Rodzina nuklearna - rodzina dwupokoleniowa składająca się z rodziców (zwykle małżonków) i ich dzieci. Jej przeciwieństwo stanowi rodzina wielopokoleniowa.
Tego typu rodziny są charakterystyczne dla rozwiniętego społeczeństwa nowoczesnego.
Rodzina-podstawowa komórka społeczeństwa, rodzina tworzy społeczeństwo. Rodzina to jedyna taka komórka, która nie przyjmuje członków z zewnątrz, grupa rozrodcza. Przekazuje zrębek dziedzictwa kulturowego
Rodzina jako grupa społeczna
Związek intymnego, wzajemnego uczucia, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji.
W tym ujęciu rodzina pełni funkcje osobowe:
• Małżeńską
• Rodzicielską
• Braterską
Rodzina jako instytucja społeczna
Grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery reprodukcji
Podział rodziny ze względu na wielkość:
-nuklearna (mała) - duża (wielka)
-rodzina + dzieci -1 typ: zmodyfikowana rodzina poszerzona
-obecnie bardzo modny mieszkają we wspólnym domu z innymi
model rodziny krewnymi
- 2 typ: wielopokoleniowa: rodzice, dzieci,
dziadkowie-społecz. tradycyjne
Podział rodziny ze względu na typ małżeństwa:
- monogamiczne -poligamiczne
-1 kobieta,1mężczyzna -1 mężczyzna + kilka kobiet-POLIGYNIA
+ dzieci -1 kobieta + kilka mężczyzn-POLIANDRIA
( tylko 2 społeczeństwa: płd.Alaski,Tybet
Podział rodziny ze względu na system pokrewieństwa:
-matrylinearne -patrylinearne -bilinearne
-dziedziczy się w linii matki -dziedziczy się w linii -dziedziczymy zarówno po
majątek, prestiż, nazwisko ojca jednym jak i po drugim
-najważniejszym mężczyzną
jest matki brat-np. Żydzi
Podział rodziny ze względu na miejsce zamieszkania:
-matrylokalne -patrylokalne -bilokolność
-mieszkamy u rodziny -mieszkamy u rodziny -na przemian
panny młodej pana młodego
Podział rodziny ze względu na sprawowana władzę:
-matriarchalna -patrialchalna -egalitarna
-władzę sprawuje -ojciec głową -rodzice dzielą się
matka rodziny decydu- władzą porówno
jącą o wszystkich
członkach
Funkcje rodziny:
1) Instytucjonalne:
a) Prokreacyjne- dostarczanie społeczeństwu nowych członków
b) Ekonomiczne- zapewnienie członkom rodziny byt materialny na odpowiednim poziomie
c) Opiekuńcze- należy otoczyć członków rodziny opieką ( dzieci, osoby starsze)
d) Socjalizacyjne- jednostka powinna przyswoić dziecku system wartości, norm,
które funkcjonują w społeczeństwie
e) Stratyfikacyjne -rodzina gwarantuje członkom odpowiedni status, rodząc się należymy
do odpowiedniej grupy
f) Integracyjne- kontrola społeczna zachowań członków rodziny w tym zachowań
seksualnych
g) Rekreacyjno-towarzyskie- rodzina powinna zapewnić czas wolny, organizować rozrywkę
2) Osobowe:
a) Małżeńska- bycie żoną lub mężem
b) Braterska - bycie siostrą lub bratem
c) Rodzicielska- bycie ojcem lub matką
Alternatywne formy życia małżeńskiego:
Współczesne społeczeństwa wykształciły tzw. alternatywne formy rodziny takie jak:
• Rodzina homoseksualna
• Rodzina niepełna
• Rodzina zrekonstruowana
Rodzina homoseksualna:
Rejestrowane związki partnerskie dają podobne skutki prawne do małżeństwa heteroseksualnego. Ceremonie ślubne są ograniczone i pomija się kontrowersyjną nazwę. Państwa uznające takie związki to: Dania, Wielka Brytania, Finlandia, Francja, Niemcy, Islandia, Norwegia, Portugalia, Szwecja, Nowa Zelandia, Szwajcaria, Węgry, Chorwacja, Słowenia, Luksemburg, Andora, Izrael, RPA oraz niektóre części składowe państw federalnych, takich jak: USA, Australia, Brazylia i Argentyna). Ceremonia ślubna dla par tej samej płci jest odprawiana w niektórych z tych państw. Pewne Kościoły protestanckie i starokatolickie uświęcają związki tego typu obrzędami religijnymi.
