Samorząd powiatowy I
1. Istnienie powiatu dopuściła konstytucja z 1997 (art. 164, ust. 2).
5 czerwca 1998 przyjęto ustawę o samorządzie powiatowym - co powołało z dniem 1 stycznia 1999 powiaty do istnienia.
2. Powiat to wspólnota samorządowa oraz terytorium. Przynależność do wspólnoty wynika z samego faktu zamieszkiwania. Nie stosuje się tej zasady „koncentracji istotnych interesów życiowych”.
Posiada osobowość prawną analogicznie do gminy. Może korzystać ze środków władczych typowych dla władzy państwowej (w tym władczych - czyli podejmuje decyzje w imieniu innych i wiążące innych).
Ze względu na rodzaj wspólnoty samorządowej i terytorium - zadania powiatu mają charakter ponadgminny.
Nie można była zastosować klauzuli ogólnej do opisania zadań powiatu (dlaczego?), art. 4 wylicza zadania powiatu.
Ust. 1:
Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:
1) edukacji publicznej,
2) promocji i ochrony zdrowia,
3) pomocy społecznej,
4) polityki prorodzinnej,
5) wspierania osób niepełnosprawnych,
6) transportu zbiorowego i dróg publicznych,
7) kultury i ochrony dóbr kultury,
8) kultury fizycznej i turystyki,
9) geodezji, kartografii i katastru,
10) gospodarki nieruchomościami,
11) administracji architektoniczno-budowlanej,
12) gospodarki wodnej,
13) ochrony środowiska i przyrody,
14) rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
15) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
16) ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,
17) przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,
18) ochrony praw konsumenta,
19) utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
20) obronności,
21) promocji powiatu,
22) współpracy z organizacjami pozarządowymi.
2. Do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.
Powiat nie może w żaden sposób uszczuplać uprawnienia gmin, funkcje powiatu mają charakter uzupełniający i wyrównawczy. Absolutnie wykluczone uprawnienia kierownicze, nadzorcze czy kontrolne.
(Nie wyklucza to kontroli Powiatowej Inspekcji Pracy w Urzędzie Gminy, bo to innego rodzaju uprawnienia.)
3. Wyróżniamy powiat:
ziemski (obejmujący sąsiadujące ze sobą gminy; ustawa nie używa tej nazwy)
miasto na prawach powiatu - czyli powiat grodzki
Terytorium powiatu powinno być „jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający zdolność wykonywania zadań publicznych” (art. 3, ust. 3). Wątpliwość - czy nadrzędną przesłanką nie powinno być takie ukształtowanie obszaru powiatu, aby organy powiatu zdolne były do wykonywania zadań publicznych. I po drugie - kto powinien dążyć do należytego ukształtowania struktury obszarowej powiatu. Jeśli decyzje podejmuje Rada Ministrów - to dlaczego ona ma mieć takie uprawnienia?
4. Władze powiatu.
Art. 8 - mówi o mieszkańcach powiatu (ust. 1. - Mieszkańcy powiatu podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym - poprzez wybory i referendum powiatowe - lub za pośrednictwem organów powiatu). Inaczej niż w przypadku u. s. g. (ustawy o samorządzie gminnym).
Organami władzy powiatu jest:
rada powiatu
zarząd powiatu (nie ma wybieranego starosty)
Jak i w gminie mamy do czynienia z formami demokracji bezpośredniej oraz przedstawicielskiej.
Formy bezpośrednie:
Konsultacje:
obligatoryjne (na przykład łączenie, dzielenie, znoszenie, zmiana nazwy)
fakultatywne (w innych sprawach ważnych dla powiatu)
Wybory:
wybiera się tylko radę powiatu, głosowanie powszechne, równe, bezpośrednie, tajne. Prawo wyborcze czynne przysługuje osobie stale zamieszkałej (wg. przepisów Kodeksu cywilnego) w dniu wyborów. Można być wybieranym tylko do jednej rady (odpada łączenie z gminną i sejmikiem wojewódzkim).
