Definicje Edukacji Zdrowotnej:

• Proces, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i społeczności, w której żyją (Williams)

• Proces oparty na naukowych zasadach, stwarzający sposobność planowego uczenia się i zmierzający do umożliwienia jednostkom podejmowania świadomych decyzji dotyczących zdrowia i postępowanie zgodnie z nimi (Rezolucja Rady Wspólnoty Europejskiej)

• Każda kombinacja różnorodnych doświadczeń edukacyjnych, ukierunkowanych na podejmowanie przez ludzi dobrowolnych działań sprzyjających zdrowiu (Greek, Kreuter)

• Całokształt działań zmierzających do kształtowania zachowań zdrowotnych ludzi, by rozwijać kompetencje skutecznego wpływania na zdrowie własne i społeczności w której żyją (Charońska)

• Podejmowanie wysiłków na rzecz wzrostu kompetencji jednostek i grup w sferze samodzielnego działania na rzecz zdrowia, na różnych poziomach życia społecznego

• Proces pedagogiczno - społeczny wykorzystujący metody i techniki stosowane w naukach społecznych (pedagogice, psychologii, socjologii, ekonomii, prawodawstwie) w kierunku zmiany zachowań o charakterze prozdrowotnym osób i grup społecznych (Krawański)

• Każda planowana działalność ukierunkowana na uczenie się o zdrowiu i chorobie (Tones, Green)

Cechy współczesnych definicji edukacji zdrowotnej:

- uczenie się tzn. aktywność i zaangażowanie osób uczestniczących w edukacji zdrowotnej

- proces całożyciowy, systematyczność oddziaływań oraz ich planowanie

- oddziaływanie na jednostki i grupy, osoby zdrowe i chore, w celu zwiększenia ich kompetencji

- dobrowolność udziału - bez przymusu i nacisku uczących się, przy pełnym zrozumieniu i akceptacji przez nich działań podejmowanych w ramach edukacji zdrowotnej

- interdyscyplinarność edukacji zdrowotnej

Def. Wg. Woynarowskiej: edukacja zdrowotna jest całożyciowym procesem uczenia się ludzi jak żyć, aby zachować i doskonalić zdrowie własne i innych, w przypadku wystąpienia choroby lub niepełnosprawności aktywnie uczestniczyć w jej leczeniu, radzić sobie i zmniejszać jej negatywne skutki.

Tak jakby cele, czyli co edukacja zdrowotna powinna wykształcić:

• Wiedza: treści przyjęte i utrwalone w umyśle człowieka w wyniku gromadzenia doświadczeń i uczenia się. Wiedza jako informacje w edukacji zdrowotnej: fakty, dane, skutki określonego działania itp. Pomiar wiedzy stosuje się w przypadku diagnozy potrzeb oraz badania efektów edukacji zdrowotnej

• Nawyk: zautomatyzowane wykonanie jakiejś czynności uwarunkowane jakąś regułą, z czasem świadomość istnienia reguły zanika, ale pozostaje kontrola świadomości nad wykonywaną czynnością np. mycie rąk, zębów

• Przekonania: względnie stały składnik świadomości człowieka, który wynika z przeświadczenia, że pewien stan rzeczy jest taki, a nie inny. Skład przekonań: poznanie jakiegoś stanu rzeczy, emocjonalna akceptacja zdobytej wiedzy, skłonność do postępowania zgodnie z nią. Pomiar przekonań służy ewaluacji efektów edukacji zdrowotnej

• postawy : trwałe predyspozycje do reagowania lub zachowania się w określony (przewidywalny) sposób. Przedmiotem postawy mogą być osoby, grupy, rzeczy, instytucje, normy społeczne

Postaa (Mika): względnie trwała statura procesów poznawczych, emocjonalnych, i tendencji zachowań odnoszących się do zdrowia. Postawa ma 3 komponenty: poznawczy (przekonania, myśli wiedza), emocjonalny (reakcje, emocje, uczucia), behawioralny (zachowania zw. ze zdrowiem). Postawa może być pozytywna lub negatywna. Badanie postaw: obserwacja zachowania (w warunkach naturalnych lub eksperymentalnych), rejestrowanie zachowań o charakterze werbalnym (słowne wyrażanie opinii).

• umiejętności: sprawność do wykonywani czegoś, to co robimy dobrze wykonujemy w sposób płynny, elastyczny i zapewniający osiągnięcie jakiegoś celu. Dla utrzymania zdrowia niezbędne jest opanowanie wielu różnorodnych umiejętności, prostych i złożonych:

- umiejętności związane ze zdrowiem fizycznym: higiena, pielęgnacja ciała, samobadanie, umiejętności zw. ze zdrowiem seksualnym, zachowanie bezpieczeństwa w różnych sytuacjach (np. przechodzenie przez jezdnię), udzielanie pierwszej pomocy

- umiejętności dotyczące zdrowia psychospołecznego zwane umiejętnościami życiowymi: umożliwiają pozytywne zachowania przystosowawcze: umiejętności interpersonalne, twórcze i krytyczne myślenie, skuteczne porozumiewanie się empatia, kierowanie życiem w zdrowy i produktywny sposób

• zachowania: kształtowanie zachowań prozdrowotnych. Podstawowym narzędzie badawczym zachowań zdrowotnych jest kwestionariusz ankiety ze skategoryzowanymi pytaniami. Celem badania jest określenie jak często dane zachowaniewystępuje

1

---