Osiemnasty artykuł Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej brzmi:
Art. 18. Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.
Definicja podana w tym artykule może prowadzić do wniosku, że dopuszczalne jest zawieranie małżeństw tylko pomiędzy kobietą i mężczyzną, a co za tym idzie, określenie "małżeństwo homoseksualne" należy uznać za błędne. Zgodnie z opinią uznanych konstytucjonalistów związek pary tej samej płci nie może znaleźć się "pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej" w świetle obowiązującego prawa.
Zgodnie z tradycją katolicyzmu, islamu, hinduizmu i kilku innych religii, małżeństwo to sformalizowany związek kobiety i mężczyzny. W tym duchu niektórzy za właściwsze uznają używanie w odniesieniu do zalegalizowanych związków osób tej samej płci określenia "zarejestrowany związek partnerski" (Np. tak jak jest to w Niemczech eingetragene Lebenspartnerschaft) lub związek cywilny (amerykańskie "civil union"). W Belgii, Holandii, Hiszpanii, RPA, 8 (na 10) prowincjach Kanady, oraz w amerykańskim stanie Massachusetts wobec zalegalizowanych związków jednopłciowych używa się jednak po prostu nazwy "małżeństwo".
Rodzina niepełna:
Rodzina niepełna - rodzina, w której dziecko jest wychowywane tylko przez jednego z rodziców. Taki typ rodziny powstaje na skutek długotrwałej nieobecności jednego z rodziców, która może być spowodowana Np. wyjazdem, pobytem w szpitalu lub w więzieniu, rozwodem, lub też śmiercią. W zależności od charakteru nieobecności mówimy wtedy o rodzinie niepełnej czasowo, okresowo lub na stałe. Często w takiej rodzinie powstają trudności wychowawcze, związane przede wszystkim ze zmniejszoną, bo sprawowaną tylko przez jedną osobę, opieką nad dzieckiem, jak również z brakiem normalnej atmosfery wychowawczej, w której prawidłowy układ stosunków między ojcem i matką staje się pierwszym wzorem postępowania dla dzieci.
Rodzina zrekonstruowana:
Rodzina zrekonstruowana powstaje z części wcześniej utworzonej rodziny, która ulega rozbiciu na skutek śmierci jednego z rodziców lub rozwodu.
Tworzenie się nowej rodziny z dwóch rodzin rozbitych jest dość często spotykaną sytuacją. Najczęściej w takiej rodzinie rodzice mają już dzieci z poprzednich związków, a zostają nowymi rodzicami dla dzieci swojego nowego współmałżonka. W rodzinie zrekonstruowanej powiązania są bardziej skomplikowane niż w rodzinie tradycyjnej zw. nuklearną, czyli rodzice biologiczni i ich dzieci. Osoby, które tworzą rodzinę zrekonstruowaną mają różne tradycje, obyczaje i to one są źródłem pozytywnego lub negatywnego czynnika kształtowania się nowej rodziny. Dlatego koniecznością jest ustalenie na nowo ról rodzinnych oraz granic między nowo powstałą rodziną a środowiskiem.
Nowe modele rodziny:
- Homoseksualne
-Kółko przyjacielskie ( Np. w okresie studiów)
-Rodzina układanka ( Nowe związki po rozwodzie)
-Zjawisko obieralnych koligacji rodziny ( sami wybieramy, kogo chcemy w rodzinie)
-Ludzie samotni
-Samotni rodzice: 23mln
-Twórcza samotność
-Dinks ( Double income no kids- ludzie pochłonięci własną karierą)
-Rodzina nomadyczna ( małżonkowie żyją na odległość)
-LAT ( Living apart together - życie razem, ale osobno)
-Rodzina dwustopniowa- życie na próbę czy się uda: 1 st: intymnie bez dzieci
2st. Dzieci,małżeństwo
- Kohabitacja( życie na kocią łapę)
Przemoc w rodzinie:
Przemoc w rodzinie to zamierzone, wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. Doświadczanie przez dziecko przemocy fizycznej lub bycie jej świadkiem może być przyczyną problemów emocjonalnych w dorosłym życiu. Nie mniej, a często jeszcze bardziej destrukcyjne działanie mogą wywierać wulgarne wyzwiska, poniżanie i groźby (straszenie przemocą).
