OPIS I ANALIZA PROBLEMU WYCHOWAWCZEGO
- PRACA Z UCZNIEM NADPOBUDLIWYM PSYCHORUCHOWO
Identyfikacja problemu
Uczeń klasy pierwszej szkoły podstawowej przejawiał trudności z zachowaniem równowagi między procesami pobudzenia i hamowania z przewagą pobudzenia. Wykazywał większą potrzebę aktywności ruchowej niż jego rówieśnicy klasowi. Nie potrafił tej aktywności kontrolować w sposób oczekiwany przez otoczenie. Głównymi objawami wskazującymi na istnienie problemu była potrzeba ciągłego ruchu, rozkojarzenie, nieuwaga, niedokończone notatki w zeszytach i ćwiczeniach, niestaranność, bałaganiarstwo. W czasie zajęć chłopiec stale się wiercił, kręcił, nie był w stanie skupić się dłużej na konkretnej czynności, chodził po klasie, nie potrafił stać ani siedzieć nieruchomo, wykonywał wiele drobnych i niecelowych ruchów. Często nie przestrzegał określonych w klasie zasad. Zachowywał się agresywnie wobec kolegów, niszczył swoją i cudzą własność, podejmował pochopne, nieprzemyślane działania.
Obserwacja dziecka w grupie pozwoliła stwierdzić u niego nadpobudliwość psychoruchową.
Geneza i dynamika zjawiska
Aby przygotować drogę postępowania w pracy z Łukaszem musiałyśmy poznać przyczyny jego problemu. Na podstawie rozmowy z matką i wychowawczynią uzyskałyśmy potrzebne informacje.
Łukasz był dzieckiem młodych rodziców. Wraz z rodzicami mieszkał w domu swojej babci. Najwięcej czasu poświęcała chłopcu matka. Z rozmowy z nią wynikało, że była wobec syna bardzo liberalna, a wręcz nie radziła sobie z jego zachowaniem. Natomiast kiedy ojciec wracał do domu wprowadzał surową dyscyplinę wobec Łukasza- zakazy, nakazy, częste kary.
Łukasz sprawiał trudności już od czasu pobytu w ,,zerówce”. Zwracał na siebie uwagę wzmożoną i niepohamowaną ruchliwością, naruszaniem porządku dnia, nieprzestrzeganiem regulaminu. Bardzo nie podobały mu się zajęcia przy stole, często nie kończył rozpoczętej pracy. Podobnie było w szkole. Bez istotnej przyczyny wychodził w czasie lekcji, kręcił się, rozglądał, nie uważał. Nie był w stanie długo koncentrować się na jednym przedmiocie. Nie potrafił podporządkować się wymaganiom regulaminu klasowego. Chłopiec miał dużo braków w ćwiczeniach i zeszytach. Nie odnotowywał poleceń do domu, przez co do szkoły przychodził nieprzygotowany i bez zadań domowych. To co udało mu się zapisać w czasie lekcji było bardzo niestaranne, nie przestrzegał liniatur, gubił litery, nie kończył rozpoczętej myśli. Przejawiał także agresywność wobec innych dzieci, popychał je, bił, ciągnął za włosy. Nie uznawał sprzeciwu, chciał żeby wszystko odbyło się po jego myśli.
Zdobyte przez nas informacje i dokumenty pozwalają stwierdzić, że przyczyna nadpobudliwości Łukasza mogą być uwarunkowania genetyczne oraz sprzeczne systemy wychowawcze oddziaływujące na chłopca w rodzinie.
Znaczenie problemu
Uczeń nadpobudliwy psychoruchowo ma utrudnione funkcjonowanie w szkole. Wynika to z trudności koncentracji uwagi, z niemożności skupienia się na określonej czynności, z nieumiejętności wybierania tego, na czym w danym momencie należy się skupić oraz łatwego rozpraszania się pod wpływem zewnętrznych bodźców. Odbiera je ze wzmożoną siłą, znacznie częściej niż przeciętne dziecko. Powoduje to jego intensywne, nadmiernie nasilone reakcje, za które jest często jest karany przez rodziców i nauczycieli. Czuje się wówczas niesłusznie ukarane, skrzywdzone, co może wywoływać u niego zachowania agresywne.
Praca z dzieckiem nadpobudliwym wymaga dużo cierpliwości i zrozumienia, że jego nieodpowiednie zachowanie nie wynika ze złej woli, ale jest efektem niewłaściwie wykształconych cech układu nerwowego i samo dziecko najbardziej cierpi z tego powodu.
Deficyt w sprawności psychoruchowej dziecka może stać się źródłem wyraźnych niepowodzeń szkolnych i problemów w domu poprzez niekorzystny wpływ na życie rodzinne, kontakty społeczne.
Rozpatrując informacje na temat nadpobudliwości psychoruchowej stwierdzamy, że problem Łukasza ma ogromne znaczenie:
- dla niego samego- gdyż utrudnia mu normalne funkcjonowanie w klasie szkolnej, sprzyja wytwarzaniu negatywnego obrazu samego siebie, przeszkadza w zdobywaniu nowej wiedzy i rozwijaniu umiejętności,
- dla klasy- ponieważ dostarcza dzieciom negatywnych wzorów zachowań do naśladowania, nasila konflikty, stwarza sytuacje zagrażające bezpieczeństwu,
- dla nauczyciela- gdyż dezorganizuje proces uczenia i wychowania w klasie.
Aby zapobiec dalszym skutkom, jakie może spowodować nadpobudliwość chłopca należy podjąć konkretne działania w kierunku rozwiązania problemu.
