Rozdział II

Projekty integracyjne w ltach 1919-49

Z książki K. Łastawski str 56-60

1.Warunki działań integracyjnych w Europie po I wojnie światowej.

Poprzez wybuch I wojny światowej oraz wydarzeń rewolucyjnych w Rosji i Niemczech, rozpadły się imperium habsburskie, carskie i ottomańskie a także władza cesarska w Niemczech. Wojna przyczyniła się do ogromnych strat materialnych i ludzkich. Zmieniły się granice europejskie oraz powstały nowe państwa ( w tym Polska)

Na ład europejski zasadniczy wpływa miała konferencja pokojowa w Paryżu (zwana Wersalską)- przygotowała ona traktat z Niemcami i wprowadziła formułę nowej organizacji bezpieczeństwa- Ligi Narodów.

Liga Narodów- była to pierwsza próba tworzenia wspólnoty międzynarodowej, wprowadzająca wspólne cele polityczne państw członkowskich oraz reguły ich osiągnięcia. Po raz pierwszy został podpisany pakt przez kilkadziesiąt państw, formułujący zasady pokojowej współpracy między państwami.

- wykorzystywała liczne projekty wiecznego pokoju,

- wykorzystywała amerykańska Ligę Narzucania,

- wykorzystywała projekty powstałe w okresie I wojny

W 1918 roku powstała w Niemczech - Niemiecka Liga dla Związku Narodów.

1919- Powołanie Ligi Narodów

Twórcy Ligi Narodów:

- prezydent Woodrow Wilson

- płk Edward M.House,

- John Smuts,

- Leon Bourgeois,

- lord Robert Cecil

- Cecil Hurst

Postanowienia Ligi Narodów:

- utrzymywanie jawnych stosunków międzynarodowych, opartych na sprawiedliwości i honorze, by w ten sposób utrzymać pokój na świecie.

- należy przestrzegać przepisy prawa międzynarodowego ,

- zastosowanie wspólnych środków , by zabezpieczyć pokój między narodami.

Wszyscy Ci, którzy nie stosowali się do tego mogli ponieść sankcję:

- wykluczenie z Ligi,

- nałożenie sankcji ekonomicznych i finansowych,

- użycie siły dla wymuszenia pokoju,

- zerwanie stosunków.

Siedzibą Ligi Narodów była Genewa, a sekretarzami generalnymi tylko Europejczycy.

W latach 1920-33- gen był Anglik - sir James Eric Drummond

1933-40- Francuz- Joseph Avenol

1940-46- Irlandczyk- Sean Lester

Stałe miejsca miały- WB, Francja, Włochy.

Niestałe miejsca: Belgia, Grecja, Hiszpania.

Działanie Ligi Narodów ukończyło się niepowodzeniem. Wpływ na osłabienie Ligi miała rozbieżność francusko- brytyjska, Francja chciała osłabienia Niemiec, a Brytyjczycy wspierali Niemców. Spośród 7 państw decydujących o obliczu świata ( USA, WB, Francja, Niemcy, Włochy, Japonia, ZSRR) tylko Francja i WB byli członkami Ligi przez cały czas.

1928 rok- słynny pakt Brianda- Kelloga

- potępienie dla wojny,

- wszystkie konflikty powinny być rozstrzygane drogą pokojową.

1919- podpisanie traktatu pokojowego w Wersalu z Niemcami.

- zmusił on Niemców do przyjęcia rygorystycznych warunków pokoju,

- zmniejszył terytorium Rzeszy,

- pozbawił Niemców posiadani kolonii,

- zobowiązał ich do zapłaty reparacji.

Największy wpływ na rozwój sytuacji w Europie wywierały głównie Francja i Wielka Brytania, a z czynników pozapaństwowych ruch komunistyczny (III Międzynarodówka), faszystowski, socjalistyczny i w 1921- 23 Międzynarodowa Wspólnota Partii Socjalistycznych ( wspólnota wiedeńska). Podczas I wojny rozważano o zjednoczeniu się Europy, jak zachować równość państw, by zabezpieczyć Europę przed mocarstwami. Europą taką miał rządzić ogólnoeuropejski parlament, będący ponad lokalnymi interesami.

