Lodowcowy kocioł, kar, forma terenu związana z działalnością lodowców górskich, w kształcie wielkiej, półkolistej niszy, otoczonej z trzech stron ścianami lub stokami skalnymi.
Kocioł lodowcowy wyznacza dawny zasięg pola firnowego lodowca i jest efektem przeobrażania istniejącego przed zlodowaceniem zagłębienia terenu (leja źródłowego, krasowego, wysoko położonego odcinka dna doliny) przez gromadzące się w nim masy śniegu, przekształcające się w lód.
Wielkość i kształt kotła lodowcowego wiąże się z objętością i siłą erozyjną lodowca (gdy lodowiec był niewielki, ściany kotła lodowcowego są słabo podcięte, a jego dno pochylone lub płaskie, gdy zaś lodowiec był potężny, ściany są pionowe, a dno przegłębione, wypełnione zwykle jeziorem karowym). Kocioł lodowcowy opada zwykle ku niżej położonej części doliny stromym stokiem nazywanym progiem kotła.
W Polsce kotły lodowcowe występują w Tatrach (np. Kocioł Czarnego Stawu nad Morskim Okiem) i w Karkonoszach (np. Kotły Wielkiego i Małego Stawu). Kotły lodowcowe występują niekiedy jedne ponad drugimi, tworząc kotły schodowe. Kilka kotłów lodowcowych, połączonych na skutek zdegradowania dzielących je grzbietów, tworzy cyrk lodowcowy (np. cyrk Doliny Stawów Gąsienicowych w Tatrach).
Rygiel, rygiel skalny, forma rzeźby charakterystyczna dla dolin lodowcowych, stanowiąca zbudowany z litych skał wał, zamykający od dołu kar lub cyrk lodowcowy. Powierzchnia rygla jest często ogładzona przez przesuwające się masy lodowcowe (wygłady).
Po ustąpieniu lodowców rygle są często rozcinane przez potoki. Występują w wielu miejscach w Tatrach, np. nad Czarnym Stawem pod Rysami lub Czarnym Stawem Gąsienicowym.
Lodowcowy cyrk, zagłębienie powstałe pod polem firnowym lodowca górskiego po jego wytopieniu się. Otoczone z trzech stron ścianami skalnymi, zamknięte przez próg (rygiel) skalny znajdujący się w miejscu, w którym lód z pola firnowego przechodził w jęzor lodowcowy.
Cyrki lodowcowe występują powszechnie w górach daniej lub dziś zlodowaconych (np. Alpy, Tatry). Obecnie cyrki lodowcowe są często zajęte przez jeziora (np. Morskie Oko, Czarny Staw w Tatrach).
Wygład lodowcowy, rodzaj formy rzeźby powierzchni Ziemi, powstałej na skutek erozyjnej działalności lodowców. Jest to powierzchnia skalna, wygładzona, niekiedy aż do usunięcia najmniejszych nierówności przez przesuwającą się po niej masę lodowca.
Wygłady lodowcowe powstają najczęściej w wypukłych miejscach dna doliny lodowcowej, na ryglach skalnych, w górnych częściach progów w dolinie lodowcowej. Wygłady lodowcowe znajdują się w Tatrach, m.in. w Dolinie Pięciu Stawów Polskich.
Muton, baraniec - forma ukształtowania powierzchni ziemi: rodzaj pagórka, wyniosłości skalnej o wysokości od kilkunastu centymetrów do kilkudziesięciu metrów, powstająca w wyniku procesu mechanicznego niszczenia podłoża skalnego wywoływanego przez działalność lodowca. Mutony odznaczają się charakterystycznym podłużnym kształtem, co związane jest z kierunkiem ruchu lodowca (zob. rysunek).
Mutony występują zazwyczaj gromadnie na terenach objętych zlodowaceniem (Finlandia, południowa Szwecja, w Polsce m.in. w Tatrach).
Zobacz też: mutonizacja, szkier, wybrzeże szkierowe.
