Typ skóry określa zespół jej cech, który wyróżnia grupę ludzi i jest dla tej grupy charakterystyczny. W dużym stopniu zależy on od rozmieszczenia na jej powierzchni gruczołów łojowych i ich stanu czynnościowego, czyli ilości wydzielanego przez nie łoju (sebum), który jest wytwarzany przez komórki wydzielnicze gruczołów łojowych i przedostaje się on do mieszków włosowych lub bezpośrednio na skórę.
Gruczoły łojowe (glandulae sebaceae) występują na całej powierzchni ciała. Brak ich jedynie na dłoniach i stopach. Najwięcej tego typu organów wydzielniczych znajduje się w okolicach skóry ciemienia, grzbietu, karku i twarzy. Skórę twarzy nazywamy cerą. Spośród różnych jej typów wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje: normalną, suchą i tłustą. Podział ten, w dużej mierze, jest właśnie uzależniony od ilości wydzielanego przez skórę łoju. Typ cery określa się na podstawie oceny jej powierzchni. I tak przyjmuje się, że skóra normalna wydziela w ciągu trzech godzin około 0,1 mg tłuszczu, łojotokowa odpowiednio 0,2-0,4 mg, zaś sucha poniżej 0,05 mg. Oznaczenie to wykonuje się na powierzchni jednego centymetra kwadratowego skóry czoła. Cera się zmienia Rodzaj cery w ciągu całego okresu życia może zmieniać się kilkakrotnie. Znaczna część gruczołów łojowych osiąga pełną czynność w trakcie dojrzewania płciowego, natomiast po tym okresie najczęściej następuje spadek tej aktywności. Duży wpływ na stan cery mają układy endogenne, do których zaliczamy czynniki genetyczne, funkcjonowanie układu nerwowego, hormonalnego i odpornościowego. Nie jest obojętne dla niej jednak także środowisko zewnętrzne, czyli czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne. W prawidłowym funkcjonowaniu skóry istotną rolę odgrywa także sposób odżywiania. Często pojawiającym się typem skóry jest jej tłusta odmiana. Najczęściej jest ona konsekwencją określonych skłonności genetycznych bądź też zaburzeń hormonalnych, w wyniku których następuje nadmierna aktywność gruczołów łojowych oraz zmiana składu płaszcza lipidowego skóry. Do nasilenia tego zjawiska mogą przyczynić się także czynniki atmosferyczne. I tak np. zimą niska temperatura może mobilizować gruczoły łojowe do zwiększenia ilości wydzielanego łoju. Tłustą skórę możemy łatwo rozpoznać, gdyż staje się ona grubsza, ma wyraźny połysk, w dotyku jest śliska i pozostawia tłuste ślady w teście bibułkowym. Nadmierne wydzielanie łoju powoduje poważne zakłócenia w jej funkcjonowaniu. Oprócz niezdrowego, połyskliwego wyglądu, powstający w nadmiarze łój odkłada się na jej powierzchni, powodując zablokowanie gruczołów łojowych oraz powiększenie się porów. Tłusta powierzchnia jak magnes przyciąga brud, z tego też powodu cera tłusta charakteryzuje się dużą skłonnością do infekcji bakteryjnych i grzybiczych. Z jej pozytywnych cech można natomiast wymienić to, że jest mniej wrażliwa na działanie wiatru, słońca i z reguły wolniej się starzeje.
