AUTORYTET PRACODAWCY
1. UJĘCIE DEFINICYJNE
Autorytet
poch. łac. auctoritas - rada, wola, ważność, powaga moralna, wpływowa osoba
1) Ogólnie uznana czyjaś powaga, wpływ, znaczenie, mir
2) Człowiek, doktryna, pismo itp. cieszące się w jakiejś dziedzinie; lub opinii pewnych ludzi szczególną powagą
Szczególna relacja między podmiotem dominacji, a podmiotem podporządkowanym, charakteryzująca się dobrowolnym przypisywaniem pierwszemu przez drugiego powagi
i kompetencji w określonej sferze społecznej, okazywaniem mu szacunku i zaufania
To wpływ osobisty, prestiż, powaga, znaczenie człowieka, instytucja mająca wpływ, ciesząca się uznaniem, powagą, arbiter, znawca, wyrocznia, mistrz
Autorytet to wpływ osoby lub organizacji cieszącej się ogólnym uznaniem na określoną sferę życia społecznego
2. AUTORYTET FORMALNY
wiąże się z określoną funkcja lub pozycją w strukturze społecznej najczęściej nie jest związany z cechami osoby piastującej określone stanowisko. Człowiek, któremu powierzone funkcje dają mu przewagę nad innymi w jakiejś dziedzinie, na ogół opiera swój autorytet na uprawnieniach uzyskanych na mocy przepisów lub norm obowiązujących w danym środowisku.
Istnieje wiele znamion autorytetu formalnego, zależnie od stanowisk i charakteru organizacji. To np. wartości o charakterze materialnym (majątek, dom, samochód służbowy, wystrój gabinetu), symbolicznym (korona, mundur, medale, toga), czasem również o charakterze moralnym (spowiednik). Znamiona autorytetu formalnego zależą od kultury i obyczajów grup społecznych, w których obowiązują.
Człowiek sam może być nośnikiem autorytetu, może być też przedstawicielem instytucji cieszącej się autorytetem.
W socjologii wyróżniamy następujący podział autorytetu formalnego:
autorytet specjalistyczny (mistrz w danej dziedzinie)
autorytet moralisty (wyrażający wartości obowiązujące i rozstrzygający o tym, co dobre
i słuszne).
Istnieje również inny podział, który wyróżnia
autorytet charyzmatyczny (orzeka o absolutnej prawdzie lub fałszu twierdzeń ich znaczeniu dla praktyki)
autorytet supremacyjny (jest instytucjonalnym podmiotem wiążącego orzekania o obrazie świata, strategach działania i słuszności wyboru w każdej sprawie zgodnie z kanonami prawa).
Ze względu na różnorodność rodzajów władzy i umiejętności wyróżnia się:
autorytet przewodnika- nauczyciel, mistrz, trener
autorytet w zakresie rozwiązań praktycznych (planista, technolog, terapeuta)
autorytet twórcy- oznaczającego miary dzieł, stylu, kierunku, zmian
autorytet zwierzchnika, kierownika, przełożonego, przywódcy
autorytet mędrca- znawcy realiów i sensu życia.
Pięć głównych znamion autorytetu formalnego w organizacji wg Torrington:
Tytuł zawodowy, najczęściej związany z pozycją w hierarchii organizacji, może dotyczyć pełnionej funkcji, np. dyrektor, prezes, pułkownik
Pozycja w hierarchii służbowej, mierzona położeniem na drabinie stanowisk służbowych, przeważnie określana przez liczbę przełożonych i liczbę kierowników, którymi zarządzamy
Autoryzacja pomysłów pracowniczych- osoba z dużym autorytetem formalnym podpisuje się jako ostatnia na każdym z projektów (najczęściej pod słowem „zatwierdził”, „akceptował”
Otrzymywanie raportów od podwładnych- im wyższe stanowisko piastuje osoba przedkładająca raport tym autorytet kierownika jest jako większy
Przewodnictwo w naradach i zebraniach, oceniane np. przez zajmowanie miejsca
w prezydiach konferencji, prowadzenie narad, przewodniczenie w obrada
3. AUTORYTET NIEFORMALNY
może mieć wiele form i występować w różnych dziedzinach. Różni się od autorytetu formalnego tym, że nie zależy bezpośrednio od pozycji danej osoby w strukturze społecznej, lecz jest wyrazem jej wewnętrznych cech i wartości. Osoby obdarzone autorytetem nieformalnym uzyskują go od innych ze względu na swoje cechy osobiste i wysoki poziom zaufania w grupie.