Karling - szczyt o strzelistym kształcie wycięty przez wsteczną erozję glacjalną - kary (nazwa z niem. od terminu Kar - cyrk lodowcowy). Forma taka powstaje wskutek silnego wcięcia się karów otaczających szczyt w granie łączące ten szczyt z innymi. Dlatego szczyty typu karling cechuje zwykle duża wybitność. Zwykle szczyty takie mają piramidalny kształt o trójkątnej lub czworokątnej podstawie w zależności od liczby otaczających go karów. Doskonałym przykładem karlingu jest Matterhorn w Alpach, w Tatrach przykładem może być Wysoka.
Nunatak (kalaallisut: nunataq) - wzgórze, szczyt wznoszący się nad powierzchnię lądolodu i otoczony zewsząd przez pokrywę lodową.
Nunataki występują w obszarach pokrytych lądolodem - na Grenlandii, Antarktydzie) lub w silnie zlodowaconych górach np. na Spitsbergenie. Mają z reguły postać ostrych i poszarpanych skał i masywów skalnych, który jest wynikiem intensywnego wietrzenia mrozowego. Po ustąpieniu lądolodu odznaczają się w krajobrazie silnym kontrastem z obłymi formami terenu, znajdującymi się poniżej dawnej powierzchni lodu.
Słowo "nunatak" zostało zaczerpnięte z języka Inuic z terytoriami "Kalaallit Nunaat", w którym oznacza "czarną skałę" - obrazując kontrast, jakim ciemny skrawek lądu odznacza się na tle śniegu. Jest obecnie używane w większości europejskich języków, w językach Europy zachodniej przynajmniej od lat 80. XIX w.
Przykładem nunataku na terenie Polski była, w czasie zlodowacenia południowopolskiego, góra Ślęża a także wyższe szczyty Gór Świętokrzyskich, na których rozwijało się wietrzenie mrozowe, dając w efekcie dzisiejsze gołoborza. W Tatrach przykładem nunataku, ogładzonego przez występujące tam w plejstocenie lodowce górskie, jest Czarna Kopa w Dolinie Jamnickiej.
Dolina zawieszona, dolina wisząca, dolina podwieszona - rodzaj doliny bocznej oddzielonej od doliny głównej stromym progiem; dno doliny bocznej przy ujściu znajduje się powyżej dna doliny głównej. Powstaje wtedy, gdy proces pogłębiania dna doliny, powodowany np. przez rzekę lub lodowiec, przebiega dłużej w dolinie głównej niż w bocznej; lub jest efektem poszerzenia doliny w czasie przekształcania jej z doliny wciosowej w dolinę U-kształtną w wyniku działalności lodowca (egzaracja).
Zobacz też: dolina lodowcowa, dolina przegłębiona.
Doliną zawieszoną jest też nazywana dolina nadbrzeżna, której dno przy ujściu leży wyżej niż brzeg zbiornika wodnego. Powstaje wtedy, gdy tempo obniżania się poziomu wody w zbiorniku jest szybsze niż procesy pogłębiania doliny.
Sandr - rozległy, bardzo płaski stożek napływowy zbudowany ze żwirów i piasków osadzonych i wypłukanych przez wody pochodzące z topnienia lądolodu. Powstaje podczas recesji lub postoju lądolodu na jego przedpolu. Przykłady pól sandrowych w Polsce można zobaczyć w rejonie np. Borów Tucholskich czy Bełchatowa. Powstaje w wyniku działalności akumulacyjnej wód roztopowych.
Kem - forma ukształtowania powierzchni ziemi: garb, pagórek lub stoliwo o wys. od kilku do kilkunastu metrów i średnicy kilkuset metrów, o kształcie stożka lub z płaskim wierzchołkiem i stromymi zboczami. Tworzą go warstwowo ułożone piaski, mułki i żwiry osadzane w szczelinach i zagłębieniach w obrębie lądolodu, martwego lodu, bądź między sąsiednimi lobami lodowca przez wody roztopowe (kem fluwioglacjalny) lub wody stojące (kem limnoglacjalny). Wyznacznik deglacjacji arealnej lodowca. Jest przeciwną formą ukształtowania do ozu.