Przemoc w rodzinie charakteryzuje się tym, że:
1. Jest intencjonalna
Przemoc jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary.
2. Siły są nierówne
W relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest słabsza, a sprawca silniejszy.
3. Narusza prawa i dobra osobiste
Sprawca wykorzystuje przewagę siły narusza podstawowe prawa ofiary (np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itd.).
4. Powoduje cierpienie i ból
Sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony.
Przemoc fizyczna
Nazywamy nią takie zachowanie wobec dziecka, które wywołuje u niego znaczny ból fizyczny, bez względu na to, czy na jego ciele pozostaną ślady, czy też nie. Zazwyczaj jednak zostają - u maltretowanych dzieci są widoczne uszkodzenia skóry spowodowane kopnięciami, uderzeniami pięścią, pasami, drągami. Dzieci doznające przemocy fizycznej często są pacjentami szpitali - gdzie połamane kończyny, pęknięte kości, wybite zęby czy obrażenia wewnętrzne ich rodzice tłumaczą upadkiem lub niezamierzonym uderzeniem się o mebel. Dorosłych znęcających się nad swoimi dziećmi cechuje duża pomysłowość w wyszukiwaniu sposobów zadawania dzieciom bólu: szczypią je, przypalają papierosem, wyrywają włosy, wiążą sznurami, duszą, a nawet gryzą. Fizycznymi skutkami bicia dzieci może być kalectwo oraz różne choroby somatyczne uwarunkowane uszkodzeniami narządów wewnętrznych lub organicznymi uszkodzeniami mózgu, a nawet śmierć.
Jest jednak jeszcze wiele innych, rzadziej dostrzeganych skutków przemocy stosowanej wobec dzieci. Są to poznawcze, emocjonalne i behawioralne następstwa zespołu dziecka maltretowanego. Zaliczymy do nich zarówno brak poczucia bezpieczeństwa, przynależności uczuciowej do osób najbliższych oraz obniżoną samoocenę, jak i nieakceptowanie siebie, poczucie zagubienia, krzywdy i winy, a także trudności w nawiązywaniu kontaktów z otoczeniem. Dzieci, które są ofiarami przemocy fizycznej, przeżywają stany depresyjne i lęki; są egocentryczne, bierne i zależne lub agresywne i nadpobudliwe, ze skłonnościami do autodestrukcji. U dzieci bitych obserwuje się również zaburzenia pamięci, koncentracji uwagi, zaburzenia zachowania i emocjonalne oraz brak poczucia realności.
Lista przedstawionych przeze mnie skutków przemocy fizycznej w rodzinie jest imponująca, a są to przecież "tylko" bezpośrednie następstwa zespołu maltretowanego dziecka. Nawet bowiem gdy dziecko zostanie wyrwane ze świata fizycznego bólu i cierpienia, koszmar się nie kończy. Wiele lat później mogą się odezwać odległe skutki maltretowania w dzieciństwie. Osoby takie nadal mają poczucie winy i niską samoocenę. To jednak jedne z łagodniejszych następstw. Dużo poważniejszymi są alkoholizm, narkomania, zaburzenia nerwicowe i nerwice, a także zachowania agresywne i - co może najbardziej dziwić - stosowanie przemocy fizycznej w życiu dorosłym, w tym także wobec swoich dzieci.
Przemoc psychiczna
Przemoc psychiczna jest to rozmyślne niszczenie lub znaczące obniżanie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka, od wyzwisk poczynając przez emocjonalne odrzucenie po nadmierne wymagania i nieliczenie się z możliwościami rozwojowymi dziecka1.Inaczej mówiąc, jest to wszelkie dokuczanie dziecku bez użycia narzędzi, które jest przyczyną występowania u niego negatywnych przeżyć, "moralnej udręki". Mimo że nie zostawia śladów na ciele ofiary, wyrządza ogromne spustoszenie w sferze emocjonalnej, poznawczej i behawioralnej dziecka.
