Odma opłucnej (łac. pneumothorax) - wtargnięcie powietrza lub innych gazów do jamy opłucnej spowodowane najczęściej uszkodzeniem miąższu płucnego lub przedziurawieniem ściany klatki piersiowej. Odma opłucnowa jest jednym ze stanów nagłych i jako taka wymaga niezwłocznej interwencji chirurgicznej.
Wyróżnia się:
odmę zamkniętą
odmę otwartą
odmę zastawkową
samoistną
Objawy
Podmiotowe
Przedmiotowe
Wszystkie objawy w badaniu przedmiotowym zostały opisane w odniesieniu do strony zajętej (jeśli nie zaznaczono inaczej).
sinica (centralna)[1][2]
oddech spłycony i przyspieszony[1][2]
tachykardia[1][2]
odgłos mowy - osłabiony
drżenie głosowe - osłabione lub zniesione[1]
Odma zamknięta
Jest to jednorazowe wtargnięcie pewnej ilości powietrza do jamy opłucnej. Powstaje najczęściej na skutek pęknięcia pęcherza rozedmowego, lub też spowodowana jest przebiciem miąższu płucnego lub ściany klatki piersiowej przez ciało obce lub żebro. Mała odma zamknięta nie wymaga leczenia. Duża odma, określana jako spadnięcie więcej niż 25% płuca po jednej stronie, wymaga odbarczenia. Odessanie powietrza wykonuje się przez nakłucie jamy opłucnej przy pomocy igły lub drenu, najczęściej w drugiej przestrzeni międzyżebrowej w linii środkowo-obojczykowej i podłączeniu do układu ssącego. Odma zamknięta może nawracać na skutek pękania kolejnych lub tego samego pęcherza rozedmowego lub też na skutek przebijania miąższu płucnego przez fragment kostny. Wymagana jest wtedy interwencja operacyjna, polegająca na wycięciu pęcherzy rozedmowych, wytworzeniu zrostów w opłucnej lub usunięciu fragmentu kostnego.
Odma otwarta
Występuje na skutek przebicia ściany klatki piersiowej i pozostawienia ziejącej rany mającej połączenie z jamą opłucnej. Na skutek wzrostu ciśnienia w jamie opłucnej płuco ulega zapadnięciu (prawidłowo ciśnienie w jamie opłucnej jest niższe od ciśnienia atmosferycznego). Odma otwarta stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Spowodowane jest to znacznym ograniczeniem pojemności oddechowej (brak funkcji jednego płuca), pogłębianej dodatkowo przez tzw. oddech paradoksalny. Leczenie polega na zastosowaniu tzw. "opatrunku Ashermana" - jałowego opatrunku warstwowego w postaci kompresu uszczelnionego kawałkiem folii zaklejonego tylko z 3 stron. W ten sposób uniemożliwiamy dostawanie się powietrza do jamy opłucnej, a pozwalamy na uchodzenie krwi i powietrza z jej wnętrza. W dalszym etapie może być wymagany drenaż ssący.
Oddech paradoksalny
Zjawisko polegające na wahadłowym przemieszczaniu gazów z jednego płuca do drugiego. Podczas wydechu powietrze z prawidłowego płuca zostaje wtłoczone do drugiego, spadniętego płuca. Podczas wdechu sytuacja się odwraca i powietrze zalegające w uszkodzonym płucu zasysane jest ponownie do płuca zdrowego.
Odma zastawkowa (wentylowa)
Inaczej zwana odmą prężną. Na skutek pęknięcia małego fragmentu tkanki płucnej, powietrze podczas wdechu przedostaje się z miąższu płucnego do jamy opłucnej. Z każdym kolejnym wdechem do tej zamkniętej przestrzeni przedostaje się kolejna porcja gazów, zwiększając ciśnienie w jamie i upośledzając rozprężanie się narządu. Zaawansowana odma zastawkowa wywołuje ucisk na płuco zdrowe, upośledzając jego funkcję. Leczenie polega na szybkim nakłuciu opłucnej i odprowadzeniu nadmiaru gazów. W dalszym etapie może być konieczne wykonanie drenażu ssącego.
Odma samoistna
Jej przyczyną jest przedostanie się powietrza do wnętrza jamy opłucnej co powoduje ucisk płuca i w efekcie jego zapadnięcie się. Odma samoistna pierwotna powstaje zazwyczaj z przyczyn nieznanych, jednakże odma wtórna wymaga dokładnych badań pozwalających na określenie przyczyny powstania. Jednym z powodów powstania odmy samoistnej jest pęknięcie pęcherzyka rozedmowego. Rozedma płuc powstaje przede wszystkim u osób starszych, które paliły przez długie lata. U osób młodych, niepalących, powstanie rozedmy płuc może być spowodowane niedoborem alfa-1-antytrypsyny. Drugą z przyczyn powstania odmy samoistnej u osób młodych jest tzw. zespół Marfana (choroba genetyczna tkanki łącznej).
Objawy dużej odmy bywają gwałtowne i zagrażające życiu, a niewielkiej odmy prawie zupełnie niezauważone przez chorego. Typowymi objawami jest nagły, kłujący ból w klatce piersiowej, duszność oraz suchy kaszel, a także uczucie ucisku klatki piersiowej. Mała odma opłucnowa wymaga jedynie leczenia spoczynkowego, ale w warunkach szpitalnych. Chory powinien leżeć na boku po stronie odmy oraz wykonywać rehabilitację oddechową, co sprzyja rozprężaniu płuca. Duże odmy leczy się stosując drenaż jamy opłucnowej, a w przypadku odmy wtórnej operację (torakotomię bądź wideotorakoskopię (VATS) połączoną z pleurodezą). Osoby, które przebyły odmę powinny unikać nagłych zmian ciśnienia (lotów na dużych wysokościach, nurkowania, skoków na bungee czy ze spadochronem) oraz sportów wysoce wysiłkowych (podnoszenie ciężarów etc.). Zaleca się natomiast jogging i długie spacery.
Odma pourazowa
Odma urazowa opłucnej jest wynikiem przedostania się powietrza do jamy opłucnej w wyniku urazu. Ze względu na panujące w jamie opłucnej podciśnienie powietrze wnika do jamy opłucnej rozszerzając ją, a płuco ulega zapadnięciu. Zniesienie ujemnego ciśnienia względnego w opłucnej uniemożliwia prawidłową wymianę oddechową w tym płucu. Zależnie od połączenia jamy opłucnej z atmosferą, odmę określa się jako:
odma zamknięta opłucnej
odma otwarta opłucnej
odma zastawkowa opłucnej, odma prężna.
Przypisy
↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Edward Szczeklik, Andrzej Szczeklik: Diagnostyka chorób wewnętrznych. Wyd. VII. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1979, ss. 123-124.
↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Gerd Herold: Medycyna wewnętrzna (repetytorium dla studentów medycyny i lekarzy). Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, ss. 487-488. ISBN 978-83-200-3596-4.
1