Podstawę autorytetu tworzą takie standardy zachowań człowieka jak potrzeby i wartości.
W normalnych warunkach tworzenia się autorytetu jest inteligencja i kompetencja osób cieszących się poważaniem u innych. W sytuacjach trudnych mogą decydować inne czynniki,
np. przewaga fizyczna.
Źródła siły autorytetu nieformalnego wg Torrington
Zasoby Uprawnienia Działalność
POZYCJA
Motywacja Kondycja Powołanie Zdolności
psychofizyczna charyzma przekonywania
CECHY OSOBOWE
Kompetencje Poczucie niepewności Działalność
KOMPETENCJA
4. OSOBOWOŚĆ CHARYZMATYCZNA
Budda, Joanna d' Arc, Napoleon, Stalin, Elvis Presley, Fidel Castro
Polacy - Stefan Wyszyński, Józef Piłsudski, Lech Wałęsa
Ludzi tych różniło wiele, min. Epoka, w której żyli, narodowość, kultura społeczeństwa, które obdarzyło ich niezwykłym uznaniem i popularnością, rodzaj działalności. Jedni byli wspaniali
i dobrzy inni źli i okrutni. Łączyła ich siła wywoływanych w otoczeniu emocji, wielkość duchowego wpływu na innych, aż do całkowitej władzy.
Według słownika wyrazów obcych osobowość charyzmatyczna jest to szczególna własność przypisywana jednostce, a rodząca i egzekwująca autorytet u innych. Definicja ta nie precyzuje jednak, jakie cechy osoby obdarzonej charyzmą powodują, że jej słowa i działania mają większy niż u innych wpływ, potrafią wzbudzać entuzjazm i porywają do działania tysiące ludzi. Max Weber nazywał charyzmę wyjątkowym darem laski. Madsen i Snow uznają właściwości charyzmatyczne za szczególne cechy, pozwalające osobie, która je posiada na wielość różnorodnych możliwości działania.
Według Maxa Webera cechami, które tworzą charyzmę wielkich przywódców i polityków są;
poczucie odpowiedzialności
doskonała ocena sytuacji, w tym przede wszystkim społecznej
silne emocje mające na `moc empatyzacji'
Charyzmatyk ze swojej pasji siłę do działania. Jest przekonany i przekonuje o tym innych,
że ma szczególną misję do spełnienia, że tworzy nowe wartości i przekształca rzeczywistość
w imię jasno sprecyzowanych celów. Jego silna wiara przekonywana jest innym. Pewność celów i prowadzonych do nich dróg udziela się innym i budzi ich entuzjazm. Charyzmatyk w sytuacjach trudnych jest racjonalny, przewidujący i odważny. Jest bardzo dobry w działaniach, które budzą podziw otoczenia. Sukces jest warunkiem uznania charyzmy przez innych, którzy dobrowolnie udzielają poparcia wyróżnionemu przywódcy.
Przywódca charyzmatyczny służy przede wszystkim ideałom, które głosi i poprzez nie realizuje swoją często ukrytą potrzebę dominacji.
Kolejną ważną cechą osoby posiadającej charyzmę jest zdolność przemawiania tak, że treść przemawiania trafia do każdego słuchacza. W takich przemówieniach szczególnie ważne jest akcentowanie nadziei, optymizmu i siły. Odwaga, jaką prezentują swoje poglądy pozwala im zjednywać coraz więcej zwolenników, szczególnie w sytuacjach trudnych. Po ustąpieniu trudności ich rola często się kończy, w normalnych sytuacjach zastępują ich sprawni menedżerowie.
