Walka konkurencyjna przedsiębiorstw poprzez alianse strategiczne, fuzje i przejęcia

Firmy funkcjonujące w warunkach globalizacji gospodarki światowej, upowszechniania się podobnego stylu życia na całym świecie oraz w dobie rozwijających się systemów teleinformatycznych muszą nie tylko przystosować swoje działania do potrzeb i uwarunkowań współczesnego rynku, ale przede wszystkim efektywnie wykorzystać wszystkie istniejące możliwości, jakie stwarzają procesy globalizacyjne oraz technika. Taką możliwością jest nawiązanie współpracy strategicznej pomiędzy przedsiębiorstwami poprzez zawieranie aliansów strategicznych oraz przeprowadzanie fuzji i przejęć.

Artykuł ukazuje możliwości współpracy strategicznej przedsiębiorstw jako efekt walki konkurencyjnej. Przeczytacie tu Państwo o istocie oraz rodzajach aliansów strategicznych, fuzji i przejęć przedsiębiorstw. Spróbujemy dowieść, iż zawieranie aliansów strategicznych, łączenie oraz przejmowanie przedsiębiorstw może być elementem poprawiającym pozycję konkurencyjną przedsiębiorstwa.

Od czego zależy powodzenie przedsiębiorstwa?
Powodzenie przedsiębiorstwa zależy od pozycji, jaką zdobyło w swojej branży. Firma ma potencjalne szansę na zdobycie przewagi konkurencyjnej dzięki dysponowaniu odpowiednimi zasobami oraz kompetencjami ekonomicznymi i menedżerskimi. Wszystkie działania mające na celu uzyskanie przewagi konkurencyjnej docenianej przez klientów zmierzają do jednego - wygrania w walce konkurencyjnej.

Pozycja konkurencyjna danego przedsiębiorstwa jest sumą jego sił i słabości. Zależy ona od stopnia opanowania głównych czynników sukcesu. Konkurencyjność przedsiębiorstw to umiejętność sprostania konkurentom lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym. Przedsiębiorstwa mogą szukać swojej przewagi w walce konkurencyjnej poprzez zawieranie aliansów strategicznych oraz integrację przedsiębiorstw.

Liczy się współpraca strategiczna i integracja przedsiębiorstw
Przyczyn współpracy strategicznej przedsiębiorstw należy się dopatrywać w zmieniającym się otoczeniu makroekonomicznym. Mało która firma obecnie jest w stanie sprostać konkurentom międzynarodowym, dlatego uwarunkowania makroekonomiczne, a zwłaszcza otoczenie konkurencyjne, zmuszają przedsiębiorstwa do zawierania partnerskich sojuszy strategicznych.

Powody zawierania aliansów strategicznych
Kolejną przyczyną integracji przedsiębiorstw jest obniżenie kosztów prowadzenia działalności przez zastosowanie korzyści skali. Sojusze strategiczne mogą być szansą obniżenia kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa z partnerem strategicznym. Im przedsiębiorstwo jest większe, tym bardziej znacząca jest jego przewaga konkurencyjna. Ominięcie barier protekcjonistycznych może być również jednym z powodów zawierania aliansów strategicznych. Zawarcie sojuszu pozwala partnerowi na pokonanie ograniczeń prawnych dotyczących zezwoleń, co umożliwia wyeliminowanie barier wejścia do niektórych sektorów.

Jak rozumieć alians strategiczny?
W potocznym rozumieniu alians to przymierze, trwały sojusz pomiędzy partnerami czy współdziałanie konkurentów w celu uzyskania obustronnych korzyści. Alianse strategiczne powstają wówczas, gdy pomiędzy potencjalnymi partnerami sojuszu jest stosunkowo słaba rywalizacja oraz silna współpraca. Alians strategiczny definiowany jest jako „związek między firmami, którego zamierzeniem jest zrealizowanie przez partnerów strategicznych wspólnego celu".

Rodzaje aliansów strategicznych
Ze względu na formę organizacyjno-prawną mogą wystąpić alianse formalne oraz nieformalne. Alianse formalne są sojuszami sformalizowanymi poprzez podpisanie odpowiednich dokumentów. Bardzo często w gospodarce występują sojusze niesformalizowane na piśmie, lecz przy tym efektywnie realizujące wszystkie zamierzenia porozumienia. W niektórych przypadkach sojusznicy zawierają tzw. milczące porozumienie, które jest odmianą aliansu nieformalnego.

Ze względu na zakres działalności, której dotyczy współpraca można wyróżnić alianse udziałowe oraz bezudziałowe. Alianse udziałowe polegają na podjęciu ścisłej współpracy przez utworzenie nowej jednostki gospodarczej, która jest odrębna organizacyjnie. Natomiast alianse bezudziałowe polegają na współpracy partnerów w odrębnie funkcjonujących dotąd podmiotów gospodarczych.

