Samorząd gminny; cz. 2
1. Specjalna rola wspólnoty samorządowej jest także widoczna w instytucji konsultacji. Jest to forma demokracji bezpośredniej. Ustawa nie precyzuje, jaka ma być forma przeprowadzanych konsultacji.
Konsultacje mogą być obowiązkowe (zmiany terytorialne gmin) albo fakultatywne (w innych sprawach).
2. Rada gminy
Rada gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym w gminie i może rozstrzygać we wszelkich sprawach pozostających w zakresie działania gminy a nie zastrzeżonych dla referendum.
Kadencja rady gminy trwa 4 lata (licząc od dnia wyboru).
3. Wójt (burmistrz, prezydent)
Do 27 października 2002 organem wykonawczym gminy był zarząd, wybierany spośród radnych: na jego czele stał wójt; dodatkowo 2-6 osób.
Ustawa z 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednich wyborach wójta, burmistrza i prezydenta miasta zlikwidowała zarząd. Zastąpił go wójt.
Burmistrz- jest w gminie miejskiej.
Prezydent - w mieście powyżej 100.000 mieszkańców.
Wójt w drodze zarządzenia powołuje (odwołuje) i określa liczbę zastępców.
Art. 26a.
Liczba zastępców wójta nie może być większa niż:
1) jeden w gminach do 20.000 mieszkańców,
2) dwóch w gminach do 100.000 mieszkańców,
3) trzech w gminach do 200.000 mieszkańców,
czterech w gminach powyżej 200.000 mieszkańców.
Art. 28a. 1. Uchwała rady gminy w sprawie nieudzielenia wójtowi absolutorium, podjęta po upływie 9 miesięcy od dnia wyboru wójta i nie później niż na 9 miesięcy przed zakończeniem kadencji, jest równoznaczna z podjęciem inicjatywy przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania wójta. Przed podjęciem uchwały w sprawie udzielenia wójtowi absolutorium rada gminy zapoznaje się z wnioskiem i opinią, o których mowa w art. 18a ust. 3.
Utrata mandatu przez wójta jest równoznaczna z odwołaniem jego zastępców.
W wypadku odwołania wójta, jego obowiązki przejmuje osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.
W przypadku niemożności pełnienia obowiązków przez wójta - pełni je jego pierwszy zastępca. Gdy taka osoba nie została powołana - osobę wyznacza Prezes Rady Ministrów.
Art. 29a
Objęcie obowiązków przez wójta następuje z chwilą złożenia wobec rady gminy ślubowania o następującej treści:
"Obejmując urząd wójta (burmistrza, prezydenta) gminy (miasta), uroczyście ślubuję, że dochowam wierności prawu, a powierzony mi urząd sprawować będę tylko dla dobra publicznego i pomyślności mieszkańców gminy (miasta)." Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania: "Tak mi dopomóż Bóg."
Art. 30
2. Do zadań wójta należy w szczególności:
1) przygotowywanie projektów uchwał rady gminy,
2) określanie sposobu wykonywania uchwał,
3) gospodarowanie mieniem komunalnym,
4) wykonywanie budżetu,
5) zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.
6) (skreślony).
3. W realizacji zadań własnych gminy wójt podlega wyłącznie radzie gminy.
Wójt kieruje bieżącymi sprawami gminy i reprezentuje ją na zewnątrz.
Wójt wykonuje swoją pracę przy wykorzystaniu urzędu gminy.
4. Kompetencje ustrojowe i organizacyjne.
Art. 40, 2: Organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w zakresie:
1) wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych,
2) organizacji urzędów i instytucji gminnych,
3) zasad zarządu mieniem gminy,
4) zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
3. W zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.
5. Mienie komunalne
Mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw.
Uwaga: budżet przygotowuje wójt i rada gminy nie może go zmienić bez jego zgody. (Inaczej niż w naczelnych organach władzy w RP.)