Irenaus Eibl- Eibesfeldt

“Ryty Powitania”

Interpretowanie podobieństw

Dla interpretowania podobieństw w zachowaniu stosuje sie:

• Kryteria homologii morfologicznych: podobieństwo form specjalnych(przebieg ruchu), podobieństwo usytuowania (w sekwencji przebiegu ruchu)

• Kryterium powiązań za pośrednictwem form przejściowych.

Tokowanie samca pawia jest homologiczne z wabieniem do pokarmu praktykowanym przez koguta kury domowej i rozwinęło się z wabienia do pokarmu przez ich wspólnego przodka.

Jeśli kiedykolwiek w jakiejś grupie zwierzęcej rozwinęło się żywienie młodych, jest poniekąd zupełnie jasne, że ten sposób opiekuńczego zachowania generalnie przekształca się w gesty przyjaźni.

RYTUALIZACJA to proces, w którym dane zachowanie przemienia się w działanie czysto symboliczne

Np. tokowanie bażantów przemienia się w sygnał funkcjonujący w służbie zalotów

Rytualizacja może stać się oznaką stanu emocjonalnego odbieraną przez innego osobnika.

Wielu ssakom w momencie wzburzenia drży ogon. U jeżozwierza gest ten uległ rytualizacji, uzyskując rangę grożenia.

Często podlegają rytualizacji także ruchy ucieczki i uników. Osobnik jaszczurki zwinki, który poddaje się innemu, kładzie się płasko na ziemi i przebiera łapkami. Ucieka niejako w miejscu, wykazując tym gotowość do umknięcia.

Upostaciowanie rytów tradycyjnych odbywa się wedle tych samych wzorców, jak w przypadku rytualizacji filogenetycznej. Sposoby zachowania się ulegają uproszczeniu i stają się symbolami. Rycerskie zdjęcie hełmu jako gest powitania, przekształca się z czasem w niedbałe uchylenie kapelusza. Uniesienie przyłbicy zmieniło się w dotykania daszka wojskowej czapki przy salutowaniu.

Spluwanie jako magiczne zaklęcie: spluwa się w dłonie przed rozpoczęciem jakiegoś dzieła. Zrytualizowanym werbalnie splunięciem jest „tfu, tfu, tfu”, które towarzyszy życzeniu „połam ręce i nogi”

Ważną funkcją rytów jest utrzymywanie spójności wewnątrz grupy.

Niektóre podobieństwa w zachowaniu się można wyjaśnić jednakowymi ze strony otoczenia. Są one podobne u różnych gatunków, jako że spełniaja podobne funkcje i niekoniecznie muszą być cecha wspólnego pochodzenia rodowego.

Powitanie

Większość rytów inicjujących więzi wywodzi się z zakresu opieki nad potomstwem, liczne z zakresu seksualizmu, z niektóre z agresji

Na całym świecie zadaniem powitania jest inicjowanie bądź podtrzymywanie więzi i łagodzenie agresji.

Pokojowe znaczenie powitań w życiu codziennym jest oczywiste. Jeśli zaniedba się pozdrowienia, nawet we własnej rodzinie wyzwala się agresywność.

Odwzajemnienie powitania jest ważnym potwierdzeniem gotowości do kontaktu i zawiera, do pewnego stopnia zobowiązanie. Stąd też odwzajemnione pozdrowienie bywa gwarancją bezpieczeństwa.

Uśmiech ponieważ w uśmiechu pokazuje się zęby , powzięto przypuszczenie, że wchodzi tu w grę zrytualizowany ruch grożący. Przeciwko temu przemawia jednak fakt, ze podczas grożenia szczerzy się zęby w zupełnie inny sposób.

Wiele naczelnych przeczesuje sierść swych współplemieńców i wykonuje zrytualizowane ruchy czesania w powietrzu. Używane przy tym siekacze ulegają odsłonięciu, co stanowi w pełni przyjacielskie szczerzenie zębów.

Skinienie głowy jest zrytualizowanym do gestu pokłonem, a tym samym podporządkowaniem.

Mniej zrytualizowanymi formami podporządkowania są też: pokłon, klękanie i padanie do nóg.

Zdejmowania kapelusza kiedyś zdejmowano ochronne nakrycia głowy jako dowód zaufania. To samo dotyczy zdejmowania rękawiczek. W średniowieczu były żelazne i stanowiły osłonę wojownika, a to wyjaśnia czemu rękawiczki zdejmują tylko mężczyźni.

