'Śrądki znieczulenia ogólnego
Znieczulenie - kontrolowane i w pełni odwracalne zahamowanie czynności OUN. Proces hamowania nie ważnych dla życia ośrodków w rdzeniu przedłużonym. Wymagania dla anestefJków: Znoszenie czucia, bólu, Wywołanie utraty świadomości objawiające się snem, Zniesienie odruchów nerwowych, Zniesienie napięcia mięśni szkieletowych , "
Zmniejszenie dawki środka znieczulającego mama osiągnąć przez podanie środków do premedykacji '(wzmacniających jego działanie). Należą do nich neuroleptyki, leki przeciwbólowe, zwiotczające mięśnie. Anestetyki hamują spontaniczną i wzbudzoną aktywność neuronalną w strukturach mózgu (hyperpolaryzacja neuronów i obniżenie zdolności wzbudzenia potencjału czynnościowego. Należy pamiętać, że wywierają si1ne działanie depresyjne na inne ważne narządy - osłabienie czynności oddechowych, upośledzenie krążenia. Ważne jest zachowanie proporcji między głębokością znieczulenia ogólnego a działaniami niepożądanymi. Zmniejszenie zagrożeń związanych z działaniami niepożądanymi można uzyskać przez:stosowanie złożonych metod znieczulenia ogólnego (synergizm leków), aby zmniejszyć dawkę.
Premedykacja-Leki te podaje się na 15-45 min przed wprowadzeniem do znieczulenia ogólnego. Korzyści wynikające z ich stosowania. możliwość zmniejszenia dawek anestetyku podstawowego, zniesienie reakcji obronnych przed wprowadzeniem w stan znieczulenia, osłabienie bólu, ograniczenie reakcji ze strony układu współczulnego i przywspółczulnego, ograniczenie efektów niepożądanych, zapobieganie zakażeniom pooperacyjnym. Grupy leków stosowane do premedykacji: . ' . .
1. Leki cholinolityczne ograniczają wydzielanie gruczołów ś1inowych i oskrzelowych, zapobiegają odruchowej bradykardii. Efekty niepożądane: tachykardia, atonia Układu pokarmowego.
2_ Leki uspokajająco-nasenne- hamują reakcje obronne i agresywne zwierząt. ,
. , Neuroleptyki - stosowane w-kombinacjach, mają właściwości przeciwwymiotne, antyhistaminowe, antyarytmiczne. Złe jest działanie alfa1-adrenolityczne.
.Pochodne benzodiazepiny- miorelaksacyjne, nasenne, uspokajające, brak niepożądanego wpływu na aun
. Batbiturany - efekty. niepożądane - depresyjny wpływ na czynności oddechowe, brak działania przeciwbólowego i brak specyficznych antagonistów ,
. Agoniści receptora aIfa2-adrenergicmego - np. ksylazyna, działają uspokajająco i si1nie 'przeciwbólowo. Powodują bradykardię, hipotensję, depresję układu oddechowego, wymioty, poronienia. , , . .
3. Opioidy - silne działanie przeciwbólowe i uspokajające, brak bezpośredniego wpływu na serce. Działanie niepożądane- wpływ depresyjny na układ oddechowy w wyniku zmniejszenia wrażliwości jego neuronów na ciśnienie cząsteczkowe tlenu.
Leki wywołujące znieczulenie ogólne , _
Najczęściej stosowane przez iniekcję lub inhalację. Podawane dożylnie umożliwia odpowiednie dozowanie leku w celu uzyskania odpowiedniej głębokości znieczulenia. Przy wywoływaniu znieczulenia można wyróżnić 4 okresy: ' '
1.Analgezji- zniesienie odczuwania bólu i ograniczenie odbierania bodźców. ze środowiska. Początkuje stopniową utratę świadomości Wzrasta liczba oddechów i tętna.
2.Pobudzenia - utrata świadomości, porażenie czynności hamujących mózgu -i wyniku tego
mimowolny stan pobudzenia. Następuje wyminę rozszerzenie źrenicy.
3.Tolerancji - zanik odruchów, zmniejszona napięcie mięsni szkieletowych. W tej fazie
przeprowadzane są zabiegi chirurgiczne. '
4.Porażenia czynności oddechowych- pojawia się w przypadku przedawkowania anestetyku, złego stanu chorego lub nadwrażliwości na użyty środek. Następuje porażenie ośrodków w rdzeniu przedłużonym, pojawia się bezdech i zaburzeniu ulega krążenie. Przy stosowaniu środków do premedykacji niemożliwe jest odróżnienie poszczególnych faz umożliwiają szybkie osiągnięcie okresu tolerancji
Wziewne środki znieczulenia ogólnego:
Ich nośnikiem jest powietrze. Powinny się cechować łatwym przechodzeniem \V stan lotny _ ograniczoną łatwopalnością, działaniem miorelaksacyjnym, nie uleganiem rozkładowi, brakiem działania drażniącego. MAC - minimalne stężenie pęcherzykowe - stężenie środka anestetycznego pod ciśnieniem jednej atmosfery, które zabezpiecza przed w pełni świadomymi reakcjami 50% zwierząt poddanych szkodliwym bodźcom.
