Schemat planowania terapii mowy dzieci z wadą słuchu:
Ustalenie kompleksowej diagnozy
Plan i projektowanie terapii
Weryfikacja diagnozy oraz jej prognozowanie
Ćwiczenia podstawowe kształtujące mowę
Przygotowujące do mówienia
-oddechowe
- usprawniające motorykę narządów artykulacyjnych
- fonacyjne
-artykulacyjne
-słuchowe
-w odczytywaniu wypowiedzi z ust
- logarytmiczne
B) kształtują i rozwijają stronę:
-leksykalne
-gramatyczne
3. Stymulacja psychomotoryczna
A) ćwiczenia stymulujące percepcję wzrokową, ruchową dotykową
B) ćwiczenia w czytaniu i pisaniu
C) ćwiczenia korekcyjno- wyrównawcze
4. Wspomaganie rozwoju mowy
A) eliminowanie trudności zakłócających proces adaptacji
B) pomoc, poradnictwo i współpraca z rodzicami
C) współpraca ze specjalistami.
ĆWICZENIA ODDECHOWE: mają na celu:
- usprawnienie aparatu oddechowego
- zwiększenie pojemności płuc
- kształtowanie ruchów przepony oraz oddechu przeponowego lub pełnego
-naukę ekonomicznego zużywania powietrza podczas mówienia
- różnicowanie faz oddechowych oraz wydłużenie fazy wydechowej
- kształtowanie umiejętności zsynchronizowania pauz oddechowych
- zapobieganie arytmii oddechowej
- zrelaksowanie i uspokojenie po większym wysiłki fizycznym lub psychicznym.
Aby ćwiczenie spełniały swoją funkcję należy:
- wykonywać je systematycznie po 5 min kilka razy dziennie
- oczyścić i udrożnić jamę nosową
- wykonywać je przed jedzeniem lub 2-3 godz. po jedzeniu
- dobierać je do możliwości dziecka, stosując zasadę od łatwiejszego do trudniejszego.
-Pamiętać o tym, aby podczas ich wykonywa niania mięsnie szyi, rąk, tuzowania były rozluźnione, a postawa ciała swobodna
-Poprzedzić je pokazem, czyli zademonstrować ćwiczenie, następnie wykonać je razem z dzieckiem
- zwrócić uwagę na prawidłowy wydech i wdech podczas oddychania fizjologicznego w czasie spoczynku
- przygotować pomoce np. materac, stolik.
Rodzaje ćwiczeń oddechowych:
Mobilizujące wyłącznie aparat oddechowy: mają za zadanie wzmocnienie wydechu oraz wydłużenie dąży wydechowej( spontaniczne zdmuchiwanie lekkich powierzchni przedmiotów, dmuchanie na wiatraczki, statki, zdmuchiwanie świecy). Ćwiczenia wydłużające fazę wydechową przy równomiernej i jednakowej sile wydechu to puszczanie baniek dmuchanie na płomień świecy żeby cały czas drgał. Do nauki właściwego dawkowania i ekonomicznego zużywania powietrza stosujemy zabawy i gry z rurką.
Z oddychaniem brzuszno- przeponowym najlepiej przeprowadzić w pozycji lezącej, ponieważ za pomocą kontroli wzrokowo- dotykowo- kinestetycznej obserwujemy ruchy klatki piersiowej oraz mięsnie brzucha i przepony.
Połączone z ruchami rąk, nóg, tułowia zwiększają pojemność płuc, pogłębiają oddech oraz uczą umiejętności rozluźniania postawy ciała i aparatu głosotwórczego( przy wdechu ręce unosimy, przy wydechu opuszczamy)
Z jednoczesnym wypowiadaniem pojedynczych głosek to ćwiczenia oddechowo- głosowe świadomego wydania głosu. Podczas realizacji ćwiczeń oddechowo- artykulacyjnych wykorzystujemy dźwięki naśladowcze, będące naturalnym etapem w kształtowaniu się i rozwoju mowy każdego dziecka. (Aaaaa, oooooo.Ssss)
Związane z dłuższą wypowiedzią, śpiewaniem, recytacją. Są końcowym etapem pracy nad prawidłowym oddechem dla mowy. Polegające one na umiejętnym zsynchronizowaniu wdechu, wydechu oraz pauz oddechowych z treścią wypowiedzi.
ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE MOTORYKĘ NARZĄDÓW ARTYKULACYJNYCH
Rozwój motoryczny dziecka ściśle wiąże się ze wzrastającą koordynacja sprawności podstawowych ruchów, tj.: lokomocja, manipulacja, czyli zachowań wymagających koordynacji fizycznej i ruchowej oraz samokontroli ciała.
Mają na celu wypracowanie zręcznych i celowych ruchów języka, warg i podniebienia miękkiego.
Najważniejsze zalecenia metodyki ćwiczeń usprawniających motorykę narządów artykulacyjnych:
Ćwiczenia powinny być przeprowadzone przed lustrem
Poszczególne ćwiczenia muszą być demonstrowane bardzo precyzyjnie i z naturalną szybkością ruchów. Ćwiczenia powinny być wykonywane energicznie, ale bez zbytniego napięcia mięśni.
Ćwiczenia, które zawierają kilka elementów składowych powinny być wykonywane etapowo: najpierw oddzielnie a następnie płynnie, połączone w całość
Ćwiczenia powinny być krótkie
Z dziećmi ćwiczenia prowadzone są w formie zabawowej, a z dorosłymi w postaci zadaniowej
Ćwiczenia mogą być prowadzone indywidualnie lub grupowo
Nienależny prowadzić ćwiczeń w wypadu stanów chorobowych narządów mowy, w okresie mutacji oraz w stanach napięcia mięśni
Wszystkie pomoce, które służą do przeprowadzenia ćwiczeń, powinny być stosowane i przechowywane zgodnie z wymogami higieny
Ćwiczenia mogą być wykorzystane, jako materiał do badań sprawności ruchowej narządów artykulacyjnych.
Dobór ćwiczeń narządów artykulacyjnych musi korespondować z ćwiczeniami artykulacyjnymi i uzupełniać pozostałe.
Metody diagnostyczne do oceny sprawności narządów artykulacyjnych:
- karta badania motoryki artykulacyjnej
- test do badania sprawności artykulacyjnej
- badanie praksji oralnej
- badanie praksji reki i inne badania szczegółowe.
ĆWICZENIA WARG:
Wargi mogą układać się pierścieniowato i tworząc zaokrąglenie, wysuwać do przodu lub przyciskać się do zębów płasko, co w połączeniu z cofaniem kącików ust i rozciąganiem ich na boki tworzy spłaszczenie( nadymanie policzków,)
ĆWICZENIA SZCZĘKI podczas artykulacji żuchwa wykonuje jednorodne ruchy, polegające na większym lub mniejszym opuszczaniu lub unoszeniu(ruchy żucia, poziome szczęki, rytmicznie płynne opuszczanie i unoszenie szczęki dolnej, opuszczanie i unoszenie szczęki przy zamkniętych wargach)
ĆWICZENIA JĘZYKA większość głosek wymaga precyzyjnych pionowych ruchów języka w części przedniej, środkowej, tylniej lub zmiany kształtu z wąskiego w szeroki. Około 2, 5-3 roku następuje pionizacja języka, która jest symptomem dojrzałości fizjologicznej aparatu artykulacyjnego.
ĆWICZENIA FONACYJNE celem jest:
-ustawianie głosu i jego brzmienia przez ukształtowanie wysokości głosu oraz wyrobienie miękkiego ataku
- kształtowanie umiejętności modulowania siły i jego wysokości głosu.
Etapy:
Wstępne: mają na celu zlikwidowanie napięcia mięśniowego aparatu mowy.
Wymawianie samogłosek
W łączeniu wypowiadaniu samogłosek i spółgłosek
Ćwiczenia fonacyjne kształtują barwę głosu i elementy prozodyczne mowy, tj. akcent, intonacja, rytm.
ĆWICZENIA ARTYKULACYJNE
Lalometr jest pomocą logopedyczną, która w graficzny sposób ukazuje kolejne etapy przy nieprawidłowej realizacji fonemów.
Okres kształtowania się mowy:
Okres melodii 1r.ż dziecko powinno poprawnie wymawiać samogłoski a, e, i oraz spółgłoski: m, b, n, t, d, j.