Alianse udziałowe są zawierane w formie spółek joint ventures. Szacuje się, że zaledwie 10% aliansów zawieranych na świecie przyjmuje taką właśnie postać. Spółki joint ventures to alianse ścisłej współpracy. Partnerzy tworzą odrębną jednostkę dążącą do osiągnięcia wspólnych celów przy jednoczesnym zachowaniu niezależności. Wśród aliansów bezudziałowych wymienić można alianse kapitałowe oraz umowy o współpracy w różnych dziedzinach.

Najczęściej spotykanymi umowami o współpracy pomiędzy partnerami są: umowy licencyjne, umowy franchisingowe, umowy o współpracy w wyodrębnionej dziedzinie (umowy o współpracy w dziedzinie badań i rozwoju, umowy o wspólnej produkcji, umowę o wspólnej dystrybucji) oraz umowy o stowarzyszeniu się przedsiębiorstw. Wśród nich można wymienić: grupy interesów, umowy o czasowym stowarzyszeniu, sekretne spółki.

Alianse kapitałowe są formą kapitałowego zasilenia partnera. W praktyce gospodarczej wyróżnia się dwa typy kapitałowych aliansów strategicznych: wykup części udziałów partnera, zwany wykupem udziałów mniejszościowych, oraz wzajemny wykup udziałów.

Opisany podział aliansów formalnych został pokazany na rysunku poniżej.



Ze względu na formę współpracy pomiędzy partnerami wynróżnić można alianse komplementarne, alianse o charakterze ścisłej integracji oraz alianse addytywne. Alianse komplementarne polegają na wzajemnym uzupełnianiu się. Np. sojusz producenta z dystrybutorem. Alianse o charakterze ścisłej współpracy polegają na wykorzystywaniu korzyści skali głównie w zakresie wspólnego wytwarzania podzespołów. Alians addytywny polega na współpracy w tym samym zakresie, której celem jest uzyskanie odpowiednio dużej skali korzyści.

Szczególnym rodzajem aliansów strategicznych są globalne sojusze strategiczne. Są one podyktowane warunkami makrootoczenia przedsiębiorstw. Ich celem jest zdobycie trwałej przewagi konkurencyjnej na rynku światowym. Taki sojusz strategiczny pozwala na skuteczniejsze oraz efektywne konkurowanie na rynkach zagranicznych.

Jak rozumieć fuzje przedsiębiorstw?
Fuzje, czyli łączenie się przedsiębiorstw (z j. ang. mergers - połączenie lub inaczej fuzje przedsiębiorstw), to jedna z form współpracy między aktualnymi lub potencjalnymi konkurentami oraz dostawcami, producentami i klientami, którzy zdecydowali się wspólnie prowadzić jakieś przedsięwzięcie lub rodzaj działalności, integrując i łącząc swoje zasoby oraz umiejętności.

Fuzja a konsolidacja
Fuzja polega na połączeniu się dwóch partnerów o podobnych rozmiarach oraz potencjale ekonomicznym. Fuzja ma miejsce wtedy, gdy w wyniku połączenia się dwóch lub większej liczby przedsiębiorstw pozostaje tylko jedno z nich. Natomiast, dla odróżnienia, jeśli w wyniku połączenia się dwóch lub większej ilości przedsiębiorstw powstaje nowa spółka, a poprzednie firmy zostają rozwiązane i tracą osobowość prawną, wtedy następuje konsolidacja.

Uniwersalny podział fuzji
W praktyce gospodarczej występuje uniwersalny podział na kilka rodzajów fuzji przedsiębiorstw, wśród których należy wymienić: fuzje horyzontalne, fuzje wertykalne, fuzje konglomeratowe oraz fuzje geograficzne. Fuzje horyzontalne, zwane inaczej poziomymi, polegają na łączeniu się partnerów działających w tym samym sektorze. Ich celem jest zwiększenie udziału w rynku. Fuzje poziome mogą również wystąpić w przypadku partnerów działających w różnych sektorach, którzy w celu sprostaniu konkurencji zamierzają scalić oraz powiększyć swoją działalność przez uzupełnienie swojej oferty sprzedaży. Innym typem fuzji są fuzje wertykalne, czyli pionowe. Polegają one na łączeniu się partnerów z pokrewnych sfer działania. Fuzje pionowe mogą przybierać jedną z dwóch form: fuzja pionowa w górę (upstream) oraz fuzja pionowa w dół (downstream). Pierwszy rodzaj polega na wiązaniu się firmy z dostawcami i kooperantami. Druga forma natomiast polega na scalaniu przez przedsiębiorstwo sieci dystrybucji i sprzedaży swoich produktów lub usług. Fuzje konglomeratowe to kapitałowe i organizacyjne połączenie się partnerów strategicznych, przy czym partnerzy działają w odrębnych sektorach, a nawet działają na różnych rynkach. Głównym motywem tego rodzaju fuzji jest możliwość wykorzystania zasobów kapitałowych jednego partnera przez drugiego.

