SPARTA
- ustrój polityczny Sparty ustanowiony był przez mędrca Likurga, który miał nadać państwu prawa
- Sparta to „wspólnota majątkowa”, czyli równych obywateli spartańskich
- Ziemia należała do państwa
- heloci to ludność podbita, jak niewolnicy pracowali na działkach Spartan; pozbawieni praw politycznych i cywilnych
- prejojkowie - ludzie wolni osobiście, ale bez praw politycznych; mieszkali wokół Sparty
- społeczeństwo w Sparcie było podzielone na silnie zamknięte klasy; nierówność majątkowa
- ustrój polityczny Sparty ukształtował się pod wpływem wojen
- na czele państwa stało dwóch królów (wodzowie), których władza była ograniczona przez radę starszych - geruzję (28 członków) i 5 eforów (arystokratycznych nadzorców)
- stopniowo eforowie przejęli pełną kontrolę nad polityką, administracją, prowadzeniem wojen i helotami
- rola zgromadzenia narodowego (apella) była niewielka; nie miało inicjatywy zmiany prawa, zatwierdzało jedynie wnioski eforów
- państwo militarne; od dziecka przygotowywano do służenia w armii
- wychowanie spartańskie: o życiu człowieka od urodzenia decydowali starsi i przywódcy państwa; dzieci słabe po urodzeniu pozostawiano w górach
- chłopcy do 7 roku życia pozostawali w domach; do 60 lat - w wojsku; po 30 roku życia mogli się żenić, tylko po to by mieć dzieci
- Spartanie jako pierwsi stworzyli wówczas stałą armię - na każde wezwanie obywatel Sparty był gotowy do walki
- Źródłami prawa były zbiory mów

ATENY
- Atenami rządziły możne rody posiadające duże majątki ziemskie
- chłopi i rzemieślnicy początkowo byli wolni - na skutek kolonizacji największe zyski przypadły arystokracji, która podporządkowała sobie chłopów, udzielając im wysokich pożyczek; chłopi nie mogąc spłacić pieniędzy, popadli w niewolę za długi; ziemia przechodziła w ręce arystokracji, a chłopi tracili prawa polityczne
- ludność podzielona na fyle, na ich czele stał król
- król - posiadał pełnię władzy
- arystokracja - stopniowo ograniczała władzę króla do 10 lat, a w VII w.p.n.e. do 1 roku rządów ostatecznie usunęła monarchę
- 3 archontów - urzędników - przejmują władzę od króla. W VII w.p.n.e. powiększono liczbę archontów o 6 sędziów, a w VI w.p.n.e. dodano sekretarza
- areopag - rada starszych złożona z byłych archontów jako czynnika najwyższej władzy w państwie ateńskim - ostoja arystokracji. Nazwa pochodzi od góry Aresa, gdzie obradowano
- w 621 roku p.n.e. archontem został Drakon, który spisał prawa - bardzo ciężkie i niekorzystne dla chłopów
- polemarchos zajmował się sprawami wojskowymi, przejął je od króla
- schemat funkcjonowania demokracji ateńskiej:

wszyscy wolni obywatele (mężczyźni) Aten uczestniczą i głosują w Zgromadzeniu Ludowym

Zgromadzenie Ludowe podejmuje dotyczące wszystkich spraw państwa, zwoływane co kilka lub kilkanaście dni

Władza wykonawcza:
Rada 500: obrady ciągłe, 10 zespołów tematycznych, urzędujących według ustalonej kolejności
Zadania: kontrola dochodów i wydatków Aten; wcielanie w życie uchwał Zgromadzenia Ludowego i przygotowanie dla niego projektów ustaw.
Urzędy i urzędnicy: obsadzane w wyborach lub przez losowanie. Urzędnicy: sądowi, podatkowi, wojskowi - jednoroczni.


Władza sądownicza:
Sądy przysięgłych: wybór przez Zgromadzenie 6 tys. Sędziów przysięgłych podzielonych na 10 grup po 600 sędziów każda. Najwyższa instancja sądownicza w kwestiach prawnych i administracyjnych

---