HALOTAN - słabe działanie miore1aksacyjne i przeciwbólowe dlatego musi być stosowany z innymi lekami zwiotczającymi mięsnie. Słabo rozpuszczalny we krwi i dobrze w lipidach dlatego wprowadzenie do znieczulenia i wybudzanie jest szybkie. W 60 - 80% jest wydalany w stanie niezmienionym przez drogi oddechowe. Metabolizm zachodzi głównie w wątrobie. Zastosowanie: u pacjentów z astmą, przewlekłym zapaleniu oskrzeli ponieważ nie drażni dróg oddechowych i rozszerza oskrzela. Działania niepożądane: depresja oddechowa, zwiotczenie mięśni macicy (nie stosować przy zabiegach położniczych)_ Osłabienie kurczliwości serca, zmniejszenie pojemności wyrzutowej, uwrażliwia na działanie arytmiogenne amin katecholowych wywoływanie zespołu złośliwej hipertermii przy predyspozycji genetycznej (silny wzrost napięcia mięśni szkieletowych_ stan spastyczny tego układu, hipertermia. Przyczyną jest nagła utrata zdolności regulacyjnych kanałów wapniowych. Wtórne następstwa - kwasica hiperkaliemia. Leczenie - oziębianie, kwasicę znosimy podawaniem wodorowęglanu sodu, a stany spastyczne dantrolenem. Może też powodować pooperacyjne uszkodzenie wątroby
IZOFLURAN - szybkie wprowadzanie i wybudzanie się. Zastosowanie- ze względu na brak działania
hepatotoksycznego i nefrotoksycznego zalecany u zwierząt u których znieczulenie jest powtarzane w krótkich odstępach czasu. Działania niepożądane: depresja oddechowa i hipotensja, zespół złośliwej hipertermii
ENFLURAN - powoduje silniejsze od halotanu zwiotczenie mięśni szkieletowych. Zalecany do
wykonywania operacji brzusznych ponieważ wywiera stosunkowo silne działanie miorelaksacyjne. Działania niepożądane- neurotoksyczny, rozszerzenie naczyń obwodowych i spadek ciśnienia krwi;> uwrażliwia mięsień sercowy na działanie katecholamin, właściwości epiletogenne (wyjątek wśród innych anestetyków. wziewnych), hamuje czynności oddechowe, powoduje zespół złośliwej hipertermii. Przeciwwskazanie : ciąża i poród
METOKSYFLURAN - cechuje go wysoka rozpuszczalność w tłuszczach i wolne uwalnianie się z nich co powoduje wydłużony czas indukcji, długotrwałe wybudzanie się. Jest jednym z najintensywniej metabolizowanych anestetyków wziewnych. Metabolity działają neurotoksycznie. Zaleta - działanie przeciwbólowe i zwiotczające mięśnie, brak drażniącego działania na drogi oddechowe. Może być używany w czasie porodu ponieważ nie powoduje zwiotczenia mięśni macicy. Wywołuje bradykardię,
spadek ciśnienia krwi, depresję czynności oddechowych.
.Anestetyki wziewne na etapie prób - DESFLURAN, ETER DIETYLOWY, PODTLENEK AZOTU
Iniekcyjne środki znieczulenia ogólnego
Umożliwiają uniknięcie wystąpienia okresu pobudzenia lub wydatne jego skrócenie, łatwo i szybko wywołują znieczulenie ogólne. Wada - łatwość przedawkowania szybko osiągają w oun wysokie stężenie.
Pochodne kwasu barbiturowego - występują w postaci białego proszku o gorzkim smaku. Stosowane są związki z 3 grup pochodnych:
./ Klasyczne barbiturany - pentobarbital
./ N_metylobarbiturany - np. metoheksytal
"'- Tiobarbiturany - np. tiopental
W klasycznych barbituranach znieczulenie występuje ze znacznym opóźnieniem - tylko pentobarbital odznacza się szybkim działaniem. Dwie następne grupy działają niezwłocznie, powodują sen narkotyczny ale nie działają przeciwbólowo ani relaksacyjnie. Metabolizowane i wydalane za. pomocą wątroby i nerek_ działają depresyjnie na ośrodek oddechowy. Przenikają przez łożysko i mogą być toksyczne dla płodów. Mogą powodować odczyny miejscowe.
PENTOBARBITAL. -stosowany jako samodzielny anestetyk, środek do premedykacji, lek
przeciw drgawkowy _ do eutanazji. Podawany doustnie u mięsożernych działa również jako środek uspokajający i znieczu1ający. Często podawany z ksylazyną.. Przy dawkowaniu żylnym początkowo wprowadzanym tylko 2f3 w umiarkowanie szybkim wlewie aby szybko przejść przez stan pobudzenia. Działania niepożądane: depresja układu krążenia, depresja układu oddechowego, może wystąpić krótkotrwały bezdech i zaleca się zastosowanie sztucznego oddychania.