Pielęgnacja sprawia cuda
Skóry nie możemy zmienić, ale możemy, odpowiednio ją pielęgnując, sprawić, że będzie ona zdrowsza i będzie lepiej wyglądała, szczególnie jeżeli uregulujemy pracę gruczołów łojowych. Przez długi okres jedyny sposób pielęgnacji skóry tłustej ograniczał się do usuwania z niej nadmiaru tłuszczu. Podstawowym, zabiegiem było mycie jej z użyciem specjalnie przeznaczonych do tego celu mydeł. W ciągu ostatnich dwudziestu lat nieustannie prowadzone były poszukiwania surowców, które skuteczniej powodowałyby rozwiązanie tego problemu. Związki, które powinny znaleźć się w preparatach przeznaczonych do pielęgnacji skóry tłustej, łojotokowej, muszą spełniać wiele funkcji. W przypadku tego typu skóry istnieje bowiem potrzeba usunięcia zanieczyszczeń i bakterii, oraz zamknięcia jej porów. Wyroby do cery tłustej, łojotokowej powinny także ograniczyć proces wydzielania sebum, zapobiegać stanom zapalnym skóry, przywrócić jej odpowiednie pH. Powinny one ponadto zapewnić jej ładny koloryt oraz zmatowić przetłuszczające się i błyszczące jej partie. Podstawowym zabiegiem w przypadku pielęgnacji każdego rodzaju skóry jest jej oczyszczenie. Jest ono szczególnie istotne dla skóry łojotokowej. Do mycia twarzy, poza wymienionymi już mydłami, stosuje się cały szereg wyrobów produkowanych w różnych formach kosmetycznych. Preparaty te, niezależnie od postaci, mają pH kwaśne, mieszczące się w granicach 4,5 - 6, czyli takie, które odpowiada naturalnemu odczynowi naszej skóry. Jedną z podstawowych form kosmetyków oczyszczających są środki do mycia zawierające w recepturze łagodne związki powierzchniowoczynne. Osobom ze skłonnością do łojotoku szczególnie polecane są produkty do oczyszczania skóry w postaci żelu lub pianek. Są to wyroby, które dobrze się pienią, są wydajne, efektywnie oczyszczają z brudu. Nie zawierają one ponadto w składzie recepturalnym substancji o działaniu natłuszczającym. Kolejnym bardzo ważnym preparatem stosowanym podczas zabiegów pielęgnacyjnych jest, nie zawsze doceniany, tonik kosmetyczny. Do cery tłustej z rozszerzonymi porami polecane są płyny o działaniu odkażającym i ściągającym. Najczęściej są to układy wodno-alkoholowe zawierające takie składniki, jak: kwas borowy, cytrynowy czy też salicylowy. Odpowiedni efekt chłodzący zapewnia im dodatek mentolu. W preparatach przeznaczonych dla cery tłustej chętnie wykorzystuje się wyciągi pozyskiwane z różnych roślin, między innymi ekstrakt rumianku (Matricaria chamomilla). Wykazuje on działanie oczyszczające, delikatnie ściągające, zmiękczające. Działa miejscowo przeciwzapalnie i odkażająco, ułatwia naskórkowanie, działa słabo bakteriostatycznie i bakteriobójczo. Przywraca skórze jędrność i gładkość. Równie chętnie stosowany jest azulen będący substancją czynną rumianku. Charakteryzuje go podobne działanie: łagodzące, przeciwzapalne, bakteriostatyczne a także powodujące zmniejszenie obrzęków. Toniki bardzo często zawierają również inne ekstrakty roślinne, między innymi z szałwii (Salvia officinalis), nagietka (Calendula Officinalis) rozmarynu (Rosmarinus officinalis), kory dębu (Quercus roburL), oczaru wirginijskiego (Hamamelis Virginiana L) czy też brzozy (Betula pendula). Specjalną grupą preparatów wspomagających oczyszczanie skóry, szczególnie polecanych w przypadku cery łojotokowej, stanowią maseczki typu peel-off. Są to kosmetyki, które po nałożeniu i zaschnięciu na skórze w postaci elastycznej błonki zdejmuje się w całości z jej powierzchni. Wraz z błonką usuwa się obumarłe komórki naskórka oraz nadmiar wydzielanego przez skórę łoju.
Po oczyszczeniu - peeling
Po prawidłowo wykonanym oczyszczeniu skóry, kolejnym zabiegiem polecanym w przypadku cery tłustej jest peeling, szczególnie enzymatyczny, tzw. gommage. Do najważniejszych składników recepturalnych tego typu preparatów należą enzymy hydrolizujące białka, w tym również keratynę, główny składnik warstwy rogowej naskórka. Najczęściej wykorzystuje się tu związki pozyskiwane z wyciągów roślinnych: papainę, bromelinę, ficynę. Dzięki zawartości tego typu składników preparaty te zapewniają łagodne złuszczanie naskórka, usunięcie martwych komórek, dokładne oczyszczenie i wygładzenie skóry. W recepturach tego typu wyrobów znajdują się także enzymy lipolityczne pozwalające usunąć nadmiar wytworzonego łoju. Częstotliwość stosowania preparatów peelingujących w dużej mierze zależy od rodzaju cery, przy czym w przypadku cery tłustej możemy je stosować nawet co kilka dni.
Nawilżanie, regeneracja...
