zagadnienia
Ogólne pojęcie samorządności (star. Gracja)
Arystoteles - zoon politykon, człowiek istota polityczna.
Państwa - miasta - oddzielne organizmy, współpraca, dla obywatela podst. Było miasto, w którym mieszkał, wszyscy mężczyźni byli zobowiązani do uczestnictwa w rządzeniu, teatr - miejsce spotkań obywateli, czł. poza wspólnotą nie istniał, stoicyzm - nazwiska obywateli zagrażających dem., karą banicji poza miasto była gorsza niż kara śmierci, dem. Bezpośrednia - mała liczba osób, lepiej funkcjonują sam. W mniejszych wspólnotach np. w Finlandii.
Francuski(I), a Pruski(II) model sam.
I - fran. - zakłada gminy na wzór pr. Naturalnych jed., daleko posunięta sam., sam. Ma większy zakres kompetencji i wł. Jest bliżej obywateli
II - Prusy - gmina powinna być podporządkowana państwu i służyć reprezentowaniu wł. centralnej, przedłużenie ramienia admi. Centralnej, mniejsza autonomia sam. w stosunku do państwa.
Rola powiatu w Wielkim Księstwie Litewskim w Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
Od XV w. w Polsce pojawia się województwo, Polska to RP Oboj - Nar., Księstwo Litewskie osiadało lepiej rozwiniętą samorządność, województwa były dzielone na powiaty, powiaty posiadały własne uprawnienia: sądownictwo, sprawy podatkowe i admi., reprezentant monarchy na Litwie czyli starosta na poziomie powiatu konkretne pr. regulowały funkcjonowanie powiatów.
Ograniczone kompetencje sam. po przewrocie majowym.
Większość decyzji podejmował wojewoda, konst. Kwietniowa sam. traci na znaczeniu, wdrożenie konc. Pruskiej, sam. to przedłużenie admi. centralnej, sam. traci znacznie kompetencje, decydującą rolę odgrywały jed. admi. centralnej.
Sam. gminny jako podstawowa jednostka samorządu terytorialnego.
Gmina - jest wspomniana w konst. z `97r. , poczucie odp. ludzi, za to co się dzieje, obywatele należący do danej gminy łączą z nią własne interesy ……… ograniczona wł. lok. w postaci gmin, gminy organizują życie lok., gmina oparta jest b. z pomocniczości - maksymalnej, zakres wł. przekazany obywatelom przez państwo na niższe szczeble obywatele we wspólnocie gminnej sam., lepiej są rozeznani w potrzebach wspólnoty lokalnej, obywatele mając prawo decydować o własnych sprawach.
Formy nadzoru nad samorządem w Polsce po 1989r.
Dział samorządowy podlega nadzorowi, wg. art. 171 z punktu widzenia legalności jednostki samorządowe muszą działać zgodnie i w granicach prawa, organy nadzoru to: Prezes RM, wojewodowie, Sejm, RIO. W kwestiach finansowych, Sejm może rozwiązać organ administracji lokalnej jeżeli rażąco są naruszone zasady konstytucyjne na wniosek RM, formą nadzoru jest tylko nadzór prawny.
Pojęcie wspólnoty samorządowej w gminie.
Przywrócenie samorządu na poziomie gminy, upodmiotowienie mieszkańców, wybory, konsultacje, referenda w nich wspólnota decyduje bezpośrednio w swoich własnych sprawach, członków danej wspólnoty samorządowej powinny łączyć wspólne interesy, cele i działania idealistyczne założenie, miejsce jakim jest gmina powinno stanowić centrum życiowej działalności, członkiem wspólnoty jest każdy mieszkaniec z mocy prawa, kryterium decydującym jest przebywanie w określonej miejscowości, to miejsce przebywania , czas przypisuje do wspólnoty terytorialnej oraz zamiar stałego pobytu.
Formy demokracji bezpośredniej w samorządzie gminnym i powiatowym: wybory, konsultacje z mieszkańcami, referenda.
Konsultacje z mieszkańcami - są efektem upodmiotowienia wspólnoty samorządowej każdy mieszkaniec ma możliwość wypowiedzenia się w kwestiach zasadniczych dla jego wspólnoty zasady są ustalone przez gminę, powiat ustawa nie definiuje wprost co to oznacza konsultacje dzielą się na : obowiązkowe(zmiana terytorium) i fakultatywne.
