny rozwój.

Wyrazem respektowania tak rozumianych praw są akty prawne w postaci konstytucji, ustaw, umów międzynarodowych i deklaracji organizacji międzynarodowych. Uznaje się je za wartości uniwersalne i równocześnie chroni się je, uznając za cenne dla człowieka i ludzkości. Kształtowały się od czasów oświecenia wraz z rozwojem nowoczesnych prądów myślowych.

Po raz pierwszy potwierdzono istnienie naturalnych praw jednostki w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 (Wielka Rewolucja Francuska). W XX w. przyjęto zasadę, że respektowanie bądź nierespektowanie praw jednostki nie jest wewnętrzną sprawą poszczególnych państw, ale także społeczności międzynarodowej.

Podstawę prawną dla ochrony praw człowieka stworzyły dwa dokumenty: Karta Narodów Zjednoczonych uchwalona w 1945 i Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona w 1948 przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. W Deklaracji do podstawowych praw zaliczono: wolność, równość, prawo do pracy, ochrony prawnej, azylu, posiadania obywatelstwa, ochrony społecznej, do nauki, zakładania rodziny.

W 1966 Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło dwa międzynarodowe pakty praw: Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych. Obydwa weszły w życie w 1976, kiedy to uzyskały wymaganą liczbę 35 ratyfikacji (obecnie ponad 100).

Dalsze kodyfikacja praw człowiek obejmowała umowy o charakterze bardziej wyspecjalizowanym m.in.: Konwencje w sprawie wyeliminowania wszelkich form dyskryminacji rasowej (1965), Konwencje przeciwko torturom oraz okrutnemu, nieludzkiemu bądź poniżającemu traktowaniu lub karaniu (1984) konwencje o prawach politycznych kobiet (1952) Konwencje o prawach dziecka (1989)

Obok nich ONZ uchwaliła ponad 60 konwencji szczegółowych przyjętych w ramach Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) i UNESCO. Istnieją też regionalne systemy ochrony praw człowieka, jak np. podpisana w 1950 w Rzymie przez członków Rady Europy Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, która weszła w życie w 1953.

W 1961 państwa członkowskie Rady Europy wprowadziły Europejską Kartę Socjalną. Instytucjami służącymi ochronie praw człowieka są: Komitet Praw Człowieka ONZ, Europejska Komisja Praw Człowieka, Europejski Trybunał Praw Człowieka i Komitet Ministrów Rady Europy.

Międzynarodowy system ochrony praw człowiek obejmuje system uniwersalny, którego podstawę stanowią wyżej wymienione dokumenty oraz systemy regionalne uwzględniające odmienność czy specyfikę lokalną. Podstawą międzyrządowego systemu uniwersalnego jest ONZ. Jednym z jej głównych organów jest wybierana przez Zgromadzenie Ogólne Rada Gospodarczo- Społeczna, Której główna rola polega na opracowywaniu traktatów międzynarodowych oraz badaniu przestrzegania zasad Powszechnej deklaracji praw człowieka. Obok ONZ-u ważną rolę odgrywają takie organizacje jak: Komitet Praw Człowieka; Komitet ds. Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych.

Oprócz organizacji rządowych powstały liczne organizacje pozarządowe, które uzupełniają i wspierają działalność organizacji międzypaństwowych. Pierwszą organizacją pozarządową jest Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża z siedzibą w Genewie. Odgrywa on bardzo istotną rolę w tworzeniu i udoskonaleniu prawa humanitarnego. Podstawową funkcją CK w czasie pokoju jest pomoc humanitarna niesiona ofiarom klęsk żywiołowych, katastrof itp. W czasie konfliktów zbrojnych udziela konkretnej pomocy rannym, jeńcom oraz ludności cywilnej, wizytuje obozy dla internowanych i uchodźców. Za swoją działalność Międzynarodowy komitet Czerwonego Krzyża trzykrotnie został uhonorowany pokojową nagrodą Nobla w 1917, 1944 i 1963r.

Jedną z największych i najaktywniejszych pozarządowych organizacji ochrony praw człowiek jest Amnesty International z siedzibą w Londynie. Amnesty International walczy o uwolnienie więźniów sumienia (jeśli nie używali przemocy), rzetelność procesów karnych, głównie politycznych, zniesienie kary śmierci, zaprzestanie tortur lub poniżającego traktowania więźniów. Działa na rzecz upowszechnienia prawa do azylu oraz wyeliminowania handlu bronią, wspomaga rodziny poszkodowanych. Główne organy Amnesty International: Rada Międzynarodowa (obraduje raz w roku), Międzynarodowy Komitet Wykonawczy (desygnowany przez Radę), Sekretariat Międzynarodowy zajmuje się bieżącą działalnością - Stałe Biuro Amnesty International. Członkami mogą być inne organizacje pozarządowe oraz osoby, działające także w ramach sekcji krajowych. Uhonorowana w 1977 Pokojową Nagrodą Nobla. Taką samą nagrodę otrzymał w 1974 przewodniczący (1961-1975) Międzynarodowego Komitetu Wykonawczego Amnesty International - S. MacBride. Amnesty International otrzymała także: w 1978 Nagrodę Praw Człowieka ONZ i w 1983 Nagrodę Rady Europy. Od 1990 Stowarzyszenie Amnesty International działa również w Polsce (główna siedziba znajduje się w Gdańsku).