TIOPENTAL - cechuje się występowaniem siarki w cząsteczce, szybko przenika przez barierę krewmózg. Wodne roztwory powinny być przygotowane tuż przed użyciem. Nie wywiera toksycznego działania. na oun jeśli czynności układu oddechowego i krążenia są prawidłowe. Podlega intensywnym przemianom metabolicznym. Działanie niepożądane: tiobarbiturany w przeciwieństwie do innych barbituranów prowadzi do gwałtownego obniżenia ciśnienia krwi U około 40% psów może powodować zaburzenia pracy serca. .
TIAMYLAL - działa ultrakrótko. Świeże roztwory należy zużyć najpóźniej do 24h. Metabolizowany
głównie w wątrobie. Czas trwania znieczulenia - 10 -15 min. .
METOHEKSYTAL - przeznaczony do stosowania u psów i kotów. Stosowany do indukcji krótkiego znieczulenia 5 - 10 min. Działania niepożądane: silne obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Depresja czynności oddechowych. .
HEKSOBARBITAL - działa krótko, rzadko używany w celach klinicznych. U psów niekontrolowane stany pobudzenia i ataksja. Czasem jest wykorzystywany u zwierząt laboratoryjnych.
Inne iniekcyjne środki znieczulenia ogólnego . :. .
. WODZIAN CHLORALU - Przy podaniu dożylnym nie obserwuje się pobudzenia przed i ponarkotycznego a uzyskuje się silne działanie uspokajająco-nasenne do czego jest wykorzystywany. Niekorzystną cechą jest słabe działanie przeciwbólowe (stosowanie ze środkami znieczulającymi), wąski margines bezpieczeństwa. zastosowanie: uspokajająco-nasenne,. w premedykacji (osłabianie reakcji lękowych, ograniczenie przypadkowych złamań). W premedykacji należy rutynowo stosować atropinę. Działania niepożądane: depresja ośrodka oddechowego; obniżenie ciśnienia krwi, hepato- i neurotoksyczny. Przeciwwskazania: nie stosować u psów ze względu na drastyczne działanie !! .
WODZIAN CHLORALU + SIARCZAN MAGNEZU - 2:1 jako tani środek znieczulający. Nasilają działanie depresyjne na oun. Siarczan magnezu działa nuorelaksacyjnie. '
METOMIDAT - najbardziej korzystny dla ptaków i świń. Nie stwierdza się żadnych efektów w wyniku kumulacji leku. Słabe działanie przeciwbólowe i miorelaksacyjne. Działanie niepożądane: zakrzepowe zapalenie żył. U koni może występować drżenie mięśni.
ETOMIDAT - krótkotrwałe znieczulenie, szybka jego indukcja.
ALTEZYNA - mieszanina 2 steroidów, wykorzystywany do indukcji krótkotrwałego znieczulenia u kotów. Szybkie działanie jest wynikiem dobrego przenikania przez błony komórkowe. Do 80% metabolitów jest wydalanych z żółcią
PROPOFOL - krótko działający. Powoduje wystąpienie okresu tolerancji bez stanu pobudzenia. Jest niezwłocznie wydalany dlatego może być bezpiecznie stosowany drogą infuzji. Działanie niepożądane: umiarkowana hipotensja w wyniku rozszerzenia naczyń krwionośnych, ujemne działanie inotropowe, wystąpienie przemijającego bezdechu. U psów i kotów w okresie wybudzania mogą wystąpić wymioty i stan pobudzenia. .
Środki wywołujące anestezję zdysocjowaną
FENCYKLIDYNA - powoduje silną analgezję, powierzchowny sen i katalepsję - działa halucynogennie, zaburza myślenie, ogranicza percepcję własnego ciała i wywiera wpływ euforyzujący. Stosowana do indukcji znieczulenia lub do unieruchomienia i transportu zwierząt egzotycznych.
KETAMINA - jest podawana domięśniowo, rzadziej doty1nie. Nie wywołuje miejscowych odczynów" zapalnych. Efekty - katalepsja, zanik reakcji na silne bodźce, wzrost napięcia mięsni szkieletowych, znieczulenie i sen. Nie ulegają zniesieniu odruchy: gardłowy, krtaniowy, kaszlowy, powiekowy i połykania. Ketamina znosi tylko czucie powierzchniowe, nie znosi trzewnego. Zastosowanie w chirurgii pourazowej. Szybko rozmieszczana w większości tkanek organizmu szczególnie tkanki tłuszczowej płuc i mózgowia. Okres t Yz u psa - około l godz. Działanie niepożądane: w niewielkim stopniu wpływa na czynności oddechowe, nasila krwawienie działa inotropowo i chronotropowo dodatnio, nadmierne
ślinienie powinno być znoszone za pomocą atropiny.
LEKI USPOKAJAJĄCO-NASENNE
Zmniejszają aktywność odczuwania emocji, działają uspokajająco, a w większych dawkach powodują działanie nasenne. Stopień działania zależy od wielkości dawki jak i pobudzenia zwierzęcia.
Neuroleptyki .