Konsekwencje tego typu działań są bardzo zbliżone do psychicznych następstw bicia dzieci. Dokuczanie dziecku bez użycia narzędzi wywołuje u niego wiele negatywnych przeżyć: lek, poczucie niesprawiedliwości i bezsensu, świadomość braku miłości rodzicielskiej i wiele innych konsekwencji, takich jak zaburzenia snu, przygnębienie, nerwice, zachowania agresywne, a nawet myśli i próby samobójcze. Ponadto krzyczenie na dzieci i poniżanie powoduje poważne konsekwencje w ich dorosłym życiu. Osoby takie nawet wiele lat później mają poczucie winy, niską samoocenę, a także zaburzone poczucie własnej tożsamości, silną potrzebę kontrolowania innych oraz są psychicznie uzależnione od swoich rodziców. Ofiary przemocy psychicznej cierpią na depresje, nerwice, izolują się od otoczenia bądź odstraszają je swoim perfekcjonizmem lub negatywnymi oczekiwaniami w stosunku do innych. Częstymi następstwami doznanej w dzieciństwie "moralnej udręki" są zachowania przestępcze jej ofiar, a także stosowania przez nie przemocy emocjonalnej w życiu dorosłym.
Przemoc seksualna
Seksualne wykorzystywanie dziecka jest najbardziej odrażającą i szkodliwą - ze względu na następstwa, jakie powoduje - formą przemocy. Według Józefy Brągiel jest to wciąganie dziecka w sferę aktywności seksualnej nieadekwatnej do jego etapu rozwojowego, w sferę działań, których dziecko nie rozumie i nie jest w stanie zaakceptować, i które naruszają jednocześnie normy prawne i społeczne. Dziecko jest w takich przypadkach traktowane jako obiekt seksualny, którym dorosły posługuje się w celu zaspokojenia własnych potrzeb. Wyróżnia się trzy rodzaje zachowań w zakresie form seksualnego wykorzystywania dzieci przez dorosłych. Pierwszą grupę stanowią tzw. akty pozbawione fizycznego kontaktu, czyli ekshibicjonizm, podglądactwo, fetyszyzm, obsceniczne telefony oraz eksponowanie ciała dziecka osobom dorosłym w celu zaspokojenia ich seksualnych pragnień. Kolejny rodzaj przemocy seksualnej to czyny skupione na fizycznym kontakcie osoby dorosłej z dzieckiem, do którego zalicza się petting bądź praktyki masturbacyjne. Ostatnią klasę tego typu zachowań stanowią akty noszące znamiona gwałtu, czyli zmuszanie dziecka do stosunków seksualnych.
Wśród bezpośrednich skutków somatycznych należy wymienić urazy zewnętrznych narządów płciowych, przerwanie błony dziewiczej, infekcje przenoszone drogą płciową oraz urazy ciała związane ze stosowaniem przemocy fizycznej jako środka do osiągnięcia celu - zaspokojenia seksualnego. Dużo dłuższa jest lista następstw psychicznych: erotyzacja dziecka, zaburzenia snu, fobie, lęki, nerwice, depresje. Ofiary przemocy seksualnej przejawiają prowokacyjne zachowania seksualne wobec swoich rówieśników, wykazują zachowania agresywne i autodestrukcyjne, łącznie z podejmowaniem prób samobójczych, albo wręcz przeciwnie - ich zachowania są regresywne, izolują się. Podobnie jak w przypadku innych rodzajów przemocy dzieci doznające tego typu nadużyć mają problemy w szkole, uciekają z domu, cechują je zachowania przestępcze oraz niska samoocena, poczucie winy i krzywdy.