Korzystne warunki dla inicjatyw integracyjnych w Europie:

- Działania Ligi Narodów,

- porozumienia dotyczące pokojowego rozwiązania sporów,

- pakt Brianda- Kelloga (1928)

- sadownictwo międzynarodowe

Procesy zjednoczeniowe w Europie, które utrudniały integrację:

- rywalizacja francusko- niemiecka,

- silne sprzeczności polityczno- ideologiczne,

- (III Rzesza i ZSRR)-> 2 mocarstwa

- wysoki protekcjonizm gospodarczy,

- zamykanie się wielu państw,

- podziały w części organizacji międzynarodowych według zasad ideowych.

Najbardziej znane idee integracji europejskiej prezentowali:

Austriacki hrabia Richard Coundenhove- Kalergi (1894-1972) oraz Francuzki polityk, Aristide Briand (1862- 1932).

66-84

Projekty Stanów Zjednoczonych Europy.

Aristide Briand ( francuski minister spraw zagranicznych i premier) oraz minister spraw zagranicznych, premier Edouard Herriot mieli największy wpływa na rozwój Stanów Zjednoczonej Europy. Dążyli do jednoczenia kontynentu, chcieli utrwalać wpływy francuskie w Europie.

Propozycje Aristide Brianda:

- dążył do utrzymania poprawnych stosunków francusko- niemieckich,

- dążył do zachowania mocnej pozycji politycznej Francji na kontynencie,

- 5.X.1929r.- na forum Zgromadzenia ligi Narodów wystąpił z pomysłem utworzenia Unii Federalnej

- współdziałanie Francji, Niemiec i WB miałyby przyciągać kolejne kraje europejskie.

- jego zdaniem kraje zbliżone do siebie geograficznie, powinny tworzyć więź federacyjną, gdzie dyskutowaliby o swoich interesach, mieliby stały kontakt, podejmowaliby wspólnie decyzje i stawiali czoła wspólnym problemom.

- proponowałby zjednoczenie Europy zacząć od spraw ekonomicznych.

- 17.05.1930- Briand zaproponował utworzenie unii Europejskiej( projekt europejskiej unii federalnej) z następującymi strukturami:

- Konferencja Europejka- stały organ, złożony z przedstawicieli wszystkich europejskich państwa członkowskich Ligi Narodów,

- Stały Komitet Polityczny- organ wykonawczy, wyłoniony przez Konferencję Europejską,

- Sekretariat do obsługi działalności dwóch organów podstawowych ( konferencji i komitetu).

Projekt ten( projekt europejskiej unii federalnej) proponował:

- likwidację ograniczeń celnych między państwami europejskimi,

- stworzenie wspólnego rynku europejskiego,

- tworzenie federacji państw kontynentu, zapewniające współpracę bezpieczeństwa państw,

Briand odrzucił przynależność Turcji i ZSRR do tej federacji, ponieważ byli oni poza Ligą Narodów. Briand uważał, że jeśli dojdzie się do rozwiązania kwestii bezpieczeństwa, to to może pomóc rozwojowi współpracy gospodarczej. Deklarował również poszanowanie niepodległości i suwerenności członków Unii Europejskiej.

W tym czasie trwał światowy kryzys gospodarczy, dlatego też idea zjednoczeniowa Brianda trafiła na najgorszy okres, a państwa europejskie nie miały zgodnego stanowiska w sprawie rozwiązania kryzysowej sytuacji.

- dążenie Brianda do współpracy niemiecko- francuskiej , nie odpowiadały mocarstwowej polityce Brytyjczyków,

- rząd niemiecki sceptycznie odniósł się do jego propozycji.

- większość państw małych i średnich w Europie ( z wyjątkiem Węgier i Irlandii) była sympatycznie nastawiona do jego projektu.

- największym przeciwnikiem Brianda był ZSRR, który zarzucał mu, że dąży on do izolacji ZSRR od karjów Europy Zachodniej, zarzucano mu również eksponowanie interesów Francji.

Zwolennicy Brianda dostrzegli 3 główne przeszkody tworzenia UE:

- sporne kwestie polityczne między krajami europejskimi,

- silny kryzys gospodarczy na całym kontynencie,

- niechęć WB i Rosji.

Część propozycji Brianda znalazło się w późniejszym planie Schumana.