W okresie wyrazu(1-2 r.ż) pojawia się automatyzm realizacji wszystkich samogłosek ustnych oraz następujących spółgłosek: p, b, m, t, d, n, ś, k, j
W okresie zdania(2-3 r.ż) dziecko powinno wymawiać
Wszystkie samogłoski
Spółgłoski wargowe twarde i zmiękczone
Spółgłoski wargowo- zębowe twarde i zmiękczone
Środkowojęzykowe
Tylnojęzykowe zwarte twarde i zmiękczone
Przedniojęzykowo- zębowe
Półotwarte
Okres swoistej mowy dziecka (3-7 r.ż) w 3r.ż utrwala się automatyzm artykulacji głosek szeregu syczącego s, z, c,dz a między 4-5 zostaje opanowana artykulacja spółgłoski „r” oraz przedniojęzykowo- dziąsłowych sz,rz,cz,dź.
Do metod mechanicznych nalezą:
- naśladowanie artykulacji z bezpośredniego wzroku
- wyzyskiwanie nieartykułowanych dźwięków, które pojawiają się w sposób spontaniczny np. śmiech, stękanie.
- mechaniczne układanie narządów
- wyjaśnianie artykulacji.
Metoda uczulania polega na wskazywaniu miejsca i narządu artykulacyjnego przez podrażnianie wacikiem.
ĆWICZENIA SŁUCHOWE:
Narząd słuchu przekazuje bodźce słuchowe ze wszystkich kierunków
Dzięki percepcji słuchowej jesteśmy informowani o wydarzeniach rozgrywających się w dalszej odległości od nas
Słuch przekazuje bodźce stale bez przerwy, w odróżnieniu od wzroku, który można świadomie wyłączyć.
Wrażenia akustyczne i mowa sterują odbiorem wrażeń wzrokowych, mowa ciągle rozbudza ciekawość dziecka pomaga wyodrębnić lub klasyfikować szereg informacji docierających ze środowiska
Bodźce akustyczne działają stymulująco na człowieka dzięki stałemu wzbudzaniu jego zainteresowania
Wrażenia akustyczne zapowiadają nadchodzące wydarzenia
Słuch oraz mowa wew. wykształcona w procesie komunikacji steruje naszym zachowaniem, tym samym słuch jest jednym z najważniejszych czynników kształtowania osobowości
Słuch umożliwia przekazywanie nastrojów i emocji
Stała obecność mowy rozwijanej drogą słuchową jest najważniejszym środkiem nawiązywania i podtrzymywania kontaktów międzyludzkich.
Celem wychowania słuchowego jest podnoszenie poziomu rewalidacji dzieci z prelingwalną wadą słuchu:
Wprowadzenie dziecka w środowisko akustyczne oraz orientacja w świecie dźwięków
- okazjonalnie, sytuacyjnie, gdy zwracam uwagę na bodźce akustyczne tu i teraz
- specjalne przez realizację określonego zestawu ćwiczeń kształtujących słuch, ćwiczeń odpowiednio dobranych w oparciu o mowę
2. Przekazywanie wiedzy o otaczającym nas świecie w oparciu o mowę
3. Poprawianie wyrazistości nadawania i odbierania tekstu dla usprawnienia procesu porozumiewania się słownego lub migowego
4. Wychowanie społeczne.
Ćwiczenia:
Rozpoznawanie dźwięków niewerbalnych z najbliższego otoczenia np. sprzęty domowe.
Lokalizacja źródła dźwięku
Rozpoznawanie głosów zwierząt oraz dźwięków z dalszego otoczenia dziecka
Rozróżnianie cech dźwięku tzn. czasu trwania częstotliwości i natężenie.
ĆWICZENIAA LOGORYTMICZNE: pełnią w rozwoju dziecka niesłyszącego funkcje:
Poznawczą: uwrażliwiając dziecko na zjawiska wspólne dla muzyki i wypowiedzi, sprzyja opanowaniu mowy głownie w zakresie elementów prozodycznych, czyli rytmu, tempa, głośności, akcentu.
Kompensacyjna: doskonali zakres oraz formę doświadczeń motorycznych i akustycznych a także kształtuje percepcję słuchową, która wspomaga cały proces wychowania słuchowego
Usprawniająca ma za zadanie nie tylko wspomaganie ogólne sprawności motorycznej dziecka, ale również usprawnianie aparatu głosotwórczego oraz doskonalenie jego zakresu i formy.