Referendum:
obligatoryjne (tylko dotyczy odwołania rady powiatu; art 10, ust 1)
fakultatywne - może dotyczyć spraw ważnych dla powiatu. Ale nie mogą być rozstrzygane w referendum sprawy uregulowane w ustawach lub mieszczące w ramach właściwości rzeczowej (czyli wyraźnie ustalonej w przepisach) organów powiatu.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady lub 10% mieszkańców (uprawnionych do głosowania).
Referendum jest ważne, jeśli zagłosuje 30% uprawnionych, wynik jest rozstrzygający, jeśli za jednym z rozwiązań zagłosowała więcej niż połowa (oczywiście, tylko głosy ważne).
Rada powiatu:
Liczy 15 członków (w powiatach do 40 000 mieszkańców); oraz po 2 radnych na każde kolejne rozpoczęte 20 000 mieszkańców; nie więcej niż 29 radnych.
Do wyłącznej właściwości rady powiatu należy:
1) stanowienie aktów prawa miejscowego, w tym statutu powiatu,
2) wybór i odwołanie zarządu oraz ustalanie wynagrodzenia jego przewodniczącego,
3) powoływanie i odwoływanie, na wniosek starosty, sekretarza powiatu i skarbnika powiatu, będącego głównym księgowym budżetu powiatu,
4) stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu, w tym z działalności finansowej,
5) uchwalanie budżetu powiatu,
6) rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium dla zarządu z tego tytułu,
7) podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków i opłat w granicach określonych ustawami,
8) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu dotyczących:
a) zasad nabycia, zbycia i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na okres dłuższy niż trzy lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej,
b) emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu,
c) zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,
d) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez zarząd oraz maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd w roku budżetowym,
e) zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustaloną corocznie przez radę,
f) tworzenia i przystępowania do związków, stowarzyszeń, fundacji i spółdzielni oraz ich rozwiązywania lub występowania z nich,
g) tworzenia i przystępowania do spółek, ich rozwiązywania i występowania z nich oraz określania zasad wnoszenia wkładów oraz obejmowania, nabywania i zbywania udziałów i akcji,
h) współdziałania z innymi powiatami i z gminami, jeżeli związane jest to z koniecznością wydzielenia majątku,
i) tworzenia, przekształcania i likwidacji jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek,
8a) podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej oraz w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych, o których mowa w art. 5,
9) określanie wysokości sumy, do której zarząd może samodzielnie zaciągać zobowiązania,
9a) podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi innych państw oraz przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych,
9b) uchwalanie powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego,
9c) uchwalanie powiatowego programu przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,
9d) dokonywanie oceny stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego i zabezpieczenia przeciwpowodziowego powiatu,
10) podejmowanie uchwał w sprawach herbu powiatu i flagi powiatu,
10a) podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów,
11) podejmowanie uchwał w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady powiatu.
Odrzucenie uchwały o udzielenie absolutorium jest równoznaczne z uchwałą o nieudzeleniu zarządowi absolutorium.
Rada ze swego grona wybiera przewodniczącego (organizuje działania rady). Nie może być członkiem zarządu.
Rada wybiera także 1-2 wiceprzewodniczących. Uwaga - nie zgłasza ich przewodniczący.
Rada obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego. Co najmniej raz na kwartał.
Rada kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych > komisja rewizyjna (w jej skład mają wchodzić przedstawiciele wszystkich klubów).
Art. 21.
1. Radny obowiązany jest kierować się dobrem wspólnoty samorządowej powiatu. Radny utrzymuje stałą więź z mieszkańcami oraz ich organizacjami, a w szczególności przyjmuje zgłaszane przez mieszkańców powiatu postulaty i przedstawia je organom powiatu do rozpatrzenia, nie jest jednak związany instrukcjami wyborców.
Art. 25a.
1. Radni nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu zgodnie z art. 20 ust. 1.