Dyskusja podczas XI Zgromadzenia Ligi Narodów w Genewie we wrześniu 1930 roku przyczyniła się do powołania w ramach Ligi Narodowej - Komisji Studiów nad Unią Europejską. Przewodniczącym został Briand, a sekretarzem Eric Drummond.

PROJEKT HERRIOTA (1872-1957), w 1924 roku wystąpił na forum Ligi Narodów z ideą Stanów Zjednoczonych Europy. Główną rolę przypisywał Francji i Niemcom.

Cel:

- tworzenie regionalnego ugrupowania europejskiego i równość jego członków,

- likwidacja barier celnych.

W 1930 opublikował w Paryżu studium pt „ Stany Zjednoczone Europy”, w którym

-zaprezentował europejskie wysiłki integracyjne i poparł stanowisko Brianda.

- zaproponował tworzenie federacji Europy, opierając się na doświadczeniach USA

- chciał objąć federacją wszystkie państwa kontynentu ( w tym WB)

- celem jego federacji miała być likwidacja barier celnych między państwami,

- ścisłe współdziałanie przed konkurencja zewnętrzną,

- sterowanie tą federacja miały zapewnić:

regularne konferencje, stały sekretariat i system arbitrażowy.

1932- Herriot zawarł o nieagresji z ZSRR

1932- na forum konferencji rozbrojeniowej w Genewie zaprojektował francuski projekt traktatu ogólno wewnętrznego bezpieczeństwa europejskiego do włączenia do współpracy \WB i ZSRR

Nie zyskał w swoim kraju poparcia dla integracji kontynentu.

INICJATYWY INTEGRACYJNE ORGANIZACJI „STOWARZYSZENIOWYCH”

Międzynarodowa Unia Stowarzyszeń Ligi Narodów.

1919- powstanie Międzynarodowej Unii Stowarzyszeń Ligi Narodów, której zależało na zbliżaniu i pojednaniu narodów po ciężkich przejściach wojennych.

- była organizacją formalnie niezależną od Ligi Narodów, ale ściśle z nią współdziałała,

- w ramach Międzynarodowej Unii Stowarzyszeń Ligi Narodów współdziałało tez Polskie Stowarzyszenie Przyjaciół Ligi Narodów,

- największy rozkwit Międzynarodowej Unii Stowarzyszeń Ligi Narodów nastąpił pod koniec lat

20-tych, przed wybuchem wielkiego kryzysu gospodarczego 1929-33

- wraz z wzrostem polityki hitlerowskiej w Europie, zmniejszała się możliwość działania Międzynarodowej Unii Stowarzyszeń Ligi Narodów,

W latach międzywojennych nastąpiło odrodzenie działalności Unii Międzyparlamentarnej , która ułatwiła pracę parlamentarną państw europejskich. Uwagę skupiała na kodyfikacji prawa międzynarodowego oraz rozwoju współpracy gospodarczej, społecznej i kulturalnej. Ułatwiła współdziałanie polityków i parlamentów europejskich.

STOWARZYSZENIE DS. POROZUMIENIA EUROPEJSKIEGO

- założył je w 1926 roku- Wilhelm Heile.

Cel:

- dążenie do zachowania pokoju,

- ścisła współpraca z Ligą Narodów i wszystkich organów europejskich,

- tworzenie międzynarodowego porozumienia na bazie wolnych i równych narodów,

- preferowanie interesów niemieckich („ Niemcy - serce europy”),

- organem wykonawczym ds. Porozumienia Europejskiego był Komitet centralny

- organy pomocnicze: Europejska Rada Gospodarcza i Europejska Unia Celna

- aktywnym działaczem tego stowarzyszenia był Konrad Adenauer (od 1949 roku kanclerz RFN)

- w 1928 roku Heile zaproponował urządzenie wystawy w Berlinie, poświęconej problemom rozwoju idei integracji europejskiej, by ukazać dominację narodu niemieckiego i francuskiego na życie gospodarcze, polityczne i kulturowe. Władze w Berlinie nie poparły tej idei, nie zgodziły się na tę wystawę.