Równie długa jest lista odległych w czasie następstw przemocy seksualnej stosowanej wobec dziecka: lęki, zespoły depresyjne psychozy, zaburzenia osobowościowe i wiele innych skutków występujących także w wyniku stosowania innych rodzajów przemocy. W przypadku nadużyć tego typu występują specyficzne zaburzenia seksualne, takie jak dysparemnia, zaburzenia pożądania u kobiet i negatywne postawy wobec mężczyzn i seksu oraz impotencja u mężczyzn. Tendencje orgiastyczne, sadyzm oraz homoseksualny i biseksualny rozwój orientacji płciowej, pedofilia, transwestytyzm, promiskuityzm, prostytucja i gwałcenie to kolejne skutki nadużyć seksualnych. Ta sama przemoc może również spowodować występowanie odmiennych sytuacji, takich jak trudności w nawiązywaniu kontaktów z płcią przeciwną i niepowodzenia seksualne. Także w tym przypadku ofiary mogą przejawiać tendencje do zachowań o charakterze przestępczym oraz do stosowania przemocy w życiu dorosłym, także wobec dzieci.
Rodzina nowoczesna ( współczesna)
Rodzina współczesna ( nowoczesna) jest tzw. małą rodziną, w przeciwieństwie do wielopokoleniowej rodziny dawnej. Rodzina nowoczesna łączy zazwyczaj dwie generacje: rodzice - dzieci, przy czym obserwuje się powszechnie spadek liczby dzieci. Charakterystyczną cechą rodziny współczesnej jest, więc mała liczebność dzieci, zamykanie się w dwu pokoleniach ( bez dziadków).
Drugą cechą rodziny nowoczesnej jest ponadto praca obojga rodziców. W dawnej, licznej rodzinie ojciec zarabiał na utrzymanie całej rodziny, matka zajmowała się domem i wychowaniem dzieci. Obecną pracę obojga rodziców uzasadniają nie tylko względy ekonomiczne, głównym źródłem tego zjawiska jest zmiana społecznej i kulturowej roli pozycji kobiety.
Rodzina Autorytarna
Bardziej sztywna
Bardziej ustrukturyzowana
Bardziej formalna
Bardziej zhierarchizowana
Obowiązek
Poświęcenie
Jeden typ rodziny we wszystkich gospodarstw domowych
Rodzina Nowoczesna
Model demokratyczny
Bardziej elastyczna
Mniej ustrukturyzowana
Raczej nieformalna
Bardziej płaska
Obowiązek i przyjemność
Zadowolenie
Gospodarstwa domowe a la carte (wiele typów rodziny)
Instytut badawczy, Millward Brown SMG/KRC przygotował raport z badań Young Families zrealizowanych w 18 krajach (13 krajów Europy, w tym Polska; 5 Ameryki Południowej) na temat młodych rodzin z dziećmi i bez dzieci, czyli tzw. Double Income No Kids (Dinks).
Oblicza się, że w Polsce jest ok. 3,2 mln młodych rodzin z dziećmi (wiek rodziców 25-35 lat) i ok. 500 tys. związków typu DINKs (partnerzy również w wieku 25-35 lat).
Badanie Young Families przeprowadziły Euroqual i Latam Qual, struktury wewnętrzne europejskiej i latynoamerykańskiej sieci Millward Brown zajmujące się eksplorowaniem i rozwijaniem jakościowych metodologii badań rynkowych. Badacze spróbowali określić wartości, trendy kulturowe i konsumenckie młodych ludzi żyjących w związkach formalnych i nieformalnych oraz zbadać, na ile posiadanie dzieci przez młodych ludzi zmienia ich sposób patrzenia na świat i stymuluje określone zachowania konsumenckie.
Wyniki badania pokazały, że młodzi ludzie niezależnie od miejsca zamieszkania są do siebie podobni, a różnice między nimi wypływają z grup, do których przynależą. Okazało się, że miejsce tradycyjnej rodziny zastępuje coraz powszechniej tzw. rodzina nowoczesna, w której kobieta staje się bardziej niezależna, jej partner aktywniej uczestniczy w życiu domu, a role wszystkich członków rodziny cechuje coraz większy indywidualizm.
Powstawanie nowoczesnego modelu rodziny związane jest ściśle ze zmianą roli kobiety i jej uniezależnianiem się. Kobiety silniej wchodzą w świat pracy, zyskują osobistą i ekonomiczną niezależność, przechodzą od roli “reproduktywnej” do “produktywnej” i coraz częsciej są obecne w sferze publicznej.