Są pozbawione działania narkotycznego. Wywołują stan charakteryzujący się zahamowaniem reakcji emocjonalnych, obojętnością na bodźce środowiskowe, sennością i zmniejszoną aktywnością ruchową. Stosowane są w premedykacji, do wywołania neuroleptanalgezji i uspokajania zwierząt Są nieswoiste,
nasilają działanie leków przeciwbólowych (same takich właściwości nie wykazują), środków znieczulenia ogólnego. Mają także działanie przeciwwymiotne i kataleptyczne dzięki blokowaniu receptorów dopaminergicznych D2 w ośrodkach podkorowych mózgu. Działanie na receptory D l wyraża. się występowaniem drgawek. Neuroleptyki wywierają także wpływ antyhistaminowy. Działają obwodowo- obniżenie ciśnienia tętniczego, temperatury ciała, zwolnienie przemian metabolicznych, zmniejszenie napięcia mięsni gładkich, osłabienie czynności wydzielniczych gruczołów trawiennych. Powodują zwiększenie wydzielania prolaktyny, zmniejszenie uwalniania hormonu wzrostu.
. 1. Pochodne fenotiazyny - duże stężenie występuje w lipidach, mają wysoką objętość dystrybucji. CBLOROPROMAZYNA - działanie niepożądane może utrzymywać się przez 12 h. Zastosowanie: premedykacja, tłumienie reakcji agresywnych, kanibalizm, obgryzanie ogonów, hamowanie odruchu wymiotnego u psów i leczenie bezmleczności poporodowej u macior. W krajach UE stosowanie na zwierzętach rzeźnych jest zabronione. Nie powinna być stosowana u koni ze względu na gwałtowne pobudzenie. Działania niepożądane- hipotensja,. zmiany na skórze, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zmniejszenie wydzielania śliny i potu, hipotermia, objawy parkinsonopodobne. PROPIOPROMAZYNA - zastosowanie jak wyżej oraz u ogierów i wałachów może powodować trwale porażenia prącia. .
ACEPROMAZYNA - najczęściej stosowana u koni. Występuje w 3 postaciach: płynu do wstrzykiwań, tabletek i granulatu do stosowania per os. Zastosowanie: przed transportem koni, przy kryciu aby nastąpiło wysunięcie prącia, łagodzenie objawów morzyskowych.
PROMAZYNA - szczególnie zalecany u koni ponieważ nie powoduje pobudzania. Działanie
uspokajające u psa pojawia się po 5 min.. Zastosowanie u psów w celu niedopuszczenia do
samookaleczeń, przy stanach zapalnych ucha, przy świądzie.
TRIFLUOPERAZYNA - premedykacja, poskromienie zwierzęcia.
2. Pochodne butyrofenonu - blokują receptory dopaminergiczne i adrenergiczne w strukturach podkorowych mózgu wamnkuje-1o silne działanie przeciwwymiotne, zwiększenie wydzielania pro1aktyny. Wykazują słabe. działanie przeciwhistaminowe, antycholinergiczne. Dobrze wchłaniają się po podaniu doustnym.
DROPERYDOL - najsi1niej działający przeciwwymiotnie neuroleptyk, odznacza się szerokim
marginesem bezpieczeństwa. Zastosowanie: neuroleptanalgezja. Na 15 min przed jego podaniem należy
podać podskórnie siarczan atropiny w celu uniknięcia bradykardii i ślinotoku. Podaje się jako środek rozkurczający naczynia w stanach wstrząsu pourazowego psów. Działanie niepożądane: niekorzystny
wpływ na układ krążenia, zwolnienie pracy serca i oddychania. . .
AZAPERON - została wyznaczona dla niego wartość minimalnej granicy pozostałości MRL.
Zastosowanie: u świń jako środek uspokajający i antystresowy, tłumienie reakcji agresywnych u macior. Działanie niepożądane: obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, ś1inotok i przyspieszenie oddechów_ nie
wpływa na temperaturę ciała i tempo pracy serca. Ma dużą rozpiętość terapeutyczną.
FLUANlZON - brak silniejszego wpływu na OUN. Działania niepożądane: bradykardia i depresja
układu oddechowego.
HALOPERYDOL - ograniczone zastosowanie w weterynarii.
3. Pochodne tioksantenu
CBLORPROTYKSEN - działanie uspokajające, antycholinergiczne, przeciwwymiotne.
antyhistaminowe. Zastosowanie: wykonywanie cesarskiego cięcia, amputacji racicy, przecinanie ropni, operacje wpadniętego odbytu, uspokajanie psów, poskramianie macior.
Neuroleptanalgezja
Połączenie działania neuroleptycznego z działaniem leku przeciwbólowego. Stan charakteryzuje się zobojętnieniem na bodźce, sennością, uspokojeniem ruchowym, miesieniem odczuwania bólu.
