LEKI PRZECIWPASOŻYTNICZE
Leki przeciwpierwotniakowe
Choroby wywaoływane przez pierwotniaki:
zimnica (malaria) - Plasmodium
pełzakowica - Entamoeba histolytica
rzęsistkowica- Trichomonas vaginalis
lamblioza- Giardia lamblia
toksoplazmoza- Toxoplasma gondii
Pochodne hydroksychinoliny
Chlorchinaldol OTC Chlorchinaldin tabl. do ssania, Rp. Chlorchinaldin maść, Rp. Gynalgin tabl. dopochw. (chlorchinaldol + metronidazol), Rp. Laticort CH krem, maść (chlorchinaldol + hydrokortyzon)
pochodna 8-hydroksychinoliny, działa przeciwpierwotniakowo, przeciwgrzybiczo oraz przeciwbakteryjnie zarówno wobec bakterii Gram-dodatnich, jak i Gram-ujemnych (m.in. Salmonella spp., Shigella spp., Proteus vulgaris, Escherichia coli, Corynebacterium diphtheriae, Pseudomonas pyogenes, Streptococcus pyogenes, Staphylococcus aureus)
szczególnie skuteczny wobec ziarenkowców Gram-dodatnich, Candida albicans oraz Trichomonas vaginalis
część dawki wchłania się z przewodu pokarmowego, przedostaje do krwiobiegu i - podobnie jak inne pochodne chinoliny - może wywoływać ciężkie uszkodzenia OUN (subacute myelooptic neuropathy - SMON- uporczywe, przewlekłe dolegliwości bólowe, zaburzenia wegetatywne, zaburzenia czuciowe, osłabienie mięśniowe oraz zaburzenia widzenia, aż do trwałego uszkodzenia narządu wzroku i ślepoty) -ryzyko SMON występuje w przypadku stosowania dawek dobowych rzędu kilkuset miligramów na dobę, a częstość występowania choroby jest proporcjonalna do wchłoniętej ilości leku
preparaty chlorchinaldolu stosuje się w miejscowym leczeniu stanów zapalnych skóry i błon śluzowych wywołanych zakażeniami bakteryjnymi lub grzybiczymi
w ginekologii w zapobieganiu zakażeniom dróg rodnych i leczeniu ich
przeciwwskazania: niewydolność wątroby lub nerek, wirusowe, gruźlicze i ropne zakażenia skóry, nie należy stosować w leczeniu owrzodzeń troficznych podudzi.
interakcje: nie stosować z innymi pochodnymi chinoliny ani z preparatami zawierającymi jod lub jony metali ciężkich.
tabletki do ssania: 1-2 tabl. co 1 h, nie więcej niż 10 tabl./d.
Pochodne nitroimidazolu
Metronidazol Rp. Metronidazol czopki, tbl, tabl. dopochw., krem, Rp. Rozex emulsja, krem, żel, Rp. Gynalgin tabl. dopochw. (chlorchinaldol + metronidazol),
chemioterapeutyk z grupy pochodnych nitroimidazolu
działanie pierwotniakobójcze oraz bakteriobójcze wobec drobnoustrojów beztlenowych
mechanizm działania polega na blokowaniu biosyntezy DNA po transformacji leku do postaci czynnej w komórce bakterii beztlenowej
spektrum przeciwbakteryjne i przeciwpierwotniakowe: pałeczki beztlenowe z grupy Bacteroides fragilis i inne beztlenowe laseczki Gram-dodatnie, beztlenowe ziarenkowce Gram-dodatnie i Gram-ujemne (aktywność mniejsza niż wobec pałeczek), Helicobacter, Trichomonas vaginalis, Entamoeba histolytica, Giardia lamblia, brak aktywności wobec bakterii tlenowych
wskazania: choroby wywołane przez pierwotniaki Trichomonas vaginalis, Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, choroba wrzodowa (Helicobacter), rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego (w razie braku efektu -wankomycyna), a także choroby z udziałem beztlenowców: posocznica, zachłystowe zapalenie płuc, ropień, zakażenia w obrębie jamy brzusznej, zapalenie otrzewnej, zakażenia w obrębie miednicy mniejszej (poronienia, endometritis) - te zakażenia są zwykle mieszane, z udziałem bakterii tlenowych i beztlenowych, -leczenie skojarzonego z antybiotykami -laktamowymi lub aminoglikozydowymi.
choroby skóry: trądzik różowaty (także posteroidowy), wyprysk łojotokowy, mieszane zakażenia skóry twarzy, okołowargowe zapalenie skóry.
może wywoływać nietolerancję alkoholu - reakcja disulfiramowa, stany majaczeniowe
działanie niepożądane: brak łaknienia, metaliczny posmak w ustach, nudności, wymioty, zapalenie języka, odczyny alergiczne: pokrzywka, osutka, świąd. OUN: bóle i zawroty głowy, objawy padaczkopodobne, leukopenia, czasem obwodowe neuropatie, potencjalne działanie mutagenne
Tynidazol Rp. Tinidazolum tabl. powl.
chemioterapeutyk, pochodna 5-nitroimidazolu o podobnym do metronidazolu działaniu i farmakokinetyce
zarażenia Trichomonas vaginalis, Entamoeba histolytica, Lamblia intestinalis, zakażenia bakteriami beztlenowymi
profilaktycznie zalecany przed zabiegami na jelicie grubym.
nie zaleca się stosowania leku dłużej niż przez 7 dni.
podczas leczenia nie wolno spożywać alkoholu.