Uścisk dłoni łatwość przejmowania tego ruchu musiała początkowo opierać się na fakcie, że pomagając naszym dzieciom, wyciągamy do nich ręce, a one szukają cielesnego kontaktu.

Gdy ściskamy dłoń manifestacja siły

Niektóre szczepy puszczańskich Indian znad Amazonki maja obyczaj pozdrawiania przy użyciu strzał. Strzały wbijają się w ziemie przed gościem. Można to porównać z naszym strzelaniem z wiwat.

Powitalne wznoszenie otwartej dłoni demonstracja pokojowych zamiarów. Pokazuje się w nim, że w prawej ręce nie trzyma się broni.

Wśród rozmaitych ludów gościa obdarza się na powitanie poczęstunkiem i prezentami. Życzenia są podarkiem słownym

U Masajów pluje się na partnera albo tuż przed jego stopy. Wśród niektórych szczepów te funkcje spełnia mocz. Np. polewanie moczem podczas ceremonii zaślubin. Możliwe że z biegiem czasu przekształciło się to w użycie wody w naszej kulturze.

Edward T. Hall
”Taniec życia”

Hall pisze jak ważny jest w życiu człowieka `synchron'.

Nawet ścielenie łóżka może być zabawą.

Chociaż osobowość jest istotnym czynnikiem interpersonalnej synchronii, kultura takżę jest potężnym determinantem.

Kiedy 2och lub więcej ludzi podnosi ciężką belkę, stojąc na murze, muszą poruszać się jak jeden. Gdy tego nie robią, to na jednym z nich spocznie w końcu cały ciężar i zostanie zepchnięty ze ściany.

Japonia koordynacja. Ludzie żyją i oddychają jako grupa. Nawet bossy wielkich firm często nie mają osobnych gabinetów, by ułatwić podejmowanie decyzji dzięki uzyskiwaniu jednomyślności, i przez cały czas pozostają ze sobą powiązani i dopasowują się do siebie.

W USA gabinet to wyznacznik prestiżu, ludzie odgradzają się od siebie żeby lepiej współzawodniczyć. W Japonii status też jest ważny, ale jest nim grupa. Japońskie grupy żyją, pracują i bawią się jak jednostki. Japończycy są bardziej świadomi synchronii niż przeciętny człowiek z Zachodu.

George Leonard -> wierzy,że wszystko co dzieje się między dwiema istotami ludzkimi, ma w jakimś stopniu swoje odbicie w hierarchii rytmicznej.

Dewy-> wierzył, że rytmy przenikają wszystkie dziedziny sztuki: malarstwo, rzeźbę, architekturę, muzykę, literaturę i taniec.

Istnieje relacja między rytmem i miłością: ludzie na łapią synchronu z tymi których nie lubią, łapią z tymi których kochają.

Mogą być wielkie różnice w podstawowych rytmach u ludzi : np. ktoś może być szybki ktoś wolny i ci ludzie nigdy nie powinni być małżeństwem ani razem pracować.

Fundamentalną prawdą zen jest to, że naprężanie się jest wrogiem rytmu.

Nie można zsynchronizować dwóch zdarzeń bez obecności rytmu. Rytm jest czymś podstawowym dla synchronii.

Zasadę tę ilustruje film pokazujący dzieci na placu zabaw. Zauważono jedną bardzo aktywną dziewczynke. Wszędzie było jej pełno. Po dokładniejszym obejrzeniu filmu, zauważono, że kiedy tylko znajdowała się blisko zbiorowiska dzieci, członkowie tej grupy (na placu zabaw było kilka grup dzieciaków) byli w synchronie nie tylko ze sobą ale także z tą dziewczynką! Okazało się że ta dziewczynka podskakując, tańcząc, kręcąc się dyrygowała ruchami całego placu zabaw! Później okazało się że do całego filmu pasuje jakiś utwór muzyczny, idalnie, każda klatka wpisywała się w rytm. Dzieci poruszały się w pewnym podstawowym pulsie , który był wtedy dla nich wspólny. I był on też wspólny dla kompozytora tego utworu.

Do czasów renesansu Boga przedstawiano sobie jako dźwięk lub wibrację. Jest to zrozumiałe, ponieważ rytm ludzi może okazać się najbardziej wiążącą ze wszystkich sił, które sprawiają, że ludzkie istoty trzymają się razem.