Wybory - wybieranie przedstawicieli do RG czy RP, bezpośrednia legitymizacja, obywatele decydują, który będzie ich reprezentantem
Referendum - ogół obywateli wypowiada się w różnych kwestiach dotyczących wspólnotę samorządową
Zadania samorządu ( własne i zlecone)
Jednostki samorządu terytorialnego wykonują zadania z zakresu administracji publicznej, administracja publiczna działa na rzecz ogółu i ma służyć jego interesom, do zadań własnych należy wszystko dotyczące danej jednostki samorządu terytorialnego, co nie jest zastrzeżone dla innych organów, jed. gmina musi mieć osobowość prawna gdyż wymagają tego zadania powiatu, bez niej nie mogłaby podejmować decyzji. Zadania zlecone - przez inne organy samorządu lokalnego, administracja rządowa ze względu na leprze ich zrealizowanie na poziomie gminy, gdyż dotyczy sprawa lokalnych np. edukacji.
Zadania własne - zaspakajają potrzeby wspólnoty
Zadania zlecone - także zaspakajają potrzeby wspólnoty
Gmina wykonuje zadania publiczne przez: RG, RP, powiat, wójta burmistrza, prezydenta miasta, starostę.
Uprawnienia RG/RP
RG/RP - jest to organ stanowiący i kontrolny, może wydawać przepisy porządkowe obowiązujące wszystkich na terenie gminy/powiatu, podejmuje uchwały lecz ma także uprawnienia kontrolne względem organów wykonawczych, powołuje Komisję Rewizyjną, których cele jest kontrolowanie, powołuje także komisję w ramach usprawnienia działania, nie są wiążące dla Rady gdyż są to organy doradcze.
Powołanie i odwołanie wójta/burmistrza/prezydenta.
Organ wykonawczy, wykonuje uchwały RG i zadania gminy określone przepisami prawa, jest to funkcjonariusz publiczny, jest wybierany w wyborach powszechnych i równych, bezpośrednich i tajnych jego kod. Rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kod. RG, lub wyboru go przez RG, można go odwołać przez referendum lokalne, potrzebny jest wniosek 10% wyborców i jest ważne gdy udział w nim weźmie 3/5 obywateli, wójtem nie może być osoba nie będąca obywatelem polskim.
Zadanie powiatu w odróżnieniu od gminy
01.01.1999r. - pojawia się poziom powiatu, wykonuje zadania o charakterze publicznym wykraczające poza ramy gminy, zadania te mają charakter ponadgminny: edukacja, promocje i ochrona zdrowia, pomoc społeczna i polityka prorodzinna, transport zbiorowy, turystyka i kultura, geodezja, kartografia itd., tylko kilka zadań jest, którymi gmina się nie zajmuje, resztę zadań powtarzających się jest rozpatrywana z szerszej perspektywy, powiat nie może wyszczególniać kompetencji gminy, ma charakter uzupełniający, wykluczone są uprawnienia kierownicze.
Powołanie zarządu powiatu - wybór i odwołanie należy do kompetencji RP. Rada udziela lub może udzielić absolutorium dla zarządu, nie udzielając może stanowić podstawę dla przyszłego odwołania Zarządu.
Zadania sejmiku wojewódzkiego.
Organ stanowiący i kontrolny, rozstrzyga pewne spory, stanowi akty prawa miejscowego, uchwały dotyczące budżetu, uchwala strategię rozwoju województwa, które musza się pokrywać ze strategią państwa.
Uprawnienia marszałka województwa.
Przewodniczący Zarządu wojewódzkiego czyli organu wykonawczego województwa, stanowisko to utworzono w 01.01.1999r. w ramach reformy administracyjne, organ ten organizuje pracę Zarządu oraz urzędu marszałkowskiego, kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje je na zewnątrz, jest to kierownik wojewódzkich jednostek organizacyjnych, ma kompetencje wydania decyzji w zakresie administracji publicznej.