Najczęściej wymieniane cechy przywódcy:
inteligencja, także emocjonalna
umiejętność przewidywania biegu wydarzeń
szybkość i trafność decyzji
dar wymowy
otwartość i prostota
zdolność przeżywania silnych emocji
optymizm
aktywność połączona z odnoszeniem sukcesu
Niektóre osoby obdarzone charyzmą cieszą się autorytetem do konca życia, inni tylko przez pewien czas wywołują podziw. Niektórzy z nich są liderami, jednak nie każdy lider nosi w sobie charyzmę.
5. AUTORYTET A WŁADZA
Osoby pełniące rolę przełożonych na ogół w pierwszym rzędzie obdarzone są autorytetem formalnym. Autorytet nieformalny uzyskują podczas pełnienia swoich obowiązków. Kształtowanie się autorytetu możemy podzielić na dwie fazy: zdobycie autorytetu i utrzymanie autorytetu
Władza nie jest koniecznym warunkiem posiadania autorytetu, a źle sprawowana szkodzi autorytetowi. Również dążenie do utrzymania władzy za wszelką cenę obniża zdobyty autorytet. Sytuacja taka określana jest jako `symbol zagrożonego autorytetu'. Osoby takie najczęściej otaczają się ludźmi o silnej potrzebie ulegania autorytetom.
Osoby z silnym autorytetem nieformalnym przeważnie działają skutecznie i efektywnie. Stymulatorem każdego działania są wewnętrzne normy moralne, wiarygodność i zaufanie. Ludzie cenią w swych przywódcach mądrość, polegającą m.in. na właściwym wyciąganiu trafnych wniosków. Autorytet nieformalny w organizacji kształtują przede wszystkim: osobowość, prestiż zawodu i prestiż instytucji, w której człowiek pracuje.
Autorytet nie jest czymś niezależnym od środowiska. Żeby stać się rzeczywistym, musi być uznawany przez grupę. To właśnie założenie jest podstawą wiedzy o kierowaniu zespołami. Realizacja zadań jest możliwa tylko wtedy, gdy podwładni uznają autorytet kierownika
i pozwalają mu przewodzić. Jeżeli nie, pojawia się upór i lekceważenie, często również zdarzają się sytuacje, w których podwładni starają się udowodnić, że przełożony nie ma racji.
Często łączy się pojęcie autorytetu z pojęciem władzy. Autorytet formalny wynika z władzy wymuszenia (możliwość stosowania kar za niespełnienie poleceń). Autorytet formalny łączy się przede wszystkim z władzą ekspercką i władzą odniesienia.
Warto podkreślić, że ci, którzy posiadają władzę (różnego rodzaju), to ludzie, wobec których nie umiemy być nieposłuszni.
Cechy, które zdaniem pracowników, posiada pracodawca - autorytet
Pewność siebie
Dyspozycyjność
Umiejętności interpersonalne
Prezencja
Silna osobowość
Poczucie humoru
Wiedza i umiejętności
Umiejętność podejmowania decyzji
Kultura osobista
Umiejętności przekonywania
Poziom etyczny
Umiejętność ustalania celów
Umiejętność negocjacji
Od kierowników oczekuje się konkretnych kwalifikacji warunkujących skuteczne
i satysfakcjonujące działanie, jak kluczowe wymienia się:
Umiejętności techniczne - związane ze znajomością procesu pracy
Umiejętności interpersonalne (społeczne) - nawiązanie kontaktów, rozumienie, motywowanie jednostek,
Umiejętności koncepcyjne - wymagające zdolności myślenia abstrakcyjnego
Umiejętności diagnostyczne i analityczne - adekwatne rozwiązania organizacyjne
Umiejętność zarządzania konfliktem
Zdaniem pracowników, przełożony traci autorytet, gdy:
Zrzuca odpowiedzialność za własne błędy na pracowników
Nie posiada wymaganych kompetencji
Źle organizuje pracę
Jest niekonsekwentny
Jest nieuczciwy
Unika kontaktów z pracownikami
Charakteryzuje się brakiem kultury osobistej i wybuchowością
Najpowszechniejsze błędy popełniane przez kierowników
Próba podejmowania decyzji popularnych - należy pamiętać ze decyzje powinny być podejmowane obiektywnie w interesie firmy, niezależnie od oceny poszczególnych pracowników
Uprzejmość (!) - nie należy przyjmować usług osobistych, ani nie należy prosić o takie podwładnych. Nigdy nie należy przyjmować zobowiązań wobec podwładnych lub „przymykać oczu na jego złą pracę. Na dłuższą metę takie oddawanie przysługi może grozić utrata szacunku pracowników, a nie budowaniu autorytetu.
