Podstawy psychologii z elementami teorii osobowości

Wykład VIII

Temat: Osobowość

Zagadnienia:

1. Psychoanalityczne pojęcie osobowości

2. Osobowość w ujęciu polskich psychologów : A. Lewicki, J Reykowski, W Szewczuk.

3. Pojęcie i struktura osobowości

4. Składniki osobowości człowieka

1. Motywacyjne składniki osobowości

2. Zainteresowania

3. Zdolności

4. Inteligencja

5. Temperament

6. Charakter

7. Światopogląd.

Psychoanalityczne pojęcie osobowości

Osobowość według Freuda

• id /Ono/ - to sfera wrodzonych, biologicznych, instynktownych popędów, które leżą u podstawy każdego zachowania człowieka.

• Ego / ja, jaźń/ - jest świadomością jednostki, rozsądkiem.

• Superego / nad jaźń - sumienie/ - utożsamiane z sumieniem jednostki, ze zinterioryzowanymi normami moralnymi jednostki i zasadami postępowania wykształconymi w procesie socjalizacji.

Osobowość w ujęciu polskich psychologów.

Andrzej Lewicki:

Osobowość to „ trwała organizacja procesów kierujących zachowaniem”

W Zakres osobowości wchodzą następujące składniki:

• Procesy umysłowe / orientacja w otoczeniu, samorealizacja/

• Motywacja./ emocje, dążenia/

Pojęcie i struktura osobowości

Osobowość to zespół ściśle ze sobą związanych, istotnych, względnie trwałych i stałych cech psychicznych, ukształtowanych w konkretnych warunkach życia społecznego, określających zachowanie się, i działanie każdego człowieka.

Cechy osobowości.

• Potrzeby

• Zainteresowania

• Zdolności

• Inteligencja

• Temperament

• Charakter

• Światopogląd.

Motywacyjne składniki osobowości

Każde świadome działanie wynika z określonych potrzeb i ukierunkowane jest celem

Potrzeby ograniczone (popędy) są wrodzone, a ich ilość jest niewielka

Niezaspokojenie większości z nich prowadzi do:

• Śmierci (potrzeba pokarmu, tlenu)

• Większych czy mniejszych zakłóceń psychologicznych. (potrzeby seksualne, macierzyńskie, ruchu)

Potrzeby psychiczne (motywy) - nie są jednoznacznie, zadowalająco sklasyfikowane

• Można np.: wymienić takie jak: przynależność do grupy społecznej, aprobaty społecznej

• Są to potrzeby w zasadnie nabyta, powstają i rozwijają się w wyniku oddziaływań środowiska i społeczeństwa.

Według innych kryteriów dzielimy je na:

• Jawne i ukryte, co zależy od stopnia uświadomienia sobie ich występowania i działania

• Dominujące i słabe. Dominowanie potrzeby związane jest z jej siłą. Aktualnie najsilniejsza potrzeba jest potrzebą dominującą.

• Zasadnicze i zależne. Potrzeba zasadnicza wytwarza potrzeby zależne, które istnieją tak długo jak długo istnieje potrzeba zasadnicza

Stadia powstawania potrzeb

• Stan równowagi, Potrzeba jest zaspokojona i bnie ma napięcia

• Stopień latencji. Działanie potrzeby nie jest jeszcze uświadomione.

• Stopień potencji. Potrzeba zostaje uświadomiona. Np. pojawia sią głód.

• Stopień aktywności (działania) Przygotowanie się do zaspokojenia potrzeby.

Przeszkody w zaspokajaniu potrzeb:

Środowiskowe:

• Typu fizycznego

• Typu społecznego

Osobiste - przeszkody tkwiące w człowieku:

• Natury ograniczonej (ułomności i wady fizyczne, choroby)

• Psychiczne (lenistwo, brak zdolność lub umiejętności, zakłócenia spostrzegania, uwagi.)

Konflikty motywacyjne - polegają na zderzeniu się dwóch potrzeb, zaspokojenie jednej wyklucza możliwość zaspokojenia drugiej.

Pokonywanie przeszkód:

• pozytywne polega na odczuwaniu potrzeby w postaci pragnienia i łączy się ściśle z wolą człowieka

• Wola przejawia się w pokonywaniu przeszkód i wiąże się z siłą potrzeby

• Im potrzeba silniejsza i bardziej utrwalony nawyk pokonywania przeszkód, tym silniejsza wola człowieka.

• Pokonywanie przeszkód jest również związane z negatywnym stanem psychiki, z powstaniem frustracji

• Frustracja to stan psychiczny człowieka, wywołany przez niezaspokojenie potrzeb:

• może wywołać lęki, depresje, złe samopoczucie, zachowanie agresywne, a nawet nerwice i inne zaburzenia psychiczne

• środkiem na jej zmniejszanie lub usunięcie jest pokonywanie przeszkód.

• Skuteczna jest również kompensacja - zastępowanie celu nieosiągalnego celem osiągalnym

Zainteresowania.

