TRYB UCHWALANIA USTAWY BUDŻETOWEJ
Tryb uchwalania ustawy budżetowej regulują:
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej (Art. 146 ust.4 pkt.5 ; Art. 221-225,)
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych;
Regulamin Sejmu;
Regulamin Senatu;
Monopol inicjatywy ustawodawczej z zakresu finansów publicznych Konstytucja, z mocy art. 221 przyznaje Radzie Ministrów. To jej przysługuje wyłączność na przygotowanie projektu budżetu państwa, przede wszystkim ze względu na jej szeroką wiedzę o stanie i perspektywach rozwoju gospodarczego, wszelkich wpływach do budżetu, a jeszcze przed 2006r. ze względu na wyspecjalizowany aparat do spraw finansów jakim było Rządowe Centrum Studiów Strategicznych Ministerstwa Finansów. (zlikwidowane Ustawą z dnia 17 lutego 2006r. o likwidacji Rządowego Centrum Studiów Strategicznych, która przeniosła na Rade Ministrów kompetencje tego aparatu.) (Rada Ministrów na podstawie Art.146 ust. 4 pkt. 5 ma kompetencje do uchwalania projektów budżetu państwa.)
Konstytucja nakłada na Radę Ministrów obowiązek przekładania Sejmowi projektu ustawy budżetowej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego, czyli do 30 września. Dopuszcza wprawdzie późniejsze złożenie projektu, ale kwalifikuje to jako rzecz wyjątkową, nie precyzując przy tym jakie to przypadki uznać należy za wyjątkowe i kiedy niedotrzymanie tego terminu jest dopuszczalne.
Konstytucja ustala maksymalny okres prac parlamentu nad budżetem na 4 miesiące, a jego przekroczenie grozi poważnymi konsekwencjami prawnymi, przewidzianymi w art. 255 czyli skróceniem kadencji Sejmu i Senatu.
Regulamin Sejmu RP przewiduje rozpatrywanie projektów ustaw w trzech czytaniach.
Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu plenarnym Sejmu, (a nie jak w innych ustawach na posiedzeniu komisji sejmowych.) Projekt ustawy przekazywany jest do Komisji Finansów Publicznych.
Komisja Finansów Publicznych po rozpatrzeniu przy udziale przedstawicieli poszczególnych komisji sejmowych stanowisk przekazanych przez komisję przedstawia następnie na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie wraz z wnioskami o ich przyjęcie bez poprawek lub z poprawkami, a także informuje sejm o nie uwzględnionych wnioskach poszczególnych komisji sejmowych. W dalszej części odbywa się debata, w trakcie której mogą być zgłaszane propozycje poprawek i wniosków.
Po trzecim czytaniu, na którym odbywa się prezentacja poprawek lub wniosków przedstawionych podczas drugiego czytania, oraz głosowanie, Marszałek Sejmu przesyła Marszałkowi Senatu i Prezydentowi potwierdzony swoim podpisem tekst uchwalonej przez Sejm ustawy.
Konstytucja wyznacza czas dla Senatu na zajęcie stanowiska wobec uchwalonej przez Sejm ustawy budżetowej. Na ten cel wyznacza mu 20 dni, a wiec mniej niż w przypadku innych ustaw. Brak stanowiska Senatu po upływie 20 dni należy interpretować jako brak sprzeciwu i niezgłaszanie poprawek do tekstu uchwalonego przez Sejm.
Tak więc z 4 miesięcy jakimi dysponuje parlament na rozpatrzenie i uchwalenie ustawy budżetowej tylko 20 dni pozostawiono do dyspozycji Senatu, resztę wykorzystuje Sejm.
Zgodnie z Art. 224 ust.1 KRP Prezydent RP podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust.5. W związku z tym, także i czas przewidziany dla Prezydenta na podpisanie ustawy budżetowej ulega skróceniu w porównaniu z tym, jaki ma normalnie do dyspozycji. Przepis ten wprowadza zakaz zwracania przez Prezydenta uchwalonej przez parlament ustawy budżetowej Sejmowi w celu ponownego jej rozpatrzenia.
Może za to skierować tą ustawę do Trybunału Konstytucyjnego w celu zbadania jej zgodności z Konstytucją. Trybunał ma na to 2 miesiące licząc od dnia złożenia wniosku w Trybunale i termin ten nie może ulec przedłużeniu.
Intencją ustrojodawcy jest aby tak ważny dla funkcjonowania państwa akt prawny, jakim jest ustawa budżetowa, a także ustawa o prowizorium budżetowym, mógł być uchwalony i wejść w życie możliwie w terminie i bez opóźnień.
W sumie, wliczając 4-miesięczny maksymalny okres prac w Sejmie i Senacie, 2-miesięczny w Trybunale Konstytucyjnym i 7-dniowy termin przeznaczony na podpisanie ustawy przez Prezydenta, Konstytucja ustala półroczny maksymalny czas pracy nad budżetem od dnia wniesienia projektu do Sejmu
Bibliografia:
W. Skrzydło Konstytucja RP - Komentarz
P. Winczorek Konstytucja RP - Komentarz
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (tekst ujednolicony)
Regulamin Sejmu RP
Regulamin Senatu RP