W1/Z/2009
GÓRNOŚLĄSKA WYŻSZA SZKOŁA PEDAGOGICZNA
IM. KARDYNAŁA AUGUSTA HLONDA
W MYSŁOWICACH
PRACA PISEMNA
BEZ BEZPOŚREDNIEGO UCZESTNICTWA NAUCZYCIELA AKADEMICKIEGO
Nazwisko i imię studenta Józefowicz Łukasz
Kierunek Pedagogika
Specjalność Bezpieczeństwo i zarządzanie kryzysowe
Nr albumu 14445
Semestr III
Grupa ćwiczeniowa C4/Z/2009
Przedmiot Teoretyczne podstawy wychowania
Opiekun przedmiotu: …………….……………...
Temat referatu: Sztuka źródłem wychowania estetycznego człowieka
Przedmiot sztuka jest w dzisiejszej szkole traktowany w pewnym sensie „po macoszemu” (np.: połączenie muzyki i plastyki w jeden przedmiot). A przecież wychowanie estetyczne młodego człowieka ma kolosalne znaczenie dla wychowania rozumnego i twórczego społeczeństwa. Wielką rolę tej dziedziny dla rozwoju jednostki podkreślał swoich publikacjach profesor Bogdan Suchodolski - pedagog, filozof i esteta.
Wychowanie przyszłych pokoleń to jedno z najważniejszych zadań każdego społeczeństwa. Wychowanie estetyczne natomiast to olbrzymi zakres wartości oddziałujących na osobowość człowieka i całe narody. Problematyka wychowania przez sztukę w szkole dotyka niezwykle ważnych spraw związanych z rozumieniem człowieka jako twórcy jak i przedmiotu twórczości. Rozważania artystów nad kondycją duchową człowieka ale też konsumpcyjne nastawienie do życia zawsze inspirowały ludzi do podejmowania interwencji w sferze moralnego funkcjonowania poszczególnych osób i środowisk społecznych. Bardzo ważna stała się edukacja humanistyczna, w której zasadniczą rolę odegrałoby wychowanie estetyczne realizowane w szkole masowej. W kontaktowaniu się ze sztuką, tak jak i w wielu innych zakresach wychowania, naczelną powinna być zasada stopniowania trudności. Oprowadzanie młodzieży po salach muzealnych, gdzie pokazywane są największe i najtrudniejsze dzieła sztuki nie przynosi nigdy zamierzonych efektów. Młody człowiek powinien być przygotowany do kontaktu z dziełem poprzez wiedzę z zakresu historii sztuki i estetyki. Z drugiej strony istnieje duża różnica zdań co do oceny potrzeb w tym zakresie między laikami a specjalistami - historykami sztuki i estetykami. B. Suchodolski uważa, że należy pamiętać iż ...„historia sztuki i teoria sztuki są wyspecjalizowanymi dyscyplinami naukowymi, które mają swoją własną problematykę i swoje własne zainteresowania, nie zawsze pokrywają się z zapotrzebowaniami i pytaniami laików”.
Szkoła, obok rodziny, powinna kształtować smak estetyczny, dawać podstawy wiedzy o sztuce i organizować doświadczenia uczniów podnosząc w ten sposób poziom ich kultury estetycznej. Te zadania mogą jednak realizować odpowiednio przygotowani i wrażliwi na sztukę nauczyciele. Pedagodzy uważają, że sztuka jest ważnym instrumentem w rozwoju wyobraźni człowieka. Wyobraźnię rozwija się przede wszystkim w szkole podczas zajęć artystycznych. Sztuka w szkole i wychowanie estetyczne, traktowane poważnie jak inne przedmioty są gwarancją wysokiej kultury estetycznej społeczeństwa w przyszłości. B. Suchodolski uważa, że człowieka dorosły jeśli nie nauczył się w szkole korzystania ze sztuki, nie będzie aktywnym uczestnikiem imprez kulturalnych i miłośnikiem sztuki. Jego wyobraźnia w okresie największego rozkwitu „uwiędła” z braku pobudzeń ze strony nauczycieli w szkole.
Wychowanie ludzi przez sztukę nie może dać pomyślnych rezultatów bez równoczesnego rozwijania ich estetycznej wrażliwości. W tym rozumieniu wychowanie estetycznej postawy jest warunkiem wychowania ludzi przez sztukę.
W. Tatarkiewicz wyróżnił trzy znaczenia terminu „sztuka”. Sztukę rozumiano jako: umiejętność, czynność i wytwór tej czynności. W pierwszym znaczeniu sztukę nazywa się rzadko występujące w populacji dyspozycje człowieka do wykonywania czegoś wzbudzającego ogólny podziw w społeczeństwie. W drugim znaczeniu sztuką nazywa się samą czynność prowadzącą do powstania dzieła. W trzecim znaczeniu jest to całokształt wytworów działalności artystycznej - zbiór dzieł sztuki.
