CHOROBY ODZWIERZĘCE
Brucelloza (Brucellosis)
Zespół chorób zakaźnych o szerokim zakresie objawów klinicznych wywołanych przez pałeczki Brucella
Czynnik etiologiczny
Brucella abortus (choroba Banga), B. Melitensis (gorączka maltańska), B. suis, B. canis
Rezerwuar
bydło, owce, kozy, świnie, konie, zające, ptaki
Źródło zakażenia
mięso, mleko, krew, mocz, łożysko, wydzielina z pochwy, poronione płody zakażonych zwierząt.
Drogi zakażenia
kontakt z zakażonym płodem lub wydzielinami zwierząt, spożywanie zakażonego mleka i produktów mlecznych, zakażenie przez spojówki lub drogą wziewną (pomieszczenia dla zwierząt, laboratoria)
Wrota zakażenia
skóra, drogi pokarmowe, spojówki, drogi oddechowe.
Leczenie:
antybiotyki (tetracykliny, doksycyklina, chloramfenikol, streptomycyna)
leczenie objawowe, fizyko- i balneoterapia
szczepionki (odczulanie)
Rozpoznanie laboratoryjne
badania serologiczne (odczyn Wrighta, OWD, Coombsa, hemaglutynacji biernej, immunofluorescencji pośredniej
Zwalczanie i zapobieganie:
unieszkodliwienie źródła (izolacja, likwidacja chorych zwierząt)
okresowe serologiczne przeglądy zwierząt
higiena osobista
odkażanie wydzielin
niszczenie łożysk i poronionych płodów
gotowanie mleka
szczepienia osób narażonych (tereny endemiczne)
Obowiązek przymusowej hospitalizacji
Kampylobakterioza (Campylobacteriosis)
Ostra, rzadziej przewlekła choroba zakaźna przewodu pokarmowego ludzi i zwierząt
Czynnik etiologiczny
Camphylobacter jejuni, C. coli
Rezerwuar
ptaki, zwierzęta domowe, hodowlane i dzikie
Źródło zakażenia
produkty żywnościowe
Drogi zakażanie
pokarmowa; kontakt z wydalinami zakażonych zwierząt
Wrota zakażenia
przewód pokarmowy
Leczenie:
objawowe;
zwykle - samowyleczenie, w ciężkich. przypadkach antybiotyki (gentamycyna, erytromycyna, etracykliny, chloramfenikol, nitrofurany)
Rozpoznanie laboratoryjne:
hodowla (kał, rzadko krew),
badania mikroskopowe w ciemnym polu widzenia,
badanie serologiczne (odczyn aglutynacji)
Zwalczanie i zapobieganie:
higiena uboju i obróbki mięsa,
pasteryzacja mleka, napromienianie mięsa,
dezynfekcja zanieczyszczonej wody (chlorowanie),
właściwa higiena w zakładach zbiorowego żywienia,
unieszkodliwianie kału ludzi i zwierząt
Tularemia (Tularemia)
Choroba zakaźna dzikich zwierząt i człowieka, charakteryzująca się powiększeniem węzłów chłonnych
Czynnik etiologiczny
Pałeczka tularemii Francisella tularensis
Rezerwuar
dzikie zwierzęta, zwierzęta domowe (koty, psy, bydło, owce), kleszcze
Źródło zakażenia
mięso zakażonych zwierząt, woda, pył zawierający zarazki
Drogi zakażenia
bezpośredni kontakt; za pośrednictwem owadów; droga wziewna; droga pokarmowy
Wrota zakażenia
skóra, spojówki, błony śluzowe dróg oddechowych i przewodu pokarmowego
Leczenie
leki z wyrobu - streptomycyna, tetracykliny, chloramfenikol, gentamycyna, ryfampicyna, cefalosporyny
Rozpoznanie laboratoryjne
izolacja pałeczki z materiału zakażonego (krew, gardło, worek spojówkowy, wysięki opłucnej, ropa z węzłów) - trudna;
próba biologiczna; badania serologiczne i odczyn skórno-alergiczny
Rozpoznanie i zapobieganie:
unieszkodliwienie źródła (deratyzacja w gospodarstwach i na polach, melioracja)
zabezpieczenie zboża, produktów spożywczych wody przed gryzoniami
przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
szczepienie osób narażonych
przymusowe leczenie w zakładach opieki otwartej
Wąglik (Anthrax)
Przebieg
postać jelitowa
postać skórna (czarna krosta, obrzęk złosliwy)
wąglik płucny
wąglikowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
posocznica
Czynnik etiologiczny
laseczka wąglika Bacillus anthracis
Rezerwuar
jedyny - zwierzęta (bydło, owce, kozy, konie, świnie, renifery, wielbłądy)
Źródło zakażenia
produkty pochodzące od zwierząt, gleba
Drogi zakażenia