Fuzja a przejęcie przedsiębiorstwa
Innym sposobem klasyfikacji fuzji jest podział fuzji i przejęć na wrogie i przyjacielskie. W przypadku fuzji mówimy o przejęciu przyjacielskim, natomiast w przypadku akwizycji - o przejęciu wrogim. Przejęcie przedsiębiorstwa (z j. ang. acąuisition, takeover lub buyback - czyli przejęcie, nabycie), w odróżnieniu od fuzji, polega na przeniesieniu kontroli nad działalnością gospodarczą przedsiębiorstwa z jednej grupy inwestorów do innej. Cechą odróżniającą przejęcia od fuzji jest zachowanie dotychczasowej podmiotowości prawnej przez przejmowane przedsiębiorstwo. Przejęcie polega na zakupie ponad 50% wartości kapitału przejmowanego przedsiębiorstwa. Przejęcie może nastąpić przez: zakup akcji (udziałów), zakup aktywów, prywatyzację spółki publicznej, wspólne przedsięwzięcie.

Rodzaje przejęć
Ze względu na proces koncentracji produkcji możemy wyróżnić przejęcia: tworzące specjalizację przedmiotową oraz tworzące specjalizację technologiczną. Pierwsze z nich polegają na nabywaniu innych przedsiębiorstw w celu zawężenia asortymentu wspólnie wytwarzanych produktów tak, aby osiągnąć przewagę na rynku, a poprzez to ograniczyć konkurencję. Przejęcia tworzące specjalizację technologiczną polegają na nabywaniu innych przedsiębiorstw w celu podziału etapów produkcji na kilka przedsiębiorstw.

Techniki przejęcia kontroli nad przedsiębiorstwem
Przejęcie przedsiębiorstwa może nastąpić przez nabycie kontroli przez inny podmiot, którym może być: przedsiębiorstwo, instytucja finansowa, kadra menedżerska lub pracownicy.

Praktyka gospodarcza wyróżnia kilka technik przejęcia kontroli nad przedsiębiorstwem poprzez jego wykup. Są to:
1) management buy-out (MBO) - menedżerski wykup przedsiębiorstwa; podmiotem wykupującym jest kadra menedżerska tego samego przedsiębiorstwa;
2) leveraged management buy-out (LMBO) - wspomagany menedżerski wykup przedsiębiorstwa, podmiotem wykupującym jest kadra menedżerska tego samego przedsiębiorstwa wspomagana przez finansową instytucję zewnętrzną;
3) management buy-in (MBI) - menedżerski wykup przedsiębiorstwa, podmiotem wykupującym jest kadra menedżerska innego przedsiębiorstwa, najczęściej kadra zewnętrzna jest popierana przez inwestora strategicznego;
4) leveraged management buy-in (LMBI) - wspomagany menedżerski wykup przedsiębiorstwa, podmiotem wykupującym jest kadra menedżerska innego przedsiębiorstwa wspomagana przez finansową instytucję zewnętrzną;
5) management spin-out - instytucje finansowe wraz z inwestorem strategicznym wspierają kadrę menedżerską, zwaną inicjatywą, w celu powołania przedsiębiorstwa innowacyjnego;
6) spin-off - wyłączenie oraz usamodzielnienie zasobów materialnych i intelektualnych przejmowanego przedsiębiorstwa;
7) employment buy-out (EBO) - pracowniczy wykup przedsiębiorstwa; podmiotem wykupującym są pracownicy tego samego przedsiębiorstwa;
8) leveraged employment buy-out (ŁEBO) - wspomagany pracowniczy wykup przedsiębiorstwa; podmiotem wykupującym są pracownicy oraz kadra menedżerska tego samego przedsiębiorstwa wspomagana zewnętrzną instytucją finansową.

Przy omawianiu rodzajów przejęć wyróżnić można też tzw. wrogie przejęcia. Polegają one na przejęciu danej firmy, gdy na wstępie dana oferta została odrzucona przez kierownictwo przejmowanej firmy.

Wnioski
Firmy, funkcjonując w warunkach nasilających się procesów globalizacyjnych w gospodarce światowej, muszą przystosować swoje działania do potrzeb i uwarunkowań rynku. Wobec coraz bardziej rygorystycznych wymagań rynku firmy zmuszone są do wprowadzania w życie nowych rozwiązań, które pozwolą im osiągnąć przewagę nad swoimi konkurentami. Jednym z takich rozwiązań jest szeroko rozumiana współpraca strategiczna pomiędzy przedsiębiorstwami.