, Wykorzystywana do premedykacji. Zmniejsza się wtedy ryzyko nadmiernego obciążenia serca i krążenia zwierząt starszych. Działania niepożądane: ograniczenie regulacji ze strony krążenia i depresja układu oddechowego. Kilka godzin po zabiegu utrzymuje się działanie adrenolityczne. W okresie pooperacyjnym należy zawsze kontrolować czynności oddechowe oraz zapobiegać następstwom obniżenia temperatury ciała po neuroleptykach. '
Pochodne benzodiazepiny
W odróżnieniu od neuroleptyków nie działają antypsychotycznie, przeciwwymiotnie, nie wpływają na aun. Działają uspokajająco, nasennie, przeciwlękowo, przeciwdrgawkowo, zwiotczają mięśnie
szkieletowe. Odznaczają się niewielką toksycznością. Działają przez osłabienie stanu pobudzenia i napięcia nerwowego przez wpływ na receptory, które modulują działanie kwasu GABA. Jest on głównym przekaźnikiem hamowania w oun. Stosowane są do premedykacji, jako leki uspokajające, ,
przeciwdrgawkowe, miorelaksacyjne. Wpływ na układ limbiczny i korę mózgową objawia się zwiększeniem łaknienia. Nie wywierają działania narkotycznego (wystąpienie ataksji, przyjmowanie
przez zwierzę postawy leżącej), nie działają przeciwbólowo. Na działanie uspokajające szybko rozwija się tolerancja. Czasem, u niektórych zwierząt obserwuje się paradoksalne efekty pobudzenia.
DIAZEPAM - nierozpuszczalny w wodzie. Z większa powinowactwo GABA do swojego receptora.
Może być podawany parenteralnie lub doustnie. Jest intensywnie metabolizowany w wątrobie.
Zastosowanie- premedykacja, przerywanie napadów drgawkowych, leczenie: drgawek przewlekłych stany spastyczne, bóle mięśniowe, przedawkowanie środków pobudzających, brak łaknienia u kotów. U zdrowych psów nie powoduje dostatecznego działania uspokajającego. U koni nie zaleca się stosowania samego diazepamu. Działania niepożądane: wywiera minimalny wpływ na układ krążenia i układ oddechowy. U zwierząt silnie pobudzonych może wywoływać reakcje paradoksalne. CHLORDIAZEPOKSYD - słabsze działanie farmakologiczne niż diazepam, jest bardziej toksyczny
(działanie hepatotoksyczne i teratogenne) .
MIDAZOLAM - rozpuszczalny w wodzie, działanie przeciwlękowe, przeciwdrgawkowe, uspokajająco-nasenne, miorelaksacyjne. Jest silniejszy od diazepamu ale wykazuje krótsze działanie. Można je wzmocnić środkami do znieczulenia inhalacyjnego.
BROTIZOLAM - stosowany jako środek zwiększający łaknienie u chorych zwierząt
KLONAZEPAM - stosowany do przerywania napadów drgawkowych ciągłych - stan padaczkowy. Agoniści ,benzodiazepin. Stosowane w zatruciach benzodiazepinami
FLUMAZENIL - stosowany w zatruciach tymi lekami lub do odwracania ich działania. Wynika to z wypierania ich z receptorów dla GABA
Pochodne kwasu barbiturowego
Jako środki uspokajająco-nasenne używane są z tej grupy tylko leki długo działające. Są stosowane doustnie (szybkie i całkowite wchłonięcie) i parenteralnie.
PENTOBARBITAL - stosowany doustnie, działanie niepożądane - depresja ośrodka oddechowego, spadek ciśnienia tętniczego krwi, napięcia mięśniówki przewodu pokarmowego. Może rozwijać stan fizycznego uzależnienia.
FENOBARBIT AL - długie działanie - około 24h.
Metomidat i różne leki uspokajające
METOMIDAT _ środek uspokajająco nasenny stosowany u świń i ptaków. Powoduje głęboki ale krótkotrwały sen, Ma duży margines bezpieczeństwa, pozbawiony własnego działania analgetycznego.
MEPROBAMAT - działanie uspokajająco-nasenne, przeciwlękowe, miorelaksacyjne przeciwdrgawkowe. Jest stosunkowo toksyczny - obniżenie ciśnienia tętniczego,. Reakcje uczuleniowe, pobudzenie paradoksalne.