Zadania RIO de Janeiro:D
Sprawuje nadzór nad finansami sam., po przywróceniu gminy w 90r. potrzebna była instytucja kontrolująca finanse, jest ona elementem administracji centralnej, podlega Prezesowi RM, kontroluje w samorządzie gospodarkę finansową i zamówienia publiczne, obejmuje samorząd i podmioty, które dostały dotacje od samorządu, organizuje szkolenia i działy informacyjne, działy informacyjne mogą być odpłatne, 2 kryteria: legalności i zgodności z dokumentacją, uchwały i zarządzenia dotyczące finansów, ustala budżet jednostki samorządu terytorialnego jeżeli jej organ stanowiący tego nie zrobił, ustala termin sporządzenia prawidłowej uchwały budżetowej, może wydawać opinie.
Mienie gminy, powiatu i województwa
Mieniem gminy jest własność i inne prawa majątkowe należące do gminy oraz mienie innych gminnych osób prawnych. Gminnymi osobami prawnymi są, poza gminą, gminne jednostki organizacyjne, którym ustawy przyznają wprost taki status oraz inne osoby prawne, które mogą być tworzone przez gminę na podstawie ustaw.
Nabycie mienia gminnego następuje w szczególności:
na podstawie ustawy - przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym - formalną podstawę nabycia mienia stanowią decyzje komunalizacyjne
przez przekazanie gminie mienia w związku z utworzeniem lub zmianą granic gminy
przez przekazanie gminie mienia przez administracje rządową
w wyniku własnej działalności gospodarczej
przez inne czynności prawne
w innych przypadkach określonych odrębnymi przepisami.
Mienie powiatu - ogół praw majątkowych należących do powiatów, ich związków oraz innych powiatowych osób prawnych. Nabycie mienia następuje w trybie przewidzianym w ustawie Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną oraz na podstawie innych tytułów wskazanych w u.s.pow. i polega na wykorzystaniu zarówno drogi cywilnoprawnej, jak i administracyjno-prawnej, kończącej się decyzją wojewody. W sposób zbliżony lub wręcz identyczny w stosunku do mienia komunalnego uregulowane zostały kwestie dotyczące składników oraz zasad dysponowania tym mieniem, dlatego opis zawarty w haśle „mienie komunalne” znajduje odpowiednie zastosowanie.
Mienie województwa (m.w.) - ogół praw majątkowych należących do województw oraz innych wojewódzkich osób prawnych. Nabycie mienia następuje w trybie przewidzianym w u.s.woj. oraz w Przepisach wprowadzających ustawy reformujące administrację publiczną. Zgodnie z regułą zawartą w tej pierwszej, przeniesienie własności nie następuje z mocy prawa, lecz w drodze konstytutywnej decyzji wojewody, jednak na podstawie tej drugiej ustawy znaczna część mienia państwowego przejdzie na własność samorządu z mocy prawa po potwierdzeniu deklaratoryjną decyzją wojewody. W pozostałym zakresie zachowują aktualność wywody dotyczące mienia komunalnego.
Zasada wolnego wykonywania mandatu radnego
Mandat wolny - ukształtował się jako pochodna koncepcji zwierzchnictwa narodu. Opiera się na założeniu, że poseł reprezentuje cały zbiorowy podmiot suwerenności, nie jest więc związany instrukcjami wyborców. Wręcz przeciwnie - status posła jest ukształtowany na zasadzie niezależności prawnej, choć w wymiarze faktycznym musi liczyć się tak z głosami wyborców jak i partii, która wysunęła jego kandydaturę.
W literaturze mówi się w związku z tym, że mandat radnego gminy jest mandatem wolnym. Oznacza to, że za wyniki zgodnych z prawem działań wynikających z wykonywania mandatu radny ponosi przed wyborcami jedynie odpowiedzialność polityczną, która jest weryfikowana podczas wyborów do rady następnej kadencji. Mieszkańcy nie mają bowiem możliwości odwołania poszczególnych radnych. Radny ma jednak obowiązki względem swoich wyborców. Przede wszystkim musi utrzymywać stałą więź z mieszkańcami. Ustawodawca nie określił, w jaki sposób ma to robić. Najczęstszą formą są dyżury
Zarząd komisaryczny w powiecie
Zarząd komisaryczny - ustanawiany jest w razie nierokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy, powiatu, województwa. Prezes Rady Ministrów może zawiesić organy j.s.t. i ustanowić z.komis. na okres 2 lat, nie dłużej jednak niż do wyboru wójta i rady na następną kadencję (w przypadku zawieszenia organów powiatu lub województwa na okres 2 lat, nie dłużej jednak niż do wyboru zarządu przez radę kolejnej kadencji. Ustanowienie z.komis. może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów organom j.s.t. i wezwaniu ich do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji. Komisarza rządowego powołuje prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody. Komisarz rządowy przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji organów samorządu odpowiedniego szczebla.