przez kontakt, droga wziewna, droga pokarmowa
Wrota zakażenia:
skóra (postać skórna)
błony śluzowe układu oddechowego (postać płucna)
błony śluzowe układu pokarmowego (postać jelitowa)
Leczenie
antybiotyki: penicylina lub alternatywnie tetracykliny, fluorochinolony
Rozpoznanie laboratoryjne
badanie bakteriologiczne krwi, treści pęcherzyków, plwociny, kału
Zwalczanie i zapobieganie:
zwalczanie choroby u zwierząt,
dokładna kontrola surowców pochodzenia zwierzęcego,
szczepienie osób narażonych,
Chorzy podlegają przymusowej hospitalizacji,
Wąglik u zwierząt podlega obowiązkowi zgłoszenia do Międzynarodowego Urzędu Epizootycznego
Nosacizna (Malleus)
Ostra lub przewlekła choroba odzwierzęca
Czynnik etiologiczny
Pałeczka nosocizny Burkholderia mallei
Rezerwuar
zwierzęta jednokopytne
Źródło zakażenia
wydzieliny i wydaliny chorych zwierząt, mięso, krew, skóry
Drogi zakażenia
kontakt z chorym zwierzęciem lub człowiekiem, droga -powietrzna, droga pokarmowa
Wrota zakażenia
uszkodzona skóra, błony śluzowe (prawie wyłącznie jamy nosowej), spojówki
Leczenie
antybiotyki: penicylina, cefalosporyny, tetracykliny, sulfadiazyna
Rozpoznanie laboratoryjne
wywiad epidemiologiczny; potwierdzenie - badanie bakteriologiczne; badanie serologiczne (aglutynacja, OWO); próba biologiczna
Zapobieganie
unikanie kontaktu z chorymi zwierzętami i ich wydalinami, walka z nosacizną u zwierząt
Chorzy podlegają przymusowej hospitalizacji
Różyca (Erysipeloid)
Zoonoza przebiegająca u ludzi pod postacią przyrannego zakażenia
Czynnik etiologiczny
Włoskowiec różycy Erysipellothrix rusiopathiae
Rezerwuar
świnie (chore lub zdrowe)
Źródło zakażenia
surowe mięso wieprzowe, ryby, kraby, drób, myszy
Drogi zakażenia
kontakt bezpośredni, najczęściej przez skórę; zdarza się zakażenie drogą pokarmową
Wrota zakażenia
uszkodzona skóra
Leczenie
penycylina i jej pochodne półsyntetyczne; tetracykliny, chloronfenikol erytromycyna - mniej skuteczne
Zapobieganie i zwalczanie:
masowe szczepienia ochronne trzody chlewnej;
zachowanie ostrożności przy pracy z materiałem zakaźnym;
Hospitalizacja i leczenie nie jest przymusowe
Listerioza (Listeriosis)
Choroba odzwierzęca przebiegająca najczęściej pod postacią posocznicy, poważne zagadnienie w patologii ciąży i porodu u ludzi jak i zwierząt
Listerioza wrodzona
Listerioza noworodkowa
Listerioza pozanoworodkowa (łagodna choroba gorączkowa, zapalenie OMR- najczęściej)
Czynnik etiologiczny
Listeria monocytogenes
Rezerwuar
zakażone zwierzęta domowe i dzikie, ptaki i człowiek
Źródło zakażenia
trudne do określenia; najczęściej mięso zakażonych zwierząt, mleko, produkty mleczne; jaja; zakażone produkty pochodzenia roślinnego
Drogi zakażenia
bezpośredni kontakt z chorymi zwierzętami, spożycie zakażonych pokarmów, wdychanie zakażonego kurzu, noworodki zakażają się od matki w czasie porodu
Wrota zakażenia
przewód pokarmowy, oddechowy, skóra, spojówki
Leczenie
ampicylina w skojarzeniu z gentamycyną lub kanamycyną, sulfonamidy, cholramfenikol
Rozpoznanie laboratoryjne
izolacja zarazka z płynu mózgowo-rdzeniowego, krwi, smółki noworodków, wód płodowych, z gardła, narządów rodnych, badanie serologiczne. (mniejsza wartość diagnostyczna)
Zapobieganie i zwalczanie
likwidacja rezerwuaru i źródła zakażenia, którym są
gryzonie myszowate
niedopuszczenie do spożycia mięsa i mleka zwierząt chorych, dezynfekcja
Leptospirozy (Leptospirosis)
Krętkowice - są zespołem ostrych odzwierzęcych chorób zakaźnych
Czynnik etiologiczny:
krętek z rodzaju Leptospira
Rezerwuar i źródło zakażenia
zwierzęta domowe (bydło, psy i świnie), zwierzęta dzikie (gryzonie), materiałem zakaźnym jest mocz zakażonych zwierząt
Drogi zakażenia
woda oraz zanieczyszczone produkty spożywcze;
bezpośredni kontakt (kąpiele w stawach itp.)