Faworyzowanie - nie wolno „przymykać oczu” na bumelanctwo, lenistwo złą pracę celem zdobycia sobie sympatii. Wolno wyróżniać ludzi poza pracą, jednakże zawsze powinniśmy postępować tak, by było to zachowanie odbierane i postrzegane jako sprawiedliwe.
Omawianie spraw osobistych z podwładnymi - to może nieść za sobą niebezpieczne konsekwencje dla kierownika. Jednakże czasem należy rozważyć, czy ewentualne wyjaśnienia „negatywnego nastawienia” lub „dużej surowości” z konkretnego powodu nie ułatwia pracy i nie oczyszczą atmosfery.
Przypominanie własnych „przewag zawodowych” z przeszłości - jest to dość powszechna cecha, do której mamy skłonność. Zawsze wydaje nam się ze my na danym poziomie kariery byliśmy najlepszymi pracownikami, najlepszymi doradcami, najbardziej kreatywnymi osobami. Warto sobie przypomnieć, jak wtedy sami reagowaliśmy na takie porady starszych zawodowo kolegów.
Spoufalanie się z personelem - spoufalanie najczęściej obnaża nasze słabości. Często prowadzi to do konfliktu interesów pomiędzy stosunkami towarzyskimi i obowiązkami zawodowymi.
Nielojalność - niekiedy wydaje się, szczególnie młodym kierownikom, że objęcie stanowiska „przeciw” któremuś z wyższych przełożonych, innych kierowników lub nawet niektórych pracowników - otwarta krytyka takich osób - może wzbudzić sympatie podwładnych. Niestety mylne jest takie przekonanie. Lojalność jest ważna zarówno względem wyższego kierownictwa jak i podwładnego personelu.
Trudności z utrzymaniem dyscypliny - dość często popełniany jest błąd rezygnacji ze środków dyscyplinarnych, w sytuacjach, gdy ktoś wykracza poza ramy tego, co można zaakceptować
w zachowaniu pracownika. W konsekwencji może to prowadzić do utraty szacunku.
Bibliografia
Berryman J., psychologia moje hobby, Gdańsk 2002
Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 2005
Karney J. E., Podstawy psychologii i pedagogiki pracy, Pułtusk 2004,
Lanz K., Zatrudnienie i zarządzanie personelem, Warszawa 1994
Lubrańska A., Psychologia pracy. Podstawowe pojęcia i zagadnienia., Warszawa 2008
Martyniak Z. Metody organizowania procesów pracy., Warszawa 1996
Nowacki T. W., Leksykon pedagogiki pracy, Radom 2004
Okoń W., Nowy Słownik Pedagogiczny, Warszawa 1998
Tokarski J. (red), Słownik Wyrazów Obcych PWN, Warszawa 1980
J. Tokarski (red), Słownik Wyrazów Obcych PWN, Warszawa 1980, s. 60
Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 2005, s. 54
T.W. Nowacki, Leksykon pedagogiki pracy, Radom 2004, s. 20
W. Okoń, Nowy Słownik Pedagogiczny, Warszawa 1998, s.29
J.E. Karney, Podstawy psychologii i pedagogiki pracy, Pułtusk 2004, s.72-75.
J.E. Karney, Podstawy psychologii i pedagogiki pracy, Pułtusk 2004, s.73-78.
J.E. Karney, Podstawy psychologii i pedagogiki pracy, Pułtusk 2004, s.79-80.
J. Berryman, psychologia moje hobby, Gdańsk 2002, s. 111
J.E. Karney, Podstawy psychologii i pedagogiki pracy, Pułtusk 2004, s.82
A. Lubrańska, Psychologia pracy. Podstawowe pojęcia i zagadnienia., Warszawa 2008, s. 52
J.E. Karney, Podstawy psychologii i pedagogiki pracy, Pułtusk 2004, s. 82-84
K. Lanz, Zatrudnienie i zarządzanie personelem, Warszawa 1994, s. 83-86
2