HYDROKSYZYNA - nie działa miorelaksacyjnie i przeciwdrgawkowo, nasila działanie leków uspokajająco-nasennych i przeciwbólowych. Działa obwodowo - cholinolitycznie, przeciwhistaminowo, rozkurcza mięsnie gładkie przewodu pokarmowego. Stosowany w połączeniu z glikokortykosteroidami (łagodzi napięcie nerwowe, działa przeciwzapalne i przeciwalergicznie
Agoniści receptora alfa2 adrenergicznego
Działanie obwodowe lub ośrodkowe. Stymulacja tych receptorów powoduje redukcję uwalniania NOR a tym samym działanie uspokąjająco-nasenne, analgetyczne, miorelaksacyjne i hipotensyjne. Działanie niepożądane: osłabienie wpływu układu współczulnego na serce, rozszerzenie naczyń tętniczych. KSYLAZYNA - działanie przeciwbólowe, uspokajająco nasenne, zwiotczające mięśnie szkieletowe (jak diazepam)_,hamuje czynności wydzielnicze gruczołów, działa wymiotnie u kotów i sporadycznie u psów. U dużych zwierząt nie zapewnia odpowiedniego znieczulenia dysta1nycb części ciała. U koni działa silnie przeciwbólowo w bólach morzyskowych. Przeżuwacze są najbardziej wrażliwe na jej działanie podajemy 1/10 dawki niezbędnej do wywołania znieczulenia u konia czy psa. U psów stosujemy przy cystometrii - nie zaburza oddawania oczu, przy wykonywaniu cesarskiego cięcia, u kotów jako środek wymiotny. Działanie niepożądane: mogą występować odczyny miejscowe, powoduje krótkotrwałe zmniejszenie a następnie zwiększenie ciśnienia tętniczego krwi, bradykardię, u koni blok przedsionkowo komorowy. U psów kotów - wymioty,przeżuwacze - wzdęcia, osłabienie perystaltyki, ślinotok. Temperatura ciała ulega mmiejszeniu, uwidoczniona jest trzecia powieka. Przedawkowanie: depresja czynności oddechowych, niewydolność układu krążenia do zapaści włącznie. Przeciwwskazania: zaawansowana ciąża z wyjątkiem porodu, cukrzyca (obniża poziom insuliny)
DETOMIDYNA - silne działanie przeciwbólowe, stosowana przy bólach morzyskowych, chorobach ortopedycznych i premedykacji. Obserwuje się otępienie, miorelaksację, opuszczenie głowy,wiotczenie dolnej wargi, brak koordynacji ruhów. Nie stwierdza się tendencji do grzebania, kopania co świadczyłoby o pobudzeniu. Dz. Niepożądane-bradykardia, krótkotrwałe podwyższenie ciśnienia krwi, blok serca, pocenie się, drżenie mięśni, zwiększenie oddawania moczu
MEDETOMIDYNA- działa uspokajająco i przeciwbólowo.bzpośrednio po podaniu powoduje zmniejszenie liczby uderzeń serca, zwiększa ciśnienie tętnicze. Zastosowanie-uspokajający krótko działający lek przeciwbólowy, do premedykacji. Często stosowany przez wprowadzenie do lecznictwa atipamezolu, selektywnęgo antagonisty. Działania niepożądane: bradykardia, blok przedsionkowo-komorowy, spadek liczby oddechów j temperatury ciała. U przeżuwaczy: ślinotok, częste oddawanie moczu, wzdęcia
ROMIFIDYNA - mniejsza ataksja, krótsze działanie uspokajające.
Antagoniści receptora alfa2-adrenergjcznego
ATIPAMEZOL - działanie wybiórcze dużo większe niż johimbiny. Służy wyłącznie do odwrócenia działania medetomidyny. Działania niepożądane: nadmierna pobudliwość, tachykardia, wymioty i nasilenie oddechów..
Inne leki wpływające na zachowanie zwierząt
Zachowanie zwierząt jest związane z naturalnymi przekaźnikami
Serotonina, norepi, dopomina, kwas gamma.aminomasłowy, aminokwasy pobudzające, acetylocholin - regulacja stanu snu, uczenia się; pamięci i nastroju, czuwania
1. selektywne inhibitory wychwytu serotoniny
FLUOKSETYNA - działa po upływie 2-4 tyg. Nasila hamowanie czynności struktur odpowiedzialnych za stany emocjonalne. Ulega metabolizmowi w wątrobie do aktywnych i nieaktywnych metabolitów. Dzięki nim okres półtrwania wynosi 150-200 h co decyduje o efekcie terapeutycznym. Zastosowanie: zaburzenia nerwicowe. anormalne zachowania. u psów i kotów, przy dermatitis (lizanie kończyn). niepokój z powodu separacji od właściciela, nadmierne pobudzenie, halucynacje. Działanie niepożądane: letarg, brak pragnienia, wzrost lub spadek łaknienia, wymioty, biegunka. Interakcje: niestosować z TCA i inhibitorami MAO
2. Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Powodują wzrost stężenia amin biogennych w synapsach. Podlegają częściowemu metabolizmowi w wątrobie zanim trafią do krążenia ogólnego. Efekty kliniczne pojawiają się po 2-3 tygodniach
KLOMIPRAMINA - hamuje wychwyt serotoniny a w wyższych stężeniach także noradrenaliny. Działa antagonistycznie na. receptory innych neuroprzekaźników co przyczynia się do wystąpienia działań niepożądanych. Zastosowanie: stres, noszenie fobii lękowych i innych stereotypii.
Działania niepożądane: wymioty, biegunka, zmiany w łaknieniu.
3. Selektywne inhibitory monoaminooksygenazy
SELEGILINA - hamuje aktywność MAO oraz wychwyt dopaminy. Dodatkowo pomaga usuwać wolne
rodniki z mózgowia. Nie kumuluje się w organizmie. Zastosowanie: Syndrom zaburzeń percepcji -(uczeniesię, pamięć, świadomość), stany przypnszcza1nie związane z niedoborem dopaminy.
4. Leki przeciwlękowe z grupy agonistów receptora S-HT
BUSPIRON - nie wykazuje działania uspokajającego, uzależniającego, w dawkach leczniczych nie
zaburza procesu uczenia się, nie osłabia pamięci, nie działa miorelaksacyjnie. Zastosowanie: agresja o
różnym podłożu u psów. zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.