Wrota zakażenia
uszkodzona skóra, błony śluzowe, spojówki
Leczenie
penicylina, tetracykliny, ciprofloksacyna
Rozpoznanie laboratoryjne:
badania serologiczne
badania bakteriologiczne - trudniejsze i rzadziej stosowane
Zwalczanie i zapobieganie
zwalczanie gryzoni,
zwalczanie nosicielstwa wśród zwierząt hodowlanych,
osuszanie terenów podmokłych,
izolacja i leczenie chorych;
Zachorowania podlegają zgłaszaniu, rejestracji i przymusowej hospitalizacji
Promienica (Actinomycosis)
Przewlekła, niezaraźliwa choroba bydła, świń, koni, rzadziej innych zwierząt, sporadycznie występuje u ludzi
Czynnik etiologiczny
Promieniowiec promienicy (Actinomyces israelii, A. bovis)
Rezerwuar i źródło zakażenia
człowiek lub zwierzęta (drobnoustrój występuje na błonach śluzowych jamy ustnej i gardła i w sprzyjających warunkach wywołuje zakażenia endogenne)
Drogi zakażenia
bezpośredni kontakt
Wrota zakażenia
uszkodzone błony śluzowe
Dżuma (Pestis)
Ostra choroba zakaźna występująca enzootycznie wśród gryzoni, z których przenoszona jest przez pchły na człowieka
Postać dymieniczna
Postać płucna
Czynnik etiologiczny
Pałeczka dżumy Yersina pestis
Rezerwuar
głównie gryzonie
Źródło zakażenia
chore gryzonie, chory człowiek
Drogi zakażenia
w dżumie dymieniczej - przenosiciele (głównie szczury);
w dżumie płucnej drogą kropelkową bezpośrednio od człowieka
Wrota zakażenia
skóra (postać dymieniczna); drogi oddechowej postać płucna)
Leczenie
tetracykliny, streptomycyna i chloramfenikol
Zapobieganie i zwalczanie:
nadzór i zwalczanie wśród gryzoni i tępieniu pcheł w
portach i rejonach enzootycznego zagrożenia,
izolacja chorego,
ochrona zboża przed gryzoniami;
osoby kontaktujące się z chorymi poddane są przez 6 dni nadzorowi
epidemicznemu;
szczepienia zapobiegawcze ludzi z grup wysokiego ryzyka;
Chorzy podlegają obowiązkowi zgłaszania, rejestracji przymusowej hospitalizacji i izolacji;
Obowiązują przepisy kwarantannowe
Wścieklizna (Rabies)
Choroba odzwierzęca wywołana przez wirus neurotopowy
Czynnik etiologiczny:
Lyssavirus z rodziny Rhabdoviridae
Rezerwuar i źródło zakażenia
zwierzęta domowe, dzikie oraz nietoperze; materiał zakaźny: ślina chorych zwierząt
Drogi zakażenia
pogryzienie przez chore zwierzę oraz poprzez
oślinienie uszkodzonej skóry lub błon śluzowych;
możliwe jest przeniesienie zakażenia z człowieka na
człowieka oraz drogą powietrzną od nietoperzy
Leczenie
leczenie etiotropowego nie ma
Rozpoznanie laboratoryjne
rozmazy i odciski lub też skrawek histologicznych z tkanki mózgu w celu wykrycia ciałek Negriego występujących u chorych na wściekliznę
Zapobieganie wściekliźnie u człowieka
właściwe opracowanie rany,
zastosowanie szczepionki i ewentualnie surowicy przeciw wściekliźnie u człowieka pokąsanego przez chore zwierzę
Gorączka Q (Febris Q)
Zoonoza występująca u kleszczy, gryzoni, ptaków, zwierząt domowych i dzikich oraz ludzi mających kontakt ze zwierzętami
Czynnik etiologiczny:
Riketsja gorączki Q Coxiella burnetii
Rezerwuar i źródło zakażenia
głównie kleszcze
Drogi zakażenia
przez zakażone powietrze, rzadziej drogą pokarmową (mleko), kontakt bezpośredni, kontakt pośredni
Leczenie
lekami z wyboru są tetracykliny, doksycyklina, chloramfenikol, erytromycyna, ryfampicyna
Rozpoznanie laboratoryjne:
wstępna diagnoza może być potwierdzona badaniem
serologicznym (odczyn mikroaglutynacji, OWO,
immunofluorescencji, test ELISA);
wykrycie zarazka w zakażonych tkankach - metoda
Gimenezy w skojarzeniu z metodą
immunofluorescencyjną
izolacja zarazka metodą biologiczną na zarodkach
kurzych, na świnkach morskich lub myszach z następowym wykrywaniem przeciwciał anty-C. burnetii