Wychowawcza: kieruje rozwojem społeczno- emocjonalnym i osobowościowym dziecka, ponieważ ćwiczenia logorytmiczne wymagają podporządkowania się regułom zajęć zespołowych a także nakazom muzyki
Profilaktyczna zapobiega zaburzeniom wtórnym w rozwoju psychomotorycznym jednostki.
Gatunki ćwiczeń w pracy rewalidacyjnej w pracy z dziećmi niesłyszącymi:
Ćwiczenia z zakresu techniki ruchu.
Główne zadania:
- nauka prawidłowej mechaniki ruchów lokomocyjnych przez wykształcenie umiejętności poprawnego przenoszenia ciężaru ciała, wyrobienie nawyku właściwej postawy ciała
- kształtowanie prawidłowej mechaniki podskoków
- kształtowanie zwinności i zręczności, które wspomagają i stymulują rozwój pamięci ruchowej orientacji przestrzennej
- kształtowanie umiejętności rozluźniania i napinania mięśni ciała w tym mięsni aparatu głosotwórczego oraz nauka wyczuwania położenia ciała w przestrzenni.
Ćwiczenia z zakresu techniki ruchu obejmują 2 grupy ćwiczeń
- kształtujące ruchy podstawowe(układy ruchowe w przestrzeni biegi, chody)
- regulujące napięcie mięśniowe i kształtujące orientację przestrzenną.(ćwiczenia kształtujące zdolności napinania i rozluźniania mięsni, ćwiczenia kształtujące zdolności poruszania się w określonej przestrzeni, ćwiczeń uprawniających i koordynacyjnych.)
Ćwiczenia percepcyjno- ruchowe
Główne zadania:
-kształtowanie umiejętności reagowania ruchem na dźwięku niemuzyczne, muzyczna ciszę, ciche dźwięki
- wykształcenie wrażliwości percepcyjnej w zakresie umiejętności percypowania i odtwarzania głosem modeli wypowiedzi
Powyższe zadania są realizowane w formie ćwiczeń kształtujących: szybką reakcję ruchową na percypowane sygnały optyczne, słowne, poczucie metrum, poczucie tempa, poczucie rytmu.
Muzykowanie: kształtowanie u dziecka takich umiejętności percepcyjnych jak: słuchanie, czekanie, włączenie się i wyłączenie z sytuacji komunikacyjnej, podporządkowanie się sytuacji.
ĆWICZENIA W ODCZYTYWANIU WYPOWIEDZI Z UST
W ćwiczeniach przygotowujących grupa o nauki opanowania procesu wzrokowej percepcji mowy musimy uwzględnić cztery elementy przekazywania informacji tzn. odbiorcę, nadawcę oraz środowisko i cechy tekstu. W pierwszej fazie kształtowania sprawności odczytywania wypowiedzi z ust u małych dzieci należy rozpocząć prac od przyzwyczajenia dziecka do: obserwowania, koncentracji uwagi, wytężania pamięci, naśladowania.
I grupa ćwiczeń ma na celu kształtowanie całościowego i szybkiego rozpoznania obrazów wzrokowych, rozwijanie pamięci wzrokowej, usprawnienie stopniowego przechodzenia od spostrzegania globalnego do analitycznego.
Celem II grupy ćwiczeń jest rozszerzenie pola obserwacji oraz kształtowanie umiejętności spostrzegania figury i tła.
Ostatecznym celem ćwiczeń przygotowujących do odczytywania wypowiedzi z ust jest kształtowanie umiejętności kojarzenia widzialnych ruchów narządów mowy z elementami i sytuacjami z otaczającego nas świata tzn. rozumienie wypowiedzi.
DIAGNOZA LOGOPEDYCZNA DZIECI Z ZABURZENIAMI SŁUCHIU I MOWY
Diagnoza logopedyczna to działanie zmierzające do rozpoznawania wady lub zaburzenia mowy, które ocenia się na podstawie analizy stanu badanego, uzyskanej za pomocą dostępnych metod badania.
Diagnoza logopedyczna: rozpoznawanie zaburzeń w językowym porozumiewaniu się ludzi na podstawie ich charakterystycznych objawów, stawianie diagnozy.
W diagnostyce logopedycznej brakuje wypracowanych metod badawczych, obejmujących wystandaryzowane narzędzia pomiaru.
Do zadań diagnostycznych logopedy należy ocena poziomu rozwoju mowy dziecka, określenie sfer i rozmiaru jego opóźnienia, rozpoznanie rodzaju jego zaburzeń.