Leki przeciwzimnicze
Chlorochina Rp. Arechin tabl.
pochodna aminochinoliny, lek pierwotniakobójczy, hamuje aktywność enzymów oddechowych pierwotniaków i zaburza oddychanie tkankowe wewnątrzkrwinkowych postaci Plasmodium
znosi ostry atak zimnicy, wydłuża okresy między kolejnymi atakami choroby
wykazuje również aktywność bójczą wobec trofozoitów pełzaka czerwonki (Entamoeba histolytici) oraz lamblii (Gardia lamblia)
hamuje proliferację fibroblastów i może zahamować postęp choroby w niektórych kolagenozach i chorobach reumatologicznych
osiąga duże stężenia w niektórych tkankach (nerki, wątroba, płuca, śledziona, silnie wiąże się z melanocytami oka i skóry)
wskazania: profilaktyka i leczenie zarażeń Plasmodium vivax, P. malariae, P. ovale oraz wrażliwymi szczepami P. falciparum (zimnica)
z pochodnymi emetyny w pozajelitowych postaciach pełzakowicy, zwłaszcza postaci wątrobowej
w lambliozie opornej na inne leki
w reumatoidalnym zapaleniu stawów, zwłaszcza w okresie początkowym lub w razie przeciwwskazań do leczenia innymi preparatami oraz w toczniu rumieniowatym układowym.
przeciwwskazania: uszkodzenia siatkówki, nerwu wzrokowego, ostrożnie u chorych z uszkodzeniem wątroby lub nerek, porfirią, łuszczycą, a także u osób z zaburzeniami w morfologii krwi, z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej
działanie niepożądane: zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego długotrwałe podawanie chlorochiny może prowadzić do uszkodzenia narządu wzroku
Pirymetamina Rp. Daraprim tabl.
lek pierwotniakobójczy -pochodna diaminopirymidyny, aktywny wobec pierwotniaków Plasmodium spp. i Toxoplasma gondii
hamuje syntezę kwasów nukleinowych przez hamowanie reduktazy kwasu dihydrofoliowego, doprowadza to do niedoboru kwasu tetrahydrofoliowego.
lek stosowany w dawkach działających na pierwotniaki, ze względu na duże powinowactwo do ich enzymów, słabiej hamuje syntezę kwasu tetrahydrofoliowego u człowieka, jednak większe dawki mogą powodować objawy niedoboru.
wskazania: chemioprofilaktyka zimnicy wywołanej przez wrażliwe szczepy Plasmodium, zwłaszcza opornych na chlorochinę; leczenie napadów zimnicy opornych na chlorochinę, wyłącznie w skojarzeniu z innymi lekami przeciwzimniczymi
w leczeniu toksoplazmozy w skojarzeniu z długo działającymi sulfonamidami (sulfapirymidyna), klindamycyną lub rowamycyną,
w leczeniu objawowych zarażeń Pneumocystis carinii w skojarzeniu z sulfonamidami, również w leczeniu czerwienicy
równoległe przyjmowanie z antagonistami kwasu foliowego może wywołać upośledzenie czynności szpiku
działanie niepożądane: ciężkie objawy nadwrażliwości mogą wystąpić po każdej dawce pirymetaminy, zwłaszcza stosowanej w skojarzeniu z sulfonamidami, w trakcie leczenia mogą wystąpić objawy, zaburzenia neurologiczne, zmiany na skórze i błonach śluzowych (zapalenie skóry, nieprawidłowa pigmentacja, osutka, zapalenie języka), część tych objawów jest spowodowana niedoborem kwasu foliowego
Leki przeciw robakom
Leki przeciw płazińcom (*tasiemcom)
Tasiemczyce
Tasiemiec uzbrojony (Taenia solium)
Tasiemiec uzbrojony (Taenia saginata)
Prazikwantel - weterynaria
Leki przeciw obleńcom
Do robaków obłych należą m.in.: glisty, owsiki, włosogłówki, węgorki jelitowe
glista ludzka (Ascaris lumbricoides)- glistnica
owsik ludzki (Enterobius vermicularis)- owsica, enterobioza
Włosogłówka ludzka (Trichocephalus trichiurus)- włosogłówczyca (trychocefaloza).