Leki zwiotczające mięśnie szkieletowe o działaniu ośrodkowym
Znoszą przewodnictwo w synapsach interneuronów (nie działają na płytkę motoryczną), hamując odruchy wieloneuronowe(nie działają na jednoneuronowe). Korzystny jest brak wpływu depresyjnego na czynność mięśni oddechowych. Działają słabiej od miorelaksantów obwodowych.
MEFENEZYNA - stany spastyczne mięśni związane z nerwowymi zaburzeniami, premedykacja.
BAKLOFEN - agonistyczny wpływ na recepto!}' GABA
GWAJAFENAZYNA - ma. Działanie przeciwbólowe, przeciwdrgawkowe, wykrztuśne. Zast- u koni jako środek miorelaksacyjny, uspokajający i ułatwiający kładzenie się. Ponadto używana do premedykacji przed znieczuleniem. Dz niepożądane- wzrost ciśnienia tętniczego, tachykardia, hemoliza i leukocytoza.
Leki przeciwdrgawkowe
Charakteryzują się następującymi objawami: nienonna1nie skurcze mięsni szkieletowych i ruchy ciała, utrata lub zaburzenia świadomości, nienorma1ne zachowanie,. mimpw91ne oddawanie moczu i kału. Napady drgawkowe dzielą się na pierwotne (genetyczne) i wtórne, częściowe (ogniskowe) lub uogólnione. Mogą być wynikiem owstających zaburzeń w błonowejregulacji przepływujon6w Na, K, Ca metabolizmie neuroprzekaźników. Działanie przeciwdrgawkowe polega na wzroście aktywności układu GABA-adrenergicznego i nasileniem procesów hamowania. Leki te działają objawowo ale często możliwa jest całkowita lub częściowa remisja napadów. Ich działanie jest powo1ne_ ś .induktorami enzymów mikrosoma1nych. Drgawki ogniskowe są trudniejsze do opanowania niż uogólnione. Leczenie
jest efektywniejsze w przypadku stosowania pojedynczego leku. Nagłe przerwanie leczenia może powodować ciężkie, nawrotne drgawki U psa, u którego po upływie 34 miesięcy leczenia nie obserwuje się dalszych napadów, może być podjęte stopniowe zmniejszanie dawki przewodu pokarmowego.
FENOBARBITAL - działanie przeciwdrgawkowe i nasenne, wpływa na układ GABA-ergiczny i hamuje aktywność aminokwasów pobudzających w oun. Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Zastosowanie: napady drgawkowe częściowe, D4pady duże uogólnione. Działania niepożądane: nadmierne pragnienie. żarłoczność, wielomocz. Jego dłuższe podawanie powoduje rozwój uzależnienia fizycznego.
PRYMIDON - w organizmie ulega utlenieniu do fenobmbitalu, jest jednak od niego bardziej hepatotoksycmy. Stosowanie go u kotów jest przeciwwskazane. Zastosowanie: leczenie napadów drgawkowych u psów, które nie wykazują poprawy przy leczeniu fenobarbitalem. Może być stosowany u psów zachowujących się agresywnie
FENYTOINA - obecnie rzadko stosowana u psów, źle tolerowana przez koty. Używana do znoszenia krótkotrwałych napadów tylko gdy inne teki zawodzą. Ponadto. znosi tachykardię ż ary1mią.
Jest silnym induktorem aktywności enzymów mikrosoma1nych.
Kwas walproinowy i jego pochodne
WALPROINIAN SODU -dobrze rozpuszczalny w wodzie, krótki okres półtrwania
Benzodiazepiny
DIAZEPAM - nasilają hamujący wpływ GABA - hamowanie rozprzestrzeniania się drgawek i powstawania odruchów rdzeniowych. U psów szybko rozwija się tolerancja ( nie nadaje się do długotrwałego leczenia). Szybko przekracza barierę krew_mózg.
KLORAZEPAT - stosowany w długotrwale utrzymujących się napadach drgawkowych.
Leki stosowane w status epilepticus
Podczas napadów ogniskowych może dojść do powstania ciężkiego stanu padaczkowego, niebezpiecznego dla życia.
DIAZEPAM - nie nadaje się do przedłużonego stosowania. Jest lekiem pierwszej pomocy przy ciężkich, zagrażających życiu stanach padaczkowych. Od ustąpienia napadów drgawkowych przechodzimy do ustnego podawania leków przeciwdrgawkowych.
KLONAZEPAM - działa silniej przeciwdrgawkowo od diazepamu u PSł4 tolerancja rozwija się wolniej. Wykorzystywany tak jak diazepam. .
PENTOBARBITAL - uważany często jako najskuteczniejszy lek w stanach padaczkowych u psów. Nie należy dopuścić do przedawkowania leku.
FENOBARBITAL - wolniejsze działanie od pentobarbitaIu.
Środki do eutanazji
Głównym kryterium dla tych środków jest przeprowadzenie bezbolesnego uśmiercenia zwierzęcia upływ czasu od podania środka do utraty świadomości a następnie do zejścia śmiertelnego. Nie powinny wywoływać też zbyt gwałtownych i drastycznych zmian w zachowaniu zwierzęcia. Dzielimy je na środki iniekcyjne i wziewne.