Oceniając poziom rozwoju mowy dziecka, należy odwołać się do 3 norm: językowej, rozwojowej i statystycznej.
Norma językowa: zbiór tych wszystkich środków danego języka, które dzięki aprobacie społecznej muszą być właśnie tak używane przez wszystkie osoby mówiące tym językiem, gdyż przeciwnym wypadku odbiorca odczuwa, że nie mówi się tak, jak się powinno mówić.
Badanie wstępne obejmuje wywiad rodzicami o dziecku i jego środowisku, poprzedza bezpośrednie badanie mowy osoby niesłyszącej i dostarcza cennych wskazówek do ustalenia istoty zaburzenia słuchu, prognozowania skutecznych metod terapii oraz opracowania optymalnej pomocy i poradnictwa dla rodziców.
Zebranie danych o dziecku i jego środowisk rodzinnym ułatwia wstępne poznanie podmiotu oddziaływań logopedycznych i opracowanie ogólnej, ale indywidualnej charakterystyki dziecka, która jest elementem składowym diagnozy specjalistycznej- oceny mowy dziecka.
Najczęściej logopedzi do badania mowy stosują następujące metody badawcze: obserwację, wywiad, próby niewystandaryzowane, testy językowe.
Karta Oceny Zachowań Komunikacyjnych Dziecka z Uszkodzonym Słuchem( KOZK) zawiera 30 kategorii zachowań komunikacyjnych, składających się na indywidualny system komunikacyjny dziecka w okresie rozwoju porozumiewania się. 24 kategorie reprezentują komplementarne zachowania związane z używaniem znaków fonicznych: przedjęzykowych i językowych, oraz zachowania związane z używaniem znaków gestowo- mimicznych naturalnych, czyli używanych przez wszystkich ludzi i znaków języka migowego. Pozostałe kategorie obejmują zachowania komunikacyjne, w których może być użyty jeden z rodzajów znaków, a także pismo.
Karta ma postać diagramu kołowego. Jej wypełnienie polega na z zakreślenie pół odpowiednich wycinków koła, oznaczonych określone na skali umiejętności cząstkowe dziecka. Spełnia dwa główne zadania praktyczne, tzw. Diagnozę i prognozę oddziaływań logopedycznych, które mogą być realizowane w wymiarze ogólnym i szczegółowym.
Postawienie diagnozy, co do aktualnych możliwości dziecka w zakresie komunikacji językowej. Diagnoza jest dokonywana na dwóch poziomach:
Ogólnym
-stwierdzającym Aktualny stan osiągnięć dziecka w opanowaniu języka
- stwierdzającym preferencje dziecka w zakresie systemu znaków fonicznych bądź gestowo- mimicznych
B) szczegółowym: stwierdzającym sukcesu i braki w zakresie poszczególnych umiejętności cząstkowych, warunkujących pełny sukces językowy dziecka.
2. Prognoza dotycząca tych samych wartości możliwości, połączona z ustaleniem indywidualnego programu pracy rewalidacyjnej z dzieckiem
A) ogólnym: określającym główny kierunek oddziaływań rewalidacyjnych, związanych z wyborem optymalnego sposobu komunikacji na aktualnym poziomie funkcjonowania psychicznego dziecka
B) szczegółowym: ustalającym profil dalszej pracy rewalidacyjnej z dzieckiem przy zastosowaniu odpowiednich technik wspomagających, korygujących lub kształcących konkretne zaburzone sprawności warunkujące efektywne opanowanie języka
W zakresie odbioru informacji ocenia się: czytanie z ust, czytanie tekstu pisanego, odbiór alfabetem palcowym i odbiór języka migowego. Umiejętność budowania informacji jest określona w zakresie: mówienia, pisania, nadawania alfabetem palcowym i w języku migowym. Uczeń może zdobyć maksymalnie 100 punktów.
Do oceny rozwoju słownego porozumiewania się- schemat diagnozy w postaci Badania przesiewowego do wykrywania zaburzeń rozwoju mowy u dzieci dwu-, cztero- i sześcioletnich. Na podstawie zestawu prób możemy określić:
- rozumienie poleceń słownych
- zdolność wypowiadania się
- prawidłowość wymawiania dźwięków mowy i wyrazów
- budowę i sprawność aparatu artykulacyjnego.
