Uzbrojenie kultury przeworskiej
ŁUK
Najpopularniejszym archeologicznym dowodem na występowanie łuku są groty strzał. Nie znamy z kultury przeworskiej zbyt wielu przykładów, zwłaszcza, że groty są często mylone i klasyfikowane jako szydła.
Najważniejszą cechą typologiczną jest rozmiar grotu, zwłaszcza średnica tulejki i jego konstrukcja. Zazwyczaj długością nie przekraczają 10 cm, s średnica tulejki 0,5-0,9 cm, co daje wyobrażenie o grubości drzewca (która była równa na całej długości, jak świadczą źródła etnograficzne).
Grot może mieć liść z zadziorami lub bez nich. Te pierwsze wykonywano poprzez wycięcie z blachy trójkąta, wykonanie dwóch nacięć u podstawy i zwinięcie jej środkowej części w tulejkę. Inna technika polegała na wykuciu liścia z żelaznego pręta, który był potem rozklepywany w dolnej części. Tak też wykonywano groty bez zadziorów.
Broń osadzano na drzewcu poprzez mocne wciskanie ich w tulejkę, o czym świadczy brak nitów i niedokucie tulejek, a także pewne jej rozchylenia.
Drzewiec był leszczynowy lub dereniowy, lecz nie można też wykluczyć użycia świerku lub dębu. Obserwacje etnograficzne nie wykluczają stosowania dziegciu lub wosku do mocowania grotów.
Jak wspominałem, mamy bardzo skromna bazę źródłową dotyczącą łuku i strzał. Mamy zaledwie 21 grotów pochodzących z terytoriów kultury przeworskiej w MOPR. Ważne stanowiska to:
-Kraków Nowa Huta-Mogile (grocik trzoneczkowaty);
-Warszawa Wilanów;
-Siemiechów;
-Błonia;
Tak mała liczba wynika z niewielkiej ilości tych przedmiotów w pochówkach. Być może łuki nie uchodziły za broń o dużym znaczeniu religijnym, a raczej utylitarnym, więc nie przypisano ich do określonej klasy społecznej, a więc nie widziano potrzeby podkreślania pozycji zmarłego poprzez taki dar grobowy.
PROCA
Praca jak łuk jest trudna do uchwycenia archeologicznie, gdyż ona sama jest wykonywana z materiałów organicznych, a kamienną amunicję ciężko odróżnić od zwykłych otoczaków.
Jedyny znany przykład z ziem polskich dla kultury przeworskiej jest stanowisko Warszawa Wilanów, gdzie odnaleziono kilka kamieni uznanych za pociski do procy. Inwentarz pochodzi z grobu 10 w którym znajdowała się też zapinka typu H wg Kostrzewskiego z okresu A2 MOPR. Odnaleziono tam 11 owalnych kamieni, które jednak zaginęły w czasie II wojny światowej, więc ich dokładne pomiary są niemożliwe. Jednak porównując dokumentację ze znanymi przykładami z kultury Lateńskiej, można uznać, że faktycznie były to pociski do procy.
Powód niskiej frekwencji w grobach może być analogiczny jak w przypadku strzał: jedna i druga broń była łatwo dostępna i łatwa w wykonaniu, więc mogła nie być wyznacznikiem pozycji społecznej, dlatego nie widziano potrzeby umieszczać jej w pochówkach.
Proca sama w sobie była wykonana ze skóry lub rzemieni. Potrafiła wyrzucić 20-40 gramowy pocisk o średnicy 2-5 cm na odległość nawet 400 metrów, choć donośność skuteczna wynosiła raczej 85 metrów, co czyniło z niej znakomitą broń. Jednakże wymagała bardzo wysokiego poziomu umiejętności, gdyż pomyłka rzędu 1-2 stopni w rzucie skutkowała pudłem.
TOPÓR
Topór jest kolejną bronią, której niemalże nie ma w źródłach archeologicznych dla kultury przeworskiej w MOPR. Znane są zaledwie takie przykłady, z czego tylko jeden pewny, chodzi o stanowisko Cicierzyn. Jest to topór bojowy z masywnym obuchem z grzebykiem i z wachlarzowatym ostrzem. Znane są do niego liczne analogie z terenów alpejskich.
Drugi toporek, ten z niepewnym datowaniem, pochodzi z cmentarzyska w Stupsku-Kolonii. Ma symetryczne, rozszerzające się ostrze i nierozbudowany obuch o zaokrąglonym kształcie. Jest popularnym w Europie okazem, wg Matthesa reprezentującym typ 1 z nadłabskiego OWR. Eksponat ze Stupska posiada podłużny szef będący śladem skuwania dwóch części ze sobą, zatem najprawdopodobniej nie był wykonany z jednej sztaby żelaza.
Analogie do tego toporka można znaleźć w kulturze oksywskiej.
Przypuszcza się, że topory w kulturze przeworskiej miały funkcję bojową.
INNE TYPY BRONI ZACZEPNEJ
Takie typy broni są niestety zazwyczaj nieuchwytne archeologicznie.
Broń drzewcowa bez metalowych grotów: tak zwane dzidy, mogły być używane. Źródła historyczne wspominają o maczugach z kamiennymi głowicami, oraz o pałkach. Ponadto są tez przedmioty, których funkcja militarna pozostaje niepewna, jak przedmiot z Wilanowa przypominający kosę, a także dwuzębne widły z Masowa.