KULTURA JĘZYKA POLSKIEGO Z ELEMENTAMI PRAKTYCZNEJ STYLISTYKI
1) KULTURA JĘZYKA POLSKIEGO
Pojęcia: anakolut, błąd językowy, hiperpoprawność, innowacja językowa, język, kodyfikacja, kompetencja komunikacyjna, kultura języka, norma, pleonazm, poprawność językowa, puryzm, zwyczaj językowy (uzus).
Funkcje języka i ich realizacja.
Kryteria poprawności językowej.
Typy błędów językowych, ich wskazywanie i poprawianie w konkretnych przykładach.
Innowacje językowe. Podział.
Zasady polskiej ortografii i interpunkcji.
Normy gramatyczne.
Eufemizmy i wulgaryzmy w języku polskim.
Moda językowa a kultura języka.
Jednostki i instytucje w trosce o język ojczysty.
2) KULTURA ŻYWEGO SŁOWA
Pojęcia: akcent, kultura żywego słowa, retoryka.
Zasady poprawnej wymowy w języku polskim.
Zasady dyskutowania.
3) STYLISTYKA LINGWISTYCZNA Z PRAKTYCZNĄ STYLISTYKĄ
Pojęcia: styl językowy, style funkcjonalne, stylistyka, stylizacja.
Normy stylistyczne.
Zróżnicowanie języka polskiego.
Style funkcjonalne - cechy charakterystyczne.
Cechy dobrego stylu.
Przeredagowywanie tekstów.
Językowe środki stylistyczne.
Styl i język epok.
GRAMATYKA OPISOWA JĘZYKA POLSKIEGO
1) ZAGADNIENIA OGÓLNE
Pojęcia: fleksja, fonetyka, fonologia, gramatyka, językoznawstwo, morfologia, morfonologia, składnia, słowotwórstwo.
Przedmiot badań, cele i działy gramatyki.
2) FONETYKA
Pojęcia: akcent, artykulacja, fonetyka, głoska.
Działy fonetyki.
Narządy mowy - budowa, funkcje.
Fazy artykulacji i wypowiedzi.
Transkrypcja fonetyczna.
Klasyfikacja głosek. Metody opisu.
Zjawiska fonetyczne: antycypacja, koartykulacja, perseweracja, upodobnienia, uproszczenia, zanik dźwięczności.
Wymowa poszczególnych głosek i ich połączeń w języku polskim. Wymowa a pisownia.
Regionalizmy fonetyczne.
Akcent w języku polskim.
Fonem a głoska.
3) FONOLOGIA
Pojęcia: cechy fonologiczne, fonem, fonologia, transkrypcja fonologiczna.
Fonologia a fonetyka.
Cechy fonologiczne i niefonologiczne.
Opozycje fonologiczne.
Warianty fonemu.
Neutralizacja opozycji fonologicznych.
Kategorie fonologiczne.
4) MORFONOLOGIA
Pojęcia: alternacja, morf, morfem, morfonem, morfonologia.
Podział wyrazów na morfemy i ich interpretacja (typy, funkcje), czyli analiza morfologiczna wyrazów.
Spółgłoski funkcjonalnie miękkie a fonetycznie twarde.
Spółgłoski fonetycznie miękkie a morfologicznie twarde.
Typy alternacji.
5) CZĘŚCI MOWY
Pojęcia: części mowy.
Części mowy. Ich cechy i funkcje.
Określanie części mowy.
6) SŁOWOTWÓRSTWO
Pojęcia: adideacja, afiks, asocjacja, derywacja, derywat, dezintegracja słowotwórcza, formant, gniazdo słowotwórcze, kategoria słowotwórcza, leksykalizacja, pochodne wyrazy, podstawa słowotwórcza, uniwerbizacja, słowotwórstwo, temat słowotwórczy, typ słowotwórczy, węzeł morfologiczny, zestawienia, złożenia, zrosty.
Analiza słowotwórcza wyrazów.
Typy derywacji i derywatów.