Węgorek jelitowy (Strongyloides stercoralis)- węgorczyca (strongyloidoza)
Pochodne benzimidazolu
Albendazol Rp. Zentel tabl., zaw. doustna
lek przeciwpasożytniczy o szerokim spektrum aktywności wobec obleńców i płazińców, działa na jaja, larwy i dorosłe pasożyty jelitowe
mechanizm działania polega na hamowaniu polimeryzacji tubuliny, co uniemożliwia pasożytowi wchłanianie glukozy
aktywny wobec owsika ludzkiego (Enterobius vermicularis), włosogłówki ludzkej (Trichuris trichiura), glisty ludzkiej (Ascaris lumbricoides), tęgoryjca dwunastnicy (Ancylostoma duodenale), tęgoryjca amerykańskiego (Necator americanus), węgorka jelitowego (Strongyloides stercoralis) oraz niektórych tasiemców (Taenia spp.)
słabo się wchłania z przewodu pokarmowego; posiłek o dużej zawartości tłuszczu zwiększa jego wchłanianie
wskazania: leczenie inwazji wywołanych przez owsika ludzkiego, włosogłówkę ludzką, glistę ludzką, tęgoryjca dwunastniczego, tęgoryjca amerykańskiego, węgorka jelitowego oraz tasiemca nieuzbrojonego i tasiemca uzbrojonego
nie stosować w ciąży- wywiera szkodliwe działanie na płód i powoduje wady rozwojowe u zwierząt
u kobiet w wieku rozrodczym preparat powinien być podawany w ciągu pierwszych 7 dni cyklu
Mebendazol Rp. Vermox tabl.
nieodwracalnie zaburza przyswajanie glukozy przez pasożyty (nicienie i tasiemce) i ich funkcje trawienne, powodując ich obumieranie z powodu braku związków energetycznych
słabo wchłania się z przewodu pokarmowego i podlega intensywnemu metabolizmowi "pierwszego przejścia" w wątrobie; dostępność biologiczna jest niewielka
inwazje owsika, glisty ludzkiej, tęgoryjców, włosogłówki, węgorków jelitowych i tasiemców; wykorzystywany też w leczeniu bąblowicy, włośnicy,
Pochodne tetrahydropirymidyny
Pyrantel Rp. Pyrantelum tabl., zaw
działanie na nicienie polega na porażeniu mięśni pasożyta poprzez zablokowanie przewodnictwa nerwowo-mięśniowego
inwazje wsikiem, glistą ludzką oraz tęgoryjcem jelitowym
Preparaty przeciwpasożytnicze do stosowania zewnętrznego, w tym przeciwświerzbowe -antiscabiosum
Lindan OTC Jacutin emulsja do stos. zewn., żel
preparat zawierający chlor o działaniu kontaktowym, niszczy świerzbowce oraz wszy i roztocza, wnika bezpośrednio do ciała pasożytów
stosowany zewnętrznie przeciw wszawicy i świerzbowi, dezynfekcja ubrań i pościeli
preparat toksyczny, chronić oczy i błony śluzowe przed kontaktem z nim, przedostanie się do krwi podczas przypadkowego spożycia lub poprzez uszkodzony naskórek (głównie u dzieci do 2. rż.) może powodować zatrucie
wszawica: żel na umyte włosy zostawić na 3 dni; świerzb: żel lub emulsja na suchą skórę przez 3 kolejne dni, nakładając preparat rano i zmywając wieczorem
dzieci od 3 r.ż.
Benzoesan benzylu OTC Novoscabin płyn
benzoesan benzylu + cetrymonium OTC Cetriscabin emulsja do stos. na skórę
łatwo przenikający zrogowaciały naskórek, działa przeciwświerzbowo i przeciwwszawiczo
wszystkie postacie świerzbu i wszawicy
wymaga trzydniowej kuracji
Krotamiton Rp. Crotamiton maść, płyn do stos. na skórę
działanie świerzbobójcze, przeciwświądowe i bakteriostatyczne (Gram+),
świerzb, świąd różnego pochodzenia
w świerzbie: po uprzedniej kąpieli i wysuszeniu skóry, wcierać maść lub płyn, najlepiej na noc; po upływie 2-3 dni od ostatniego smarowania należy wziąć kąpiel i zmienić bieliznę osobistą i pościelową; u dzieci wystarcza jednorazowe zastosowanie; leczenie należy prowadzić jednocześnie u wszystkich domowników
w świądzie: wcierać kilka razy dziennie aż do ustąpienia świądu.
Artemisol płyn do stos. zewn
Artemisia absinthium, Tanaceum vulgare - Antipediculosum
nalewka piołunowo-wrotyczowej z kwasem octowym w etanolu
przeciw pasożytom zewnętrznym, głównie wszy.
wszawica głowy
włosy i skórę głowy zwilżyć preparatem, zawiązać chustką i pozostawić na 2-3 h, następnie umyć włosy i wyczesać gęstym grzebieniem obłożonym watą, zabieg powtórzyć po 6-7 dniach.
Delacet płyn do stos. na skórę
Consolida regalis- Antipediculosum
nalewka z ziela ostróżki polnej z dodatkiem kwasu octowego