Celem badań przesiewowych na każdym etapie rozwoju mowy i rozwoju psychicznego dziecka jest wstępna ocena mowy, która umożliwia wykrycie ewentualnych zaburzeń oraz skierowanie do logopedy bądź innego specjalisty.
Rozumienie poleceń słownych bada się na podstawie wykonywania poleceń, bazując na materiale konkretnym a następnie na materiale obrazkowym.
Zdolność wypowiadania się, czyli umiejętność budowania treści pojęciowych związanych z myśleniem i pracą narządów mowy jest określana na podstawie:
-nazywania np. zabawek
- nazywania czynności
- nazywania cech czynności
- powiadania obrazków- tworzenie przez dziecko tekstu jest sprawdzeniem jego umiejętności posługiwania się systemem językowym.
Oceniając budowę i funkcjonowanie narządów mowy należy określić
- oddychanie podczas mowy
- tempo mowy
- oddychanie dla życia
- fonacja
- Sprawność motoryki narządów artykulacyjnych
Do badania mowy dziecka można wykorzystać inne narzędzia badawcze tj.:
- Kartę badania mowy w formie” Kwestionariusz obrazkowego do badania mowy”
- Przesiewowy Test Logopedyczny( 4 podtesty, rubryki do notowania objawów niepłynnego mówienia zaburzeń głosu)
- Test Sprawności Językowej( 7 podtestów)
- Inwentarz Rozwoju Mowy i Komunikacji( słowa i gesty; słowa i zdania)
Słucham i mówię: służy rozwijaniu słuchu i mowy dzieci w wieku przedszkolnym, ale może być również wykorzystywana do badania percepcji dźwięków niewerbalnych. Podczas diagnozy oceniana jest identyfikacja dźwięków na drodze słuchowej oraz umiejętność koncentracji uwagi i różnicowania źródeł dźwięku.
MAIS skala słyszenia i rozumienia dźwięków. Składa się z 10 pytań na podstawie, których ocenia się:
- poziom akceptacji urządzenia- czy dziecko chętnie nosi aparat
- poziom reakcji na dźwięku- czy spontanicznie reaguje na swoje imię w ciszy i w obecności dźwięków zakłócających
- poziom rozumienia znaczenia dźwięków
Skala MUSS zawiera instrukcje przeprowadzenia wywiadu z rodzicami dziecka. Na podstawie 10 pytań ustala:
- poziom kontroli głosu- czy dziecko używa głosu, aby zwrócić na siebie uwagę
- poziom umiejętności posługiwania się mową przez dziecko- czy wokalizacje są różne w zależności od treści komunikatu
- poziom postawy komunikacyjnej- czy dziecko chętnie używa nie tylko mowy w kontaktach z osobami nieznanymi
Onomatopeje jest to narzędzie mające charakter zarówno diagnostyczny jak i stymulująco- terapeutyczny. Może służyć do określania zdolności spostrzegania elementów supresegmentalnych i segmentalnych języka polskiego. Kwestionariusz do badania wrażliwości na cechy prozodyczne mowy z zestawem materiałów językowo obrazkowych. Narzędzie to jest szczególnie polecane dla dzieci z wadą słuchu, u których uszkodzenie narządu słuchu nastąpiło przed opanowaniem mowy oraz dla dzieci, młodzieży i dorosłych ogłuchłych postlingwalnie wymagających treningu słuchowego w sytuacji zaopatrzenia ich w klasyczny aparat słuchowy lub wszczep ślimakowy.
Do badania słuchowej percepcji mowy, na którą składają się: dyskryminacja dźwięków mowy, identyfikacja oraz rozumienie mowy proponuje się zastosowanie następujących narzędzi:
- Test Słuchowej Percepcji Mowy TAPS
Test Słuchowego Różnicowania Głosek
- Rozwijanie i ocena odbioru słuchowego dźwigów z otoczenia i mowy
-MAIS MUSS
-Ocena słuchu mownego, próba samogłoskowa.
„AFA- Skala” Paluch, Mikoszy jest uniwersalnym narzędziem do badania mowy dzieci, opracowany zestaw prób powstał w wyniku licznych obserwacji i poszukiwań. Może być zastosowana na początku terapii, jako diagnoza wstępna oraz w jej trakcie, jako ewaluacja kierowanego procesu kształtowania mowy, tzn. do pełnego obrazu diagnozy”.