MIĘDZYNARODOWE STOWARZYSZENIE WSPÓŁPRACY EUROPEJSKIEJ

1927-> spory w Stowarzyszeniu ds. Porozumienia Europejskiego przyczyniły się do przekształcenia tejże organizacji na Międzynarodowe Stowarzyszenie Współpracy Europejskiej.

Na jego czele stanął matematyk i działacz polityczny- Emile Borel ( 1871- 1956), honorowe członkowstwo posiadał Aristide Briand.

Założenia:

- poparcie założenia polityki francuskiej w Lidze Narodów oraz inicjatywy Stanów Zjednoczonej Europy prezentowanej przez Brianda i Herriota,

- odrzucenie antysowietyzmu i idei Coundenhove- Kalergiego,

- stowarzyszenie to niepokoiło się rewanżystowskimi dążeniami Niemców, które utrudniały pojednanie między Francja a Niemcami,

- obawiali się rozwoju kontaktów politycznych między Berlinem i Rzymem oraz Berlinem i Moskwą, zbliżenie ich rozumiano jako próba montowania bloku Niemiecko- Włosko- Rosyjskiego o antyfrancuskim charakterze,

- obawy współpracy niemieckiej Reichswehry z Armią Czerwoną.

Działalność Alfreda Nossinga ułatwiła kontakty europejskie. Zmierzał on do rozszerzania współpracy krajów europejskich i pokojowej rewizji systemu wersalskiego. Wytrwale dążył do pojednania Niemców i Francuzów, a także do utworzenia francusko- niemieckiej Unii Celnej. Na przełomie lat 1924/25 utworzył komitet ds. Współpracy Międzynarodowej, który wszedł w spór z Kalergim. Nossing dążył też do porozumienia polsko- niemieckiego. Chciał skłonić rząd Polski do negocjacji z Niemcami w sprawie wspólnej granicy.

PROJEKST STANÓW ZJEDNOCZONYCH NARODÓW EUROPEJSKICH

- z inicjatywą stworzenia wystąpił duński lekarz C.F. Heerfordt w latach 1924-26, wykorzystując przy tym doświadczenia wieloletniej współpracy państw skandynawskich.

- zakładał zacieśnienie współpracy Danii, Szwecji i Norwegii, a później przyciągnięcie kolejnych państw europejskich,

- zmierzał do ujednolicenia polityki celnej

- dążył do zagwarantowania członkom swobodny rozwój kultury narodowej i gospodarki.

- ważnym czynnikiem było doprowadzenie do zbliżenia między Francją, a Niemcami.

Propozycje integracyjne poprali politycy państw skandynawskich, sceptycznie oceniali je przywódcy głównych państw europejskich

PROPOZYCJE TWORZENIA FEDERACJI REGIONALNYCH

- jeden z pierwszych inicjatorów federacji regionalnej- czeski polityk Tomas Masaryk (1850-1937)

W latach 1917-18 wysunął plan związku narodów Europy Środkowo Wschodniej: Polaków, Czechów, Słowaków, Rumunów i Węgrów, od Bałtyku po Adriatyk i Morze Czarne.

1918- Manifest filadelfijki-> idea zrzeszenia wolnych narodów byłej monarchii Austrio- Węgierskiej.

W Polsce podobne idee tworzył Józef Piłsudski. Jego zamysłem było to, żeby Polska była centralnym państwem federacji, stanowiącej barierę pomiędzy Rosja, a Niemcami.

Najstarsze doświadczenia integracyjne posiadały kraje Skandynawskie, reprezentujące wspólne tradycje współdziałania. Już w okresie 1389- 1520 Dania, Norwegia i Szwecja tworzyły Unię. Kraje Skandynawskie przyznawały sobie wzajemne koncesje, niedostępne dla państwa spoza tego kręgu.

Jesienią 1930 roku narodziła się w Oslo nowa forma regionalnego współdziałania w zakresie stabilizacji cen w handlu wzajemnym. Do porozumienia w Oslo przystąpiły państwa Skandynawskie ( Szwecja, Dania, Norwegia, Finlandia) plus Belgia , Holandia i Luksemburg.

1921- umowa o utworzeniu unii ekonomicznej Belgii i Luksemburgu

- wprowadzenie swobodnego przepływu kapitału, osób, towarów i usług,

- zniesienie ceł w obrocie wewnętrznym,

- wspólnie zewnętrzna tabela celna,

- stała koordynacja polityki gospodarczej, finansowej i socjalnej,

- wspólne akcje wobec krajów trzecich.