Środki wziewne
TLENEK WĘGLA - ma powinowactwo do hemoglobiny. Powstaje karboksyhemoglobina, która uniemożliwia transport tlenu. Wywiera również bezpośrednie działanie toksyczne na cytochromy komórki. W pierwszym rzędzie wpływa na tkanki wrażliwe na niedobór tlenu tj. na mózg i serce. Utrata świadomości następuje bez odczuwania bólu. Może wystąpić pobudzenie i wokalizacja.
DWUTLENEK WĘGLA - używany do eutanazji zwierząt laboratoryjnych, znieczulenia przed ubojem niektórych zwierząt laboratoryjnych. Działa przez zmianę pH międzykomórkowego prowadząc do zaburzeń metabolicznych. Czasem przy zabiegu możliwe są mimowolne ruchy mięśni szkieletowych, napady drgawek.
AZOT- do eutanazji używa się czystego azotu. Dochodzi do niedoboru tlenu. Utrata świadomości następuje szybko ale towarzyszy temu drżenie mięśni wokalizacja, zwiększenie liczby oddechów. Anasetyki wziewne HALOTAN, ENFLURAN, IZOFLURAN itd. Ich używanie jest bardziej preferowane nit środków wziewnych ze względu na szybkie działanie.
BARBITURANY - najczęściej stosowane, szybka utrata świadomości na skutek porażenia ośrodka oddechowego i naczynioruchowego (pentobarbita1)
WODZIAN CHLORALU - zalecany raczej u dużych zwierząt, działanie depresyjne na Oun, porażenie
czynności oddechowych i układu krążenia. .
ETANOL - stosowany parenteralnie wywołuje szybko efekt uspokajający i nasenny.
Leki pobudzające OUN
W przypadku tych leków efekt pobudzający' jest wynikiem działania terapeutycznego. a nie przedawkowania. Pobudzają ośrodek oddechowy i naczynioruchowy.
1. Metyloksantyny - naturalnym źródłem tych związków są z1.arna kawy, liście herbaty i kakao. Są używane do nielegalnego dopingu koni. Ich działanie obwodowe polega na: podwyższaniu stężenia cAMP. (przypomina działanie beta.-mimetyków) -zwiotczenie mięśni gładkich oskrzeli i naczyń.. stymulacja pracy mięśnia sercowego> wpływ na przenikanie błonowe Ca - wzrost
kurczliwości serca i mięśni szkieletowych, działanie moczopędne.
KOFEJNA- podwyższa pobudliwość sfery czuciowej kory mózgowej powodując wzrost świadomości. Pobudza ośrodek oddechowy w rdzeniu przedłużonym (zwiększenie wrażliwości na CO2). Ponadto nasila diurezę, pobudza czynność serca, wzmaga sprawność mięśni szkieletowych, zwiększa wydzielanie soków trawiennych. W ustroju ulega częściowej demetylacji do teofiliny i teobrominy. Ma szeroki zakres bezpieczeństwa. Działanie niepożądane: zaburzenia w funkcji przewodu. pokarmowego, objawy niepokoju, drgawki. Przedawkowanie: obniżenie ciśnienia _1niczego krwi, drżenie mięśni, nasilenie diurezy, wymioty.
TEOFILINA - działa rozkurczająco na mięśnie gładkie, szczególnie oskrzeli w stanach spastycznych. Rozszerza także drogi żółciowe i moczowe, naczynia krwionośne, .zmniejsza opór obwodowy i ciśnienie żylne, wpływa pobudzająco na pracę serca, nasila diurezę. Działanie jest tłumaczone hamowaniem adenozyny. Zastosowanie: jako broncholityk w stanach spastycznych oskrzeli, astma, zapalenie oskrzeli, likwidowanie obrzęków pochodzenia sercowego dzięki wywoływaniu intensywnej diurezy, niewydolności serca. Działanie niepożądane: pobudzenie Oun, tachykardia; skurcze dodatkowe serca, obniżenie ciśnienia
krwi. .
2. Inne leki cucące
DOKSAPRAM - uznawany za jeden z najlepszych środków cucących. Stosowany do odwracania czynności oddechowych przy znieczuleniu ogólnym po użyciu barbituranów, środków wziewnych, wodzianu chloralu. Wpływa na chemoreceptory tętnicy szyjnej i aorty oraz ośrodek oddechowy w rdzeniu przedłużonym. Zwiększa ciśnienie tętnicze krwi Zastosowanie: odwrócenie efektów znieczu1e$ ogólnego. Działania niepożądane: brak. Przedawkowanie: hiperwenty1acja grożąca wystąpieniem zasadowicy oddechowej, obkurczanie naczyń w mózgu i jego niedotlenienie.
AMINOPIRYDYNA - uwalnia w mózgowiu acetylocholinę i przyspiesza wychwyt Ca2+.
3. Antagoniści receptora alfa2 -adrenergicznego
JOHIMBINA - odwracanie efektów ksylazyny Cle detomidyny.
TOLAZOUNA - blokowanie ośrodkowych receptorów alfa2-adrenergicmych.