Zainteresowania to indywidualne poznawczo-emocjonalne nastawienie od rzeczywistości, które mają dla człowieka znaczenie pozytywne. Powstają i rozwijają się w wyniku oddziaływań:

• potrzeb biologicznych i zjawisk fizycznych

• środowiska społecznego i warunków życia.

Charakterystyka zainteresowań:

• Są przedmiotowe, kierunkowe - zawsze są skierowane na jakiś przedmiot, co ma wpływ na selekcję i dobór aktualnych spostrzeżeń, wyobrażeń itp.

• Pobudzają człowieka do działania, wywołują chęć poznania przedmiotu lub zjawiska

• Są zabarwione uczuciowo, i to zawsze przyjemne. Są źródłem uczuć pozytywnych.

• Sprawiają że działanie człowieka nie jest nużące, wyczerpujące.

• Są istotnym czynnikiem rozwoju osobowości.

Zdolności

Zdolności, to właściwości psychofizyczne człowieka, warunkujące jego sprawne działanie w jakimś kierunku

Zdolności specjalne

• Sprawne działanie określonego typu, które może być złożone lub mieć charakter bardzo wąski

• Wysoki poziom zdolności specjalnych to talent (np.: pedagogiczny, malarski)

• Najwyższy poziom rozwoju zdolności określany jest jako geniusz (np.: genialny pedagog, malarz itp.)

Na zdolności składa się:

• Odpowiedni typ układu nerwowego (silny, zrównoważony, o szybkim przebiegu procesów)

• Sprawne analizatory (wrażliwy, czuły wzrok, itp.)

• Łatwość kojarzenia

• Odporność na zakłócenia i zmęczenie itp.

Zdolności ogólne umożliwiają sprawne działanie wielo kierunkowe

• Bardziej rozwiniętą zdolność ogólną nazywamy uzdolnieniem

• Najwyższy poziom określany jest jako geniusz.

Inteligencja

Inteligencja to ogólna zdolność do rozwiązywania problemów w oparciu o sprawne procesy myślenia. Stopień inteligencji jest określany za pomocą tzw. ilorazu inteligencji. Otrzymujemy go dzieląc wiek inteligencji (W.I) przez wiek życia (W.Ż) w miesiącach

W.I. / W. Ż.

Obliczanie wieku inteligencji opiera się na wynikach specjalnych testów.

Fazy rozwiązywania problemów:

• Zapoznanie się z problemem - wyrobienie silnej motywacji rozwiązywania problemu, wzbudzenie zainteresowań i zdobycie o nim jak najwięcej informacji

• Szukanie właściwego rozwiązywania problemu - przez analizę, porównywanie, klasyfikowanie, i uogólnianie i abstrahowanie oraz wnioskowanie. Polega na manipulowaniu pojęciami i czynnościami motorycznymi. Sprawne myślenie polega na zerwaniu z myśleniem schematycznym i wybraniem, nowej, oryginalne drogi.

• Przeniesienie rozwiązania myślowego do działania i sprawdzaniu w praktyce, czy rozwiązanie myślowe jest niezawodne i skuteczne.

Temperament

Temperament polega na szybkości powstawania, trwałości i sile procesów psychicznych zwłaszcza emocjonalnych. Jest ściśle związany za typem układu nerwowego. Najbardziej znane są cztery:

• Hipokratesa - Zależność temperamentu człowieka od poziomu cieczy.

• Przewaga krwi /serce/ - temperament Sangwiniczny

• Przewaga żółtej żółci /wątroba/ - temperament choleryczny

• Przewaga ciemnej żółci /śledziona/ - temperament melancholiczny

• Przewaga śluzu /mózg/ - temperament flegmatyczny

• Pawłowa - Wyróżnił trzy cech układu nerwowego:

• siłę,

• równowagę (między pobudzeniem a hamowaniem)

• ruchliwość procesów nerwowych

Typ silny zrównoważony ruchliwy - sangwinik:

• człowiek bardzo wytrzymały na bodźce o dużej sile

• Procesy pobudzania i hamowani są u niego silne i ruchliwe, mogą się łatwo i szybko zmieniać

• To człowiek żywy, ruchliwy, łatwo i w sposób emocjonalny reagujący, o ruchliwej mimice gestykulacji

Typ silny zrównoważony bezwładny - flegmatyk

• człowiek o silnych procesach pobudzania i hamowania, o dużej powolności zmian między nimi

• Wszystkie procesy psychiczne, ruch, działanie przebiegają u niego bardzo wolno

• Silne przeżycia bardzo słabo ujawniane są na zewnątrz

Typ silny, niezrównoważony - choleryk

• to człowiek o dużej sile procesów pobudzania i hamowani z przewagą tego pierwszego

• W związku ze słabym hamowaniem procesy psychiczne, zwłaszcza uczucia, powstają szybko i są bardzo intensywne

• Ujawnia się gwałtownymi ruchami i działaniami, szybkimi i silnymi reakcjami, dużej porywczości i ruchliwości

Typ słaby (melancholik)

• Kreschmera

• sheldona

ZDOLNOŚCI

Specjalne

Ogólne

Uzdolnienia

Talent

GENIUSZ

---