Ostatni etap pielęgnacji skóry obejmuje zastosowanie odpowiednio dobranych preparatów kosmetycznych, najlepiej nawilżających o małej zawartości tłuszczów naturalnych, szczególnie olejów, których miejsce powinny zająć mniej tłuste i bardziej funkcjonalne surowce silikonowe. Zawarte w ich recepturach składniki powinny charakteryzować się nie tylko działaniem nawilżającym, regenerującym, lecz także antyseptycznym, ściągającym, przeciwłojotokowym, absorbującym nadmiar łoju, a także matującym. W preparatach pielęgnacyjnych przeznaczonych dla osób o skórze tłustej powszechnie wykorzystuje się antyseptyczne właściwości siarki. Pojawia się w nich również kamfora, która działa przeciwzapalnie, dezynfekująco, poprawia ukrwienie skóry. Wykazuje ona ponadto efekt złuszczania zewnętrznych warstw naskórka. Skuteczne w walce z objawami tłustej skóry są również aminokwasy bogate w siarkę, między innymi N-acetylometionina i N-acetylocysteina. Stanowią one doskonały środek regulujący i ustalający na właściwym poziomie wydzielanie łoju. Bardzo ważnymi składnikami preparatów przeciwłojotokowych są niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), czyli kwas linolowy, linolenowy, arachidonowy. Układy te powodują modyfikację płaszcza hydrolipidowego dzięki czemu kontrolują skład mikroorganizmów warstwy skórnej. Ich niedobór może powodować niekorzystne zmiany flory bakteryjnej, między innymi przyczynia się do wzrostu Pityrosporum orbicolare - lipofilnej bakterii mogącej wywoływać stany zapalne skóry. Równie często w recepturach preparatów łojotokowych wykorzystuje się kaolin czyli rozdrobnioną glinkę o silnych właściwościach absorbowania nadmiaru łoju. Ułatwia ona oczyszczenie i zamykanie porów skóry, działa bakteriobójczo. Kolejnym składnikiem pojawiającym się w kosmetykach przeciwłojotokowych jest propolis. Jest to wieloskładnikowy układ zawierający między innymi kwasy organiczne, flawonoidy, witaminy, enzymy, białka, aminokwasy, węglowodany. Jest on skuteczny w leczeniu większości stanów zapalnych i ropnych skóry. Jego ekstrakty wykazują działanie znieczulające i antyutleniające. Zapobiegają nadmiernemu przetłuszczaniu się skóry, regenerują ją, działają przeciwtrądzikowo. Podobnie jak w przypadku wyrobów oczyszczających, tak i w preparatach do pielęgnacji skóry tłustej wykorzystuje się działanie surowców pochodzenia roślinnego. Wyroby tego typu oprócz wymienionych wcześniej ekstraktów zawierają bardzo często w składzie recepturalnym także olejki eteryczne. Badania aktywności przeciwbakteryjnej i przeciwgrzybowej (bakterio- i grzybostatycznej oraz bakterio- i grzybobójczej) tego typu układów, jak również wyizolowanych z nich pojedynczych składników prowadzone są systematycznie od 40 lat. Oprócz działania przeciwbakteryjnego i odkażającego wykorzystywanego w leczeniu takich chorób skóry, jak: trądzik pospolity, infekcje bakteryjne czy stany zapalne, wiele olejków eterycznych powoduje również zmniejszenie wydzielania gruczołów łojowych i potowych. Z grupy olejków polecanych do pielęgnacji skóry tłustej należy przede wszystkim wymienić rozmarynowy (Rosmarinus officinalis) i cytrynowy (Citrus limonum), które charakteryzują się silnym działaniem antyseptycznym. Działanie to można wspomagać dodatkiem olejków: bergamotowego (Citrus bergamia), drzewa herbacianego (Melaleuca globulus), geraniowego (Pelargonum graveolens), jałowcowego (Juniperus communis), lawendowego (Lavandulla officinalis), tymiankowego (Thymus vulgaris), sandałowego. (Santalum album), które zalicza się do grupy surowców oddziałujących na procesy wydzielnicze skóry. Ograniczają one wytwarzanie łoju, działają bakteriobójczo i przeciwzapalnie, udrażniają ujścia gruczołów łojowych, zapobiegają ich czopowaniu. Generalnie do pielęgnacji skóry tłustej należy wybierać preparaty kosmetyczne sprawdzonych firm, najlepiej w aptece. W razie wątpliwości dobrze jest zasięgnąć opinii pracujących tam farmaceutów, którzy doradzą, jakie środki mogą być najskuteczniejsze w przypadku konkretnych dolegliwości skórnych, a w razie konieczności skierują do lekarza dermatologa.