Zapobieganie i zwalczanie:
eliminacja chorych zwierząt
zwierzęta importowane - 21-dniowa kwarantanna
obróbka termiczna produktów spożywczych;
stosowanie odzieży ochronnej przez osoby narażone;
zwalczanie kleszczy i gryzoni;
przestrzeganie podstawowych zasad higieny;
szczepienia ochronne ludzi i zwierząt
Choroba ptasia (Ornithosisg psittacosis)
Odzwierzęca, naturalną, zakąźna choroba ptaków której głównym objawem jest śródmiąższowe zapalnie płuc
Czynnik etiologiczny:
Chlamydia psittaci i Ch. ornithosis
Rezerwuar
papugi, ptaki domowe i dzikie, ektopasożyty ptaków
Źródło zakażenia
ślina, pierze i trzewia zakażonych ptaków;
u ludzi - plwocina chorych
Drogi zakażenia
droga powietrzna poprzez aerozol; kontakt bezpośredni z zakażonymi ptakami
Wrota zakażenia
błona śluzowa dróg oddechowych, uszkodzona skóra, worek spojówkowy, przewód pokarmowy, łożysko
Leczenie
Antybiotyki z grupy tetracyklin, chloramfenikol, erytromycyna
Rozpoznanie laboratoryjne:
izolacja zarazka z krwi, plwociny, gruczołów ślinowych, z
narządów miąższowych, z popłuczyn z gardła w próbie
biologicznej na myszach białych (zakażenie domózgowe) lub
woreczku żółtkowym zarodka kurzego;
badania serologiczne (OWD, odczyn neutralizacji toksyny)
odczyn skórno-alergiczny
Zwalczanie i zapobieganie:
eliminacja chorych ptaków,
izolacja chorych,
Choroba podlega obowiązkowi zgłaszania rejestracji i przymusowej hospitalizacji
Istnieje obowiązek okresowego zawiadomienia Urzędu Epizootiologicznego
Pastereloza (Pasteurellosis)
Ostra zakaźna choroba zwierząt przebiegająca pod postacią zapalenia płuc; u ludzi jako zakażenie przyranne
Czynnik etiologiczny
pałeczka posocznicy krwotocznej Pasterurella multocida
Rezerwuar i źródło zakażenia
zwierzęta domowe i dzikie
Drogi zakażenia
do zakażenia człowieka dochodzi najczęściej na drodze pokąsania przez zwierzęta; rzadko drogą pokarmową (zakażone mięso)
Wrota zakażenia
zwierzęta - jama nosowo-gardłowa, migdałki, przewód pokarmowy;
ludzieskóra
Zapobieganie i zwalczanie
szybkie opracowanie rany, zastosowanie antybiotyków (penicylina, tetracyklina)
Ptasia grypa
Choroba zakaźna występująca powszechnie u ptaków
Czynnik etiologiczny
wirus z rodziny Orthomyxoviridae, rodzaju Influenza virus A
Influenza virus:
Wirus typu A - zakaża ludzi oraz inne ssaki a także ptaki. Najczęściej wywołuje epidemie.
Wirus typu B - zakaża wyłącznie ludzi
Wirus typu C - charakteryzuje się najlżejszym przebiegiem, zakaża ludzi i świnie
Ze względu na obecność hemaglutynin (H) oraz neuraminidaz (N) wyróżnia się 16 typów H, oraz 9 N co w konsekwencji daje 144 możliwe kombinacje (H i N, dla wirusa szczepu A)
Obecnie najgroźniejszy H5N1
Objawy wywoływane u ludzi są podobne do innych rodzajów grypy - jednakże choroba przebiega znacznie gwałtowniej.
Najbardziej podstawowe symptomy ptasiej grypy u ludzi:
* gorączka
* kaszel
* ból garłda
* bóle mięśni, stawów
* zapalenie spojówek
Groźne powikłania - zapalenie płuc a także ostra niewydolność oddechowa, które mogą doprowadzić do śmierci. Śmiertelność wśród ludzi chorujących na ptasią grypę wynosi około 50 % (zbliżona do śmiertelności u ptaków).
Choroba jest szczególnie niebezpieczna głównie dla dzieci, osób starszych oraz mających obniżoną odporność - w tych grupach śmiertelność zbliża się nawet do 100 procent.
Rezerwuar i źródło zakażenia
zwierzęta
Drogi zakażenia
kropelkowa
Wrota zakażenia
układ oddechowy
Leczenie
amantadyna, rimantadyna, zanamivir, oseltamivir;
objawowe
Rozpoznanie
jak wirus grypy
Zapobieganie i zwalczanie:
eliminacja źródła
dezynfekcja
kwarantanna osób zarażonych i z kontaktu
szczepienia ochronne
1
18