Najpoważniejszy projekt wysunął w 1932 roku Andre Tardieu przewidujący politykę gospodarczą

państw naddunajskich: Austrii, Węgier, państw małej Ententy.

ETAP I:

- wprowadzenie ceł preferencyjnych,

Oraz - przeciwdziałanie dążeniom niemieckiego kapitału i władz państwowych do zdominowania tego regionu.

Z inicjatywy czechosłowackiego ministra spraw zagranicznych- Eduarda Benesa rozwinięto plan konsolidacji Małej Ententy i 16 lutego 1933 roku w Genewie podpisano Pakt Organizacyjny tego ugrupowania. Na jego podstawie powołano: Organ Kierowniczy- Stała Rada i Radę Gospodarczą.

1934- powstanie nowego ugrupowania na płd Europie, łączące Grecję , Jugosławię, Rumunię i Turcję

• Ententa Bałkańska.

W 1932 roku autorzy austriaccy zaproponowali zastąpienie niemieckiej idei „Mitteleuropy „ koncepcją „Międzyeuropy”. Przewidywała ona objęcie obszarów środka Europy ścisłą współpracą małych państw leżących między Niemcami a Rosją. Zwolennicy tego ugrupowania szukali warunków do samowystarczalności gospodarczej centrum Europy. Planem tego ugrupowania było tworzenie federacyjnych form współżycia.

PANAEUROPEJSKIE ROZWAŻANIA INTELEKTUALISTÓW

- intelektualiści byli zaniepokojeni losem narodów Europy po wybuchu wilekigo kryzysu światowego (1929r),

- kryzys gospodarczy,

- narażanie dążeń totalitarnych,

- poczucie zagubienia i chaosu.

Odczucia te znalazły się w twórczości Gastona Riou, Juliana Bendy, Oswalda Spenglera, Karla Jaspersa. Próbowali oni poszukiwać środków zaradczych wobec narastania fali nacjonalizmów. Formułowali propozycje zacieśniania współpracy narodów i rozwijania idei jedności europejskiej.

Gaston Riou „Zjednoczyć się lub umrzeć”, „Moja ojczyzna Europa”.

- proponował powołanie federacji europejskiej ( ponadpaństwa), dysponującego władzą w zakresie handlu, finansów, dyplomacji i armii.

Julian Benda „ Rozważania o narodzie europejskim”

- wzywał do skuteczniejszego eksponowania wspólnych wartości,

- uważał, że wartości ogólnoeuropejskie mogłyby ułatwić współpracę narodów.

Karl Jaspers „Duch Europy”

- konieczność wzbogacania duchowego społeczeństw kontynentu.

Oswald Spengler „Upadek Zachodu”

- krytyczna ocena cywilizacji europejskiej.

Ortega y Gasset „ Bunt mas”

• Dostrzegł główne zagrożenie dla Europy w postaci amerykanizacji, bolszewizacji i faszyzacji jej kultury.

• W eseju „Rozmyślania o Europie” silnie akcentuje współwystępowanie jedności narodowej oraz współprzynależności europejskiej, a także europejskich zwyczajów, obyczajów, opinii publicznej, prawa i systemu władz.

Eduart Herriot „ Stany Zjednoczone Europy”

- wspierał wcześniejsze propozycje integracyjne Brianda i proponowała tworzenie federacji państw europejskich, wzorując się na dorobku integracyjnym USA.

Tomasz Mann „Przestroga dla Europy”

- domagał się obrony europejskich ideałów humanistycznych,

- dowodził w swym dziele narastającej groźby fanatyzmu i nacjonalizmu,

- eksponował racje moralne humanistów europejskich.

Coundenhove- Kalergi „Zjednoczona Europa”

- potępienie egoistycznych dążeń wybranych narodów lekceważących prawa innych.

PRÓBY REALIZACI IDEI INTEGRACYJNYCH (nie mam 3 zdjęć co opowiada 3 stronom, nie wiem jak to się stało) trzeba będzie wybrać się do nas do Ce i zrobić te 3 fotki

---