7) FLEKSJA
Pojęcia: aglutynacja, aspekt, deklinacja, fleksja, flektyw, forma syntetyczna, forma analiztyczna, kategoria gramatyczna, koniugacja, końcówka, pluralia tantum, przypadek, rodzaj, singularia tantum, strona, supletywizm, synkretyzm, temat, tryb.
Kategorie gramatyczne w polszczyźnie.
Określanie części mowy i formy gramatycznej wyrazu.
Charakterystyka paradygmatów polskich. Repartycja końcówek fleksyjnych, kryteria ich doboru.
Odmiana wyrazów z analizą poszczególnych form fleksyjnych.
Polszczyzna jako język fleksyjny.
8) SKŁADNIA
Pojęcia: grupa składniowa, składnia, zdanie, związki składniowe.
Części zdania. Ich podtypy i funkcje.
Typy zdań.
Rozbiór zdania pojedynczego.
Rozbiór zdania złożonego.
Poprawność składniowa w języku pisanym.
GRAMATYKA JĘZYKA STARO-CERKIEWNO-SŁOWIAŃSKIEGO.
Charakterystyka systemu głoskowego scs.
Fleksja scs.
Określanie form fleksyjnych wyrazów.
LEKSYKOLOGIA I LEKSYKOGRAFIA
Leksykologia i leksykografia - przedmiot i zakres badań.
Pojęcia: archaizm, dialektyzm, internacjonalizm, leksem, leksyka, leksykologia, nazwa własna, neologizm, prowincjonalizm, słownictwo, słowniki, wulgaryzm, wyrazy nacechowane.
Wyraz jako jednostka języka.
Typy definicji, różnice między nimi.
Słowniki - cele, historia, rodzaje, twórcy.
Zasady opracowywania słownika.
Semantyka.
Słownictwo języka polskiego. Tendencje rozwojowe.
Sposoby bogacenia języka.
Zapożyczenia.
Socjolekty.
GRAMATYKA HISTORYCZNA
Pochodzenie języka polskiego.
Najstarsze zbytki języka polskiego i ich rola w badaniach gramatyki historycznej.
Staropolska ortografia.
System fonologiczny języka polskiego w poszczególnych dobach:
iloczas;
akcent
samogłoski pochylone;
metatonia;
jery - rozwój, zanik i wokalizacja; nieregularna wymiana jerów;
przegłos i odstępstwa od niego;
wymiany kombinatoryczne;
rozwój i ewolucja samogłosek nosowych;
metateza;
alternacje;
palatalizacje;
dyspalatalizacje;
powstanie poszczególnych fonemów;
asymilacje fonetyczne (upodobnienia, uproszczenia);
dysymilacje;
wpływy obce na polską fonetykę.
System fleksyjny języka polskiego w poszczególnych dobach:
deklinacje polskie (rzeczownik, przymiotnik, zaimek; liczebnik);
koniugacje polskie;
archaiczne końcówki fleksyjne we współczesnym języku polskim;
Określanie form fleksyjnych poszczególnych wyrazów.
System słowotwórczy języka polskiego w poszczególnych dobach:
formanty;
sposoby bogacenia zasobu leksykalnego w języku polskim;
zapożyczenia w języku polskim;
budowa poszczególnych części mowy
System składniowy języka polskiego w poszczególnych dobach:
krystalizacja funkcjonalno-syntaktyczna wskaźników zespolenia;
konstrukcje składniowe i ich ewolucja;
wpływy obce na składnię polską;
budowa zdania pojedynczego i złożonego.
Rekonstrukcja wyrazów.
Etymologia.
DIALEKTOLOGIA
Przedmiot badań dialektologii.
Gwary i dialekty polskie.
Tłumaczenie tekstów gwarowych na język literacki.
HISTORIA JĘZYKA POLSKIEGO
Historia języka polskiego. Przedmiot, zakres badań, najważniejsze opracowania oraz ich autorzy i czas poszczególnych opracowań.
Miejsce języka polskiego wśród języków słowiańskich.