Ważną rolę w tworzeniu prawa międzynarodowego odgrywa Międzynarodowa Komisja Prawników z siedzibą w Genewie (ICJ). Istotną dziedziną działalności Komisji jest walka o niezawisłość sądów i zawodów prawniczych. Celem ICJ jest upowszechnianie praw i swobód obywatelskich poprzez działalność edukacyjną, organizowanie specjalnych misji i obserwatorów procesów politycznych, inicjowanie prac nad konwencjami dotyczącymi praw człowieka.

Gwarancja ochrony praw i wolności człowieka w Polsce zapewniają powołane m.in. w tym celu instytucje państwowe takie jak: sądy powszechne, Naczelny Sąd Administracyjny, Trybunał Konstytucyjny, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz organizacje pozarządowe(Komitet Obrony Robotników, Komitet Samoobrony Społecznej KOR, Ruch Obrony Praw Człowiek I Obywatela, Komitet Obrony Więzionych za Przekonania, Komitet Helsiński, Komitet Obrony Praworządności, Komitet Obywatelski Przeciwko Przemocy, Polska Liga Praw Człowieka, Polski Czerwony Krzyż).

Sądy Powszechne rozpatrują sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, gospodarczego oraz prawa pracy. Każdy obywatel ma prawo wnieść wniosek o wszczęcie postępowania sądowego w razie naruszenia jego praw.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpatruje skargi na decyzje administracyjne. Jest jedna z najważniejszych instytucji gwarantujących przestrzeganie praw człowieka. Zapewnia obywatelom ochronę przed potencjalną samowolą urzędów państwowych i organów samorządu terytorialnego.

Trybunał Konstytucyjny- podstawowym zadaniem Trybunału jest m.in. badanie i orzekanie w sprawach dotyczących zgodności Konstytucją ustaw i umów międzynarodowych oraz przepisów prawa wydawanych przez organy państwowe. Prawo do złożenia skargi konstytucyjnej ma, oprócz przewidzianych w Konstytucji instytucji, każdy obywatel RP.

Rzecznik Praw Obywatelskich- bada działalność organów administracji państwowej i samorządowej oraz różnych instytucji i organizacji pod kątem zgodności z prawami i wonnościami obywatelskimi. Każdy obywatel ma prawo skierować skargę do RPO.

Przykłady łamania praw człowieka na świecie: O tym, że Chiny nagminnie łamią prawa zawarte w Powszechnej deklaracji Praw Człowieka, wiadomo już od dawna. Jednak Komisja Praw Człowieka (1999) odrzuciła ten wniosek. Od 1991 Chinom już 9 raz udało się uniknąć uchwały krytykującej Pekin Za rażące naruszanie praw człowieka.

W !989 r. władze Chińskiej Republiki Ludowej krwawo rozprawiły się z pokojową demonstracją w Pekinie. Zapewne nigdy ludzkość nie dowie się ile naprawdę ludzi broniących podstawowych praw człowieka zginęło, zostało okaleczonych lub aresztowanych podczas tej manifestacji. Najprawdopodobniejsza jest liczba około 2 tysięcy zabitych. Do pacyfikacji bezbronnej młodzieży w większości użyto około 2 tysięcy wozów bojowych. Pewnie starszy mężczyzna został skazany na karę śmierci za to że nie chciał zejść z ulicy, gdy nadjechała kolumna czołgów. W całym kraju siły represyjne strzelały do tłumu bez powodu z karabinów maszynowych. Zatrzymano kilkanaście tysięcy demonstrantów podczas przesłuchiwać bito ich po całym ciele najróżniejszymi przedmiotami.

Niezawisłość sądów: Za co trzecie przestępstwo wymienione w kodeksie karnym może być nałożona na skazanego kara śmierci. Aby skłonić podejrzanego (często jest to osoba niewinna) stosuje się najwymyślniejsze i najokrutniejsze tortury. Działają one ni tylko na sprawność fizyczną przetrzymywanego ale także na jego psychikę. Liczba wykonywanych kar śmierci doszła w 1993 r. do 2 tysięcy. Często wykonywane są masowe egzekucje przy wielotysięcznej „widowni” podczas najróżniejszych świąt. Np.: podczas święta Nowego Roku.

Represje wobec mniejszości narodowych i religijnych: Ze swoich domów zostało wypędzonych kilkaset tysięcy „niechińczyków” a w obozach koncentracyjnych w nieludzkich warunkach żyje ponad 200 milionów ludzi. Wyznawanie jakiejkolwiek religii w Chinach nie jest oficjalnie zabronione, ale jest nie mile widziane. Za posiadanie Biblii grozi kara pół roku, a za odprawianie mszy $ lata więzienia lub reedukacji, czyli ciężkiego obozu pracy.

Obywatele nie mają wielu podstawowych przywilejów: prawo do wolego zrzeszania się, brak wolności słowa i wiele innych. Np.: mężczyzna i kobieta którzy chcą się poślubić muszą spełniać pewien warunek. On musi mieć 22 lata, ona 20 lat. Rodzina może mieć tylko 1 dziecko. Prawnie nie jest to zabronione, ale gdy posiada się więcej dzieci, rodzice tracą mnóstwo przywilejów społecznych. Zdarzają się takie przypadki, że pod karą chłosty zmuszano ciężarne kobiety do usunięcia ciąży niezależnie od tego na jakim etapie ciąży była. Czasem także matki porzucają swoje nowonarodzone dziecko, które później wykorzystywanej jest do doświadczeń naukowych.

Podziękowania dla Ewci Kolasy za udostępnienie tego textu.
Przepraszam za standard kodowania. Postaram sie to niedlugo przekonwertowac.

Powrót na stronę główną

---