Zawarcie sojuszu strategicznego, połączenie przedsiębiorstw czy wreszcie przejęcie przedsiębiorstw może poprawić jego zdolność do konkurowania. Wśród głównych zalet strategicznej współpracy przedsiębiorstw wpływających na poprawę zdolności do konkurowania wymienić należy:
• wykorzystanie efektu korzyści skali dzięki zwiększeniu docelowego rynku lub zmniejszeniu kosztów wytwarzania,
• ominięcie protekcjonistycznych barier prawnych związanych z eksportem, dzięki czemu firmy mogą sprostać swoim międzynarodowym konkurentom,
• im większe jest przedsiębiorstwo, tym znacząca jest jego pozycja konkurencyjna,
• zwiększenie udziału w rynku,
• skonsolidowanie zasobów,
• wzmocnienie kluczowych kompetencji oraz obniżenie kosztów na badania i rozwój,
• umiędzynarodowienie swojej działalności.


Autor: Sylwia Hucik Gaicka
Analityk portalu inwestycje.pl


ŹRÓDŁA:
1. Bednarczyk M., Organizacje publiczne. Zarządzanie konkurencyjnością. Warszawa-Kraków, PWN 2001.
2. Brilman J., Nowoczesne koncepcje i metody zarządzania. Warszawa, PWE 2002.
3. Fonfara K., Gorynia M., Najlepszy E. Schroeder J., Strategie przedsiębiorstw w biznesie międzynarodowym. Poznań, Wydawnictwo AE w Poznaniu 2000.
4. Morris D., Hergert M., Trends in collaborative agreements. „Columbia Journal of World Business", Summer 1987.
5. Raport Arthur Andersen „Fuzje i przejęcia 200 - technologie", http://www.andersen.com.pl.
6. Raport Arthur Andersen „Trendy w fuzjach i przejęciach na europejskim rynku mediowym w 2001 roku", http://www.andersen.com.pl.
7. Raport The Boston Consulting Group „Przekraczanie granic - Fuzje i przejęcia w Europie", http://www.bcg.com
8. Ritzer G., McDonaldyzacja społeczeństwa. Warszawa, Spectrum 1999.
9. Szczepankowski P.J., Fuzje i przejęcia. Warszawa, PWN 2000.
10. Wach K., Alianse strategiczne, fuzje i przejęcia przedsiębiorstw jako efekt walki konkurencyjnej, „Nowe kierunki w zarządzaniu przedsiębiorstwem”, red. H. Jagoda i J. Lichtarski, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Nr 928, Wrocław 2002.

Źródło: portal inwestycje.pl

BPH i GE Money Bank przedstawiają strategię fuzji

W sierpniu dowiemy się, jak będzie wyglądać logo nowego banku, powstałego z połączenia GE Money Banku i BPH. Pewne jest to, że nie zniknie z niego nazwa "BPH - tak chce Komisja Nadzoru Finansowego.

Pod koniec roku połączą się GE Money Bank i BPH należące do amerykańskiego koncernu GE Capital. Teraz obydwa banki obsługują w sumie ponad 3 mln klientów. Ale ambicje mają znacznie większe. - Chcemy być bankiem pierwszego wyboru dla klientów indywidualnych oraz małych i średnich firm - podkreśla Józef Wancer, prezes BPH. Zamierza wprowadzić nowy bank do piątki największych instytucji finansowych w Polsce.

Pod względem wartości udzielonych kredytów bankowi nie będzie trudno osiągnąć ten cel - na koniec marca portfel kredytowy GE MB i BPH był wart łącznie 31 mld zł (szóste miejsce na rynku - za BZ WBK i Millennium, ale przed Bankiem ING czy Getinem).

Gazeta Biznes

Większym wyzwaniem będzie zbieranie depozytów - specjalizujący się w sprzedaży kart kredytowych, pożyczek gotówkowych i kredytów hipotecznych GE Money Bank korzystał do tej pory z pieniędzy od właściciela. GE Capital chce jednak, żeby bank się usamodzielnił i finansował akcję kredytową ze zbieranych od klientów oszczędności. Jak? - Naszym pierwszym posunięciem będzie wprowadzenie w sierpniu konta oszczędnościowego - mówi prezes Wancer.

Fuzja to nie najlepsza wiadomość dla pracowników. Na początku roku oba banki zapowiedziały zwolnienie 1,7 tys. osób, czyli blisko 20 proc. załogi. Teraz uspokajają, że kolejne tak duże zwolnienia nie są planowane. - Na koniec roku zamierzamy zatrudniać ok. 7,7 tys. osób - mówi Wancer.

Żeby połączyć banki, GE Capital za pośrednictwem holenderskiej DRB Holdings ogłosił wezwanie na akcje BPH. Jest gotów zapłacić za każdą 42 zł, o 8 zł taniej niż giełdowy kurs banku.

Źródło: Gazeta Wyborcza

---