Okresy w historii języka polskiego (wg różnych badaczy) a periodyzacja dziejów literatury polskiej.
Polska pierwotna pod względem terytorialnym i językowym.
Elementy prasłowiańskie we współczesnym słownictwie polskim.
Pochodzenie i kształtowanie się polskiego języka literackiego.
Najdawniejsze zabytki piśmiennictwa polskiego - kościelne, religijne, świeckie. Roty sądowe i ich rola w badaniach nad językiem.
Pierwsze polskie zdania.
Kształtowanie się ortografii polskiej.
Najważniejsze zmiany w polskich systemach fonologicznym, fleksyjnym, słowotwórczym i składniowym w poszczególnych dobach.
Charakterystyka zasobów leksykalnych polszczyzny w poszczególnych dobach.
Funkcjonalna sprawność polszczyzny w poszczególnych dobach.
Czynniki sprawcze rozwoju polszczyzny w poszczególnych wiekach.
Polemiki poprawnościowe w XVI w.
Rola drukarzy (najważniejsze ośrodki drukarstwa, nazwiska drukarzy, dokonania).
Walka o język polski w okresie renesansu oraz w XVIII w.
Język pisarzy na tle języka epoki: Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Jan Chryzostom Pasek, Wacław Potocki, Ignacy Krasicki, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Stanisław Wyspiański, Stefan Żeromski (jeden wybrany pisarz w epoce).
Sytuacja języka polskiego i jego rysy rozwojowe w dobie nowopolskiej.
Archaizacja jako środek stylistyczny (konkretne przykłady).
Rola gwary w języku literatury (konkretne przykłady).
Wpływy obce na język polski.
Wpływy języka polskiego na inne języki.
Leksykalne wpływy obce na rozwój terminologii rzemieślniczej, technicznej i naukowej.
Neologizmy językowe a rozwój słownictwa (z uwzględnieniem stylu).
Skład współczesnego słownictwa polskiego pod względem pochodzenia.
Najważniejsi leksykografowie i ich dzieła (XVI-XX w.).
Tendencje rozwojowe polszczyzny.
JĘZYKOZNAWSTWO OGÓLNE
Językoznawstwo jako nauka. Działy językoznawstwa. Związki lingwistyki z innymi naukami.
Historia badań lingwistycznych.
Wybitni językoznawcy i ich dokonania.
Szkoły językoznawcze: kazańska, praska.
Strukturalizm.
Glossematyka.
Gramatyka generatywna.
Kognitywizm jako nowe spojrzenie na język.
Język jako system znaków. Koncepcja znaku. Język a inne systemy znaków.
Język jako system. Podsystemy językowe.
Funkcje języka.
Typologia języków świata. Jej kryteria.
Synchronia i diachronia w lingwistyce.
Język jako zjawisko społeczne i kulturowe.
Językowy i naukowy obraz świata.
Związki pisma i mowy (pismo a mowa, języka pisany a język mówiony).
Uniwersalia językowe.
Rodziny językowe. Ligi językowe.
Pragmatyka lingwistyczna.
Różne teorie semantyczne.
Relatywizm językowy.
Kontakty między językami. Interferencja językowa, zapożyczenia, kalki.
Język - dialekt - żargon - gwara - slang - socjolekt - profesjolekt - biolekt - psycholekt.
Odmiany funkcjonalne języka.
Polisemia a homonimia.
Synonimia i antonimia.
Nazwy własne a nazwy pospolite. Typy nazw własnych.
Zmiany znaczeniowe wyrazów.
Etnolingwistyka.
Nauka o języku a gramatyka.
TEORIA KOMUNIKACJI JĘZYKOWEJ
Funkcje języka i mowy.
Klasyfikacja aktów mowy.
Teoria aktów mowy.
Logika a konwersacja.
Implikatura. Zasada kooperacji i kategorie jej podlegające.
Perswazja.
Język reklamy.
Wartościowanie w wypowiedzi.
Nowomowa.
Znaki językowe.