Sztuka w życiu człowieka pełni wiele funkcji, m.in.:
poznawczą - jej wytwory stają się źródłem wiedzy o człowieku, kulturze i naturze, np. zawierają informacje o stylu życia ówczesnych ludzi,
kształcącą - dzieła sztuki są źródłem wiedzy o przedmiotach, które są w nich przedstawione, jak również o ich przedmiocie - twórcy,
ludyczną - kontakt z dziełami sztuki wymaga często od odbiorcy chwilowego chociażby oderwania się od spraw bieżącego życia i pozwala zapomnieć o otaczającej go rzeczywistości,
terapeutyczną - sztuka posiada moc oczyszczającą,
kompensacyjną - sztuka ukazuje świat ludzkich marzeń, rzeczywistość, w której chcieliby oni funkcjonować,
moralną i estetyczną - sztuka pogłębia wrażliwość moralną jednostki, treści dzieł sztuki zawierają wartości moralne i estetyczne,
społeczną - rozumiana jest w dwóch znaczeniach. Jako integralna część kultury umożliwia zachowanie tożsamości kulturowej narodu, jest elementem identyfikacji starszych i młodszych pokoleń. Drugie znaczenie wyraża się w zbiorowym charakterze tworzenia określonego dzieła sztuki, jednoczy ludzi,
afirmatywną - ukazuje człowieka i wskazuje możliwości jego rozwoju,
katartyczną - rozwój i kształtowanie poszczególnych dyspozycji osobowości
dokonuje się w procesie tworzenia i odbioru wartości sztuki, ukształtowanie twórczej postawy wobec świata kultury i natury. Sztuka więc kształtuje intelekt i pogłębia wrażliwość emocjonalną.
We współczesnej szkole zdaniem I. Wojnar należy radykalnie zmienić sposób prowadzenia zajęć i uczyć go bardziej elastycznym w realizacji. Chodzi tu o wprowadzenie nowych technik wyzwalania twórczości intelektualnej dzieci. Twórczość dziecka należy doskonalić na każdym etapie kształcenia, a najwłaściwszą metodą jest akceptacja ucznia. Podstawowymi zaś dyspozycjami, które należy rozwijać są wyobraźnia i ekspresja. Celem wychowania i nauczania jest twórcza osobowość, kształtowana w warunkach swobodnych i przy pełnym porozumieniu z wychowawcami i rówieśnikami.
Wychowanie estetyczne wraz z wychowaniem umysłowym i moralno-społecznym składają się na proces kształtowania osobowości człowieka. Aktywny kontakt ze sztuką sprzyja wytwarzaniu się zdolności i umiejętności spostrzegania, odczuwania i rozumienia piękna i sztuki. Wychowanie przez sztukę zakłada, iż sztuka w ujęciu zjawiska społecznego posiada olbrzymią siłę oddziaływania i duże wartości wychowawcze. Uważana jest za równie ważny składnik wychowania człowieka co nauka, technika czy praca społeczna. Wychowanie przez sztukę ma kształtować całego człowieka, powinno „…rozwijać uczucia oraz wyobraźnię człowieka, a tą drogą wpływać na jego przekonania, poglądy i przeżycia moralne, ma kształtować jego, stosunek do siebie, do innych ludzi, do świata”.
Sztuka jest dla dziecka przede wszystkim środkiem wyrazu. Żadne z dzieci nie jest pod tym względem takie samo, każde różni się i stale zmienia się w miarę jak wzrasta i spostrzega, pojmuje i „odbiera” swe otoczenie. Dziecko jest istotą dynamiczną, sztuka staje się dla niego wyrazem myśli i przeżyć. Widzi ono świat inaczej niż go przedstawia. Zmienia się to w miarę jak rozwijają się środki jego ekspresji artystycznej. Bardzo istotną sprawę stanowi dobór odpowiednich środków, metod i treści dokonany w sposób niepowtarzalny.
Wśród wielu dyspozycji zaangażowanych w edukację człowieka szczególne miejsce zajmuje wyobraźnia. W psychologii wyobraźnię traktuje się jako źródło twórczych zachowań człowieka. Wyobraźnia jest zatem źródłem twórczości..
Sztuka jest jedną z dziedzin ludzkiej aktywności, w której bardzo silnie zaangażowana jest wyobraźnia. Występują liczne związki między sztuką i wyobraźnią ujmowane z perspektywy pedagogicznej. Wyobraźnię uznaje się za źródło sztuki i równocześnie drogę do jej poznania. Bez wyobraźni nie byłoby sztuki, ale bez sztuki nie byłoby wyobraźni, jaka obecnie jest. Jeden czynnik nie może występować bez drugiego. Bowiem sztuka i twórczość artystyczna dziecka będąc wytworem wyobraźni jest też środkiem jej wzbogacania i kształtowania. Częsty kontakt ze sztuka wzbogaca wyobraźnię odbiorcy wyzwalając jego twórcze możliwości. Dzięki wyobraźni człowiek dociera do istoty wartości zawartych w dziele sztuki i ona też pozwala mu budować siebie samego, własną osobowość.
BIBLIOGEAFIA:
B. Suchodolski, Współczesne problemy wychowania estetycznego, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1959
J. Wojnar „Wychowanie przez sztukę”, Warszawa 1965
W. Tatarkiewicz „Dzieje sześciu pojęć: sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycie estetyczne”, Warszawa 1975
B. Suchodolski, Współczesne problemy wychowania estetycznego, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1959 nr 9, s. 9.
W. Tatarkiewicz „Dzieje sześciu pojęć: sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycie estetyczne”, Warszawa 1975.
J. Wojnar „Wychowanie przez sztukę”, Warszawa 1965.