Andrzej Falkiewicz

„Człowiek teatralny”

• człowiek jest zmuszony do korzystania z materii zewnętrznej ( ubiór). Ciało człowieka nie jest samoistne - musi być dopełniane.

• Święte kamienie i kamienne amulety - pierwotne upostaciowania mocy lub świętości. Są one materialnymi narzędziami, które funkcjonują w dziedzinie wiar, sensów i racji bycia.

• „Wytwórca (faber) jest przede wszystkim człowiekiem myślącym, jest najpierw sapiens - i właśnie dopiero dlatego mógł `wpaść na pomysł' posłużenia się materialnymi przedmiotami i jedynie jako sapiens umie je doskonalić. W przypadku wiar, sensów i racji bycia tu zależność zdaje się być odwrócona. Jest tak, jak gdyby materialne przedmioty urodziły naszą myślowość i nasze człowieczeństwo; jak gdyby prawda ludzka, w mniemaniu humanistyki dotychczasowej znajdująca się w duszy człowieczej, opuściła teraz ludzkie wnętrze i osiadła na zewnątrz: na bałwanach, kostiumach, emblematach.”

• Pytanie o to czy słowo rodzi myśl, czy myśl słowo.

• „Granice mego języka są granicami mego świata” - Wittgenstein.

• Słowo i myśl mogą być, czym są jedynie dzięki swej symboliczności. Myśl staje się myślą dopiero wtedy , gdy uniezależnia się od świata i może być błędną myślą, a język staje się ludzkim językiem jedynie pod warunkiem, że stać go na kłamstwo.

• Pierwszą spójną wypowiedzią człowieka o sobie i świecie był materialny przedmiot.

• W XVIII wieku Giambattista Vico twierdził, że najwcześniejszym językiem człowieka był język fizyczny, język gestów i rzeczy.

• Homo theatralis został skazany na posłużenie się materialnym przedmiotem „rekwizytem”. Zanim zastanowił się nad swymi potrzebami duchowymi, które rekwizyt miałby zaspokoić; zanim określił ewentualne dziedziny, w których jego narzędzie mogłoby być przydatne - materialne narzędzie już się pojawiło.

• „ Piagetowska psychologia rozwojowa wykazuje, że zarówno myślenie, jak mowa dziecka mają podstawę empiryczną, są uogólnieniem operacji dokonywanych na rzeczach. Temu właśnie uogólnieniu służą indywidualne zabawy dzieci, wspomagane rekwizytami gry i zabawy - jak je nazywa Piaget - symboliczne, będące w istocie myśleniem wykonywanym, albo lepiej - INSCENIZOWANYM, zadziwiająco podobnym zarówno do poczynań artystów teatru, jak i do rytualnych zachowań przodków; co potwierdzane jest dodatkowo pochodzeniem folkloru dziecięcych zabaw zbiorowych od dawnych rytuałów”

• logika jest fundamentem języka i wszystko wskazuje na to, że rodowód słowa, a przed nim logiki jest materialny.

• Genetyczne dziedzictwo z którym się rodzimy, aby mogło się rozwinąć musi być pobudzone przez materię z zewnątrz.

• FETYSZ - materialny przedmiot oswojony przez człowieka; archetyp symbolu

• Teatr jest materialny i symbolowy. Gdy mamy już materialny przedmiot wybrany spośród innych i on przez sam fakt wyróżnienia zaczyna mówić, oznajmiać nam coś.
  teatr jest też kłamliwy - to znaczy nieskazany na mówienie prawdy.
  ”Myśl oderwana od treści ukształtowanego w nas genetycznie doświadczenia, odrywa się od świata... a to znaczy, że każdy fakt pomyślany - już przez to, że pomyślany - staje się faktem. Odtąd możliwe są dowolnie tworzone fabuły, „zmyślone historie”, dotyczące zrazu bogów, później ludzi; możliwa staje się „artystyczna” proza i teatr „artystyczny”

• Teatr symbolowy staje się święty poprzez swoją niejasność i wieloznaczność

• Wątpienie i zabawa, będące synonimem kombinatoryczności, będą odtąd cechowały ludens - człowieka wątpiącego i bawiącego się, który poprzez swe zabawy dochodzi do swych prawd.

---