Prognoza negatywna
Pozostawienie problemu Łukasza bez podjęcia jakichkolwiek działań terapeutycznych spowodowałoby skutki negatywne zarówno dla niego samego, jak i dla całej grupy. Negatywne zachowania chłopca zaczęłyby się udzielać innym dzieciom, co spowodowałoby ciągłe konflikty i burzyło dyscyplinę w klasie. Ponadto uczeń może całkowicie zniechęcić się do nauki, problemy wychowawcze sprawią, że braki edukacyjne będą się nawarstwiać. Pojawi się problem ukończenia klasy i przejścia do następnej. Dziecko poczuje się niepotrzebne i odtrącone. Z czasem może nastąpić niewłaściwy proces socjalizacji ucznia, który zamiast integrować się z klasą wejdzie do grupy nieformalnej, co doprowadzi wreszcie do konfliktu z prawem.
Konsekwencją nie udzielenia chłopcu pomocy i wsparcia będę:
Trudności i niepowodzenia w nauce
Narastające problemy wychowawcze i niedostosowanie społeczne
Zachowania agresywne zagrażające bezpieczeństwu innych dzieci
Sukcesywne obniżanie się poziomu własnej wartości
Zagrożenie depresją
Zagrożenie patologiami
Zerwanie więzi emocjonalnej z rodzicami i rówieśnikami
Prognoza pozytywna
Odpowiednia postawa wobec problemu chłopca, zarówno ze strony nauczycieli jak i rodziców oraz podjęcie terapii psychologicznej może w znacznym stopniu zminimalizować skutki występujących u niego zaburzeń. Terapia psychologiczna wpłynie na ujednolicenie systemu wychowawczego oddziaływującego na chłopca, czyli usunie czynnik powodujący nasilenie się zaburzeń.
Zastosowanie odpowiednich, zindywidualizowanych metod, zrozumienie i docenienie wszelkich zmian na lepsze, okazywanie dziecku zainteresowania i zrozumienia przyniesie pozytywne efekty. U chłopca stopniowo rozwiną się procesy poznawcze. Zmniejszą się, a w końcu ustaną zachowania agresywne. Zaprzestanie krytykowania dziecka przez nauczycieli spowoduje, że polubi ono obowiązek szkolny. Sądzimy, że efekty podjętych i konsekwentnie prowadzonych działań przyniosą pozytywne rezultaty. Nie można dopuścić do pogłębienia zaburzenia i doprowadzi do rozwoju względnie zrównoważonego dziecka, który opanuje umiejętność czytania, pisania, liczenia. Podczas zajęć w klasie powinien być bardziej aktywny a jego zainteresowanie lekcją powinno wzrosnąć, choć nie będzie tak długo jak rówieśnicy mógł się skupić na zadaniu. Z biegiem czasu bardzo możliwe jest, że w znacznym stopniu będzie mógł kontrolować swoje zachowanie, swoje wybuchy agresji. Działania, które zostały podjęte w znaczny sposób poprawiłyby funkcjonowanie chłopca w grupie.
Propozycja rozwiązania problemu
Głównymi elementami pracy opiekuńczo - wychowawczej z Łukaszem powinny być:
nauka prawidłowego funkcjonowania w klasie i szkole według obowiązujących norm
poprawa koncentracji uwagi
wyeliminowanie zachowań agresywnych
uświadomienie rodzinie istniejącego problemu
Kształtowanie w grupie postaw tolerancji i zrozumienia dla pewnej odmienności chłopca,
Chcąc osiągnąć te cele trzeba sprostać wykonaniu następujących zadań:
Lepsze poznanie problemu nadpobudliwości psychoruchowej a także sposobów pracy z dzieckiem
z takimi zaburzeniami,
Nawiązanie współpracy z rodziną dziecka i ustalenie jednego wspólnego kierunku działań,
Organizowanie dużej ilości gier i zabaw ruchowych, wychodzenie na spacery w celu umożliwieniu dziecku dużej potrzeby ruchy,
Przydzielenie chłopcu różnych funkcji w klasie oraz docenienie jego zaangażowania,
Stosowanie pozytywnych wzmocnień za prawidłowe zachowanie,
Indywidualizacja pracy dydaktycznej,
Dbanie o dokładność wykonywanych przez chłopca zadań, a także by je dokańczał,
Częste stosownie zabaw relaksacyjnych.
7. Wdrażanie działań
Potrzebne jest zdanie sobie sprawy z tego, że efekty nie przyjdą szybko. Pierwsze kroki to zapoznanie się z materiałami na temat ADHD. Następnie ważne jest by przedstawić problem dziecka jego rodzicom i zaproponować wspólną pracę nad poprawieniem sytuacji chłopca.
Po rozmowie z rodzicami doszłyśmy do wniosku, że jeśli chłopiec będzie odpowiednio traktowany oraz jeśli będzie miał możliwość co jakiś czas stosować proste ćwiczenia i zabawy ruchowe to podjęte przez wszystkich działania odniosą pozytywny efekt.
Nawiązałyśmy z chłopcem serdeczne, przyjacielskie kontakty, i próbowałyśmy zdobyć jego zaufanie. Starałyśmy się traktować dziecko bardzo spokojnie i konsekwentnie.
Zaplanowałyśmy zasady postępowania wobec chłopca i upewniłyśmy się, że ten je rozumie, a w czasie jego zajęć lekcyjnych proponujemy:
Zachowywać spokój i rozsądek
Wracać do pracy rozpoczętej i niedokończonej
Stopniowo wydłużać czas trwania zadań
Pozytywnie ukierunkowywać nadmierną ruchliwość dziecka, powierzać mu zadania o charakterze społeczno- użytecznym
Organizować zabawy, w których jasno określone są zasady oraz czas ich ukończenia
Stosować ćwiczenia relaksacyjne
Chwalić za każdy wysiłek związany z wykonaniem zadania
Okazywać chłopcu dużo ciepła, życzliwości i zrozumienia