Zasady przeprowadzania zmian terytorialnych jednostek samorządowych
Gmina. + Powiat na tej samej zasadzie, przy czym niezbędna zgoda gmin, wobec których ma być jednostką nadrzędną.
Województwo- inaczej, tryb poniżej.
Ustalenie i zmiana granic gmin dokonywane są w sposób zapewniający gminie terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający zdolność wykonywania zadań publicznych. Nadanie gminie lub miejscowości statusu miasta, ustalenie jego granic i ich zmiana dokonywane są w sposób uwzględniający infrastrukturę społeczną i techniczną oraz układ urbanistyczny i charakter zabudowy.
Wydanie rozporządzenia, w sprawach, o których mowa wyżej, podjęte z inicjatywy Rady Ministrów, wymaga zasięgnięcia przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej opinii zainteresowanych rad gmin, poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmian granic gmin naruszających granice powiatów lub województw - dodatkowo opinii odpowiednich rad powiatów lub sejmików województw. W przypadku niewyrażenia opinii w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania wystąpienia o opinię, wymóg zasięgnięcia opinii uznaje się za spełniony.
W przypadku zmiany granic gminy lub granic miasta polegającej na wyłączeniu obszaru lub części obszaru jednostki pomocniczej gminy i włączeniu jej do sąsiedniej jednostki pomocniczej tej gminy lub do sąsiedniej gminy, zgodnie z art. 4a ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym, konsultacje z mieszkańcami mogą zostać ograniczone do:
1) mieszkańców jednostki pomocniczej gminy objętej zmianą - przez odpowiednie rady gmin,
2) mieszkańców gmin objętych zmianą naruszającą granice powiatów lub województw - przez odpowiednie rady powiatów lub sejmiki województw.
W przypadku zmian, dokonywanych na wniosek zainteresowanej rady gminy, ustawa o samorządzie gminnym określa nieco odmienny tryb postępowania. Zgodnie z art. 4b ustawy wydanie rozporządzenia w sprawie utworzenia, połączenia, podzielenia i zniesienia gmin oraz ustalenia ich granic, nadania gminie lub miejscowości statusu miasta i ustalenia jego granic czy też ustalenia i zmiany nazw gmin oraz siedzib ich władz przeprowadzonego na wniosek rady gminy wymaga:
1) wniosku rady gminy poprzedzonego przeprowadzeniem przez tę radę konsultacji z mieszkańcami, wraz z uzasadnieniem oraz niezbędnymi dokumentami, mapami i informacjami potwierdzającymi zasadność wniosku,
2) opinii rad gmin objętych wnioskiem, poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmiany granic gminy naruszającej granice powiatów lub województw - opinii odpowiednich rad powiatów lub sejmików województw,
3) opinii wojewody właściwego dla gminy lub gmin objętych wnioskiem.
Do wniosków i opinii, o których mowa wyżej, stosuje się odpowiednio reguły dotyczące postępowania w przypadku zmian przeprowadzanym z inicjatywy Rady Ministrów
Zmiany granic województw
Zasady
Przy dokonywaniu zmian granic województw należy dążyć do poprawienia warunków wykonywania zadań publicznych o charakterze wojewódzkim oraz zachowania regionalnych więzi społecznych, gospodarczych i kulturowych.
Tryb
Zgodnie z art. 5a ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego. Rada Ministrów, w drodze rozporządzeń, dokonuje zmian granic województw związanych z tworzeniem, łączeniem, dzieleniem lub znoszeniem powiatów po zasięgnięciu opinii organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, których zmiany dotyczą.
W związku z powyższym zauważyć należy, że zmiany dotyczące województw mogą być realizowane poprzez stosowne zmiany ustawy o wprowadzeniu zasadniczego podziału terytorialnego państwa lub też, z uwagi na fakt, że obszary województw są zdefiniowane gminami wchodzącymi w ich skład, są wynikiem zmian dokonywanych na szczeblu powiatów.