Ochrona praw człowieka - WY, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Ochrona praw człowieka i Organy ochrony


OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA

WYKŁADY

Dr A. Demczuk

Rok akad. 2009/2010

WY 1 (6.10.2009)

WY 2 (13.10.2009)

Prawo - szczególne normy postępowania, dające się wyodrębnić z ogólnych zachowań społecznych, religijnych itp. Prawo jako takie jest odbiciem występujących w danym państwie norm religijnych i moralnych.

Jest bardzo wiele spraw z zakresu PCz, które spotykają się z różnym przyjęciem. Sprawy polskie zwykle dotyczą spraw obyczajowych, czy kwestii prawa do życia (aborcja, eutanazja).

PCz to NORMY PRAWNE, a nie etyczne!

Istnieje bardzo szeroki wachlarz praktyki naruszającej w odniesieniu do praw człowieka. Nie jest ona jednak tożsama z ograniczeniami praw człowieka - są one możliwe, bo prawa człowieka nie mają charakteru absolutnego, ALE są one dopuszczalne tylko w ściśle określonych sytuacjach.

Prawo to ogół swoistych norm postępowania, ukształtowanych w ramach organizacji państwa i pochodzących od lub uznanych przez odpowiednie organy państwowe. W odniesieniu do norm prawa mn, są one przez organy państwowe UZNAWANE (ratyfikacja).

Dwie koncepcje prawa:

  1. KONCEPCJA PRAWA NATURALNEGO - podejścia:

    1. Prawo naturalne pochodzi od istoty nadprzyrodzonej - jest to podejście religijne, prawo naturalne jest rozumiane jako odbicie prawa boskiego;

    2. Prawo natury wynika z nadrzędnych cech natury ludzkiej - związane jest z godnością osobową, na której osadzają się PCz;

    3. Prawo naturalnej pochodzi z samej istoty życia społecznego - są to nadrzędne zasady życia społecznego.

  2. POZYTYWIZM PRAWNICZY - prawo to takie normy, które są ustanowione, bądź uznane przez odpowiednie organy państwa i zagwarantowane przymusem państwowym. PCz są gwarantowane przymusem państwowym dopiero wtedy, gdy są skonstytucjonalizowane.

FILOZOFIA PRAW CZŁOWIEKA: idee, wartości, aksjologia, uzasadnianie wartości, określa kiedy prawo jest dobre i sprawiedliwe.

TEORIA PRAW CZŁOWIEKA: badanie tekstów i ich budowa, wykładnia PCz. Budowa tekstów prawnych jest szalenie ważna, ich wpisanie w cały system źródeł prawa, bo ma to znaczenie dla wykładni i rozstrzygania w sprawach praktyki naruszającej PCz.

Nurt postmodernistyczny: pozytywistyczna koncepcja prawa konserwuje istniejący stan życia społecznego. Krytyka idei uniwersalności. W odniesieniu do PCz: czy są one uniwersalne? Są przeciwnicy poglądu o ich uniwersalności, na ca wskazują praktyki stosowane przez rządy reżimowe, niedemokratyczne.

12 grudnia 1948 r - Powszechna Deklaracja PCz - były głosy wstrzymujące się od ratyfikacji (interes kolonialny). Jej przyjęcia chciały natomiast przede wszystkim państwa skolonizowane. Paradoks polega na tym, że po odzyskaniu niepodległości same przestały w pierwszej kolejności jej przestrzegać.

PRAWA CZŁOWIEKA to jedno z najmłodszych pojęć w słowniku polityki. Są ważnym kryterium oceny działalności władz państwowych, konstytucji, prawa w ogóle. Są „papierkiem lakmusowym”. Obecność, lub też jej brak, w konstytucji państwa X dużo mówi o tym państwie.

Prawa człowieka to prawa powszechne, o charakterze podstawowym, przynależne jednostce w jej kontaktach z państwem. Funkcjonują tylko w relacjach jednostka - państwo (płaszczyzna wertykalna).

Naruszenia godności człowieka, zachodzące między jednostkami (płaszczyzna horyzontalna), są po prostu przestępstwem, a nie naruszeniem praw człowieka. Wynika z tego, że państwo ma monopol przymusu, natomiast my nie. PCz są „tarczą”, zapewniającą jednostce sferę autonomii. Niektórzy dostrzegają przejaw horyzontalnej płaszczyzny PCz w obowiązku państwa ochrony swoich obywateli przed przestępcami.

U podstaw PCz leżą trzy tezy:

  1. Każda władza jest ograniczona.

  2. Każda jednostka ma sferę autonomii, do której nie ma dostępu żadna władza.

  3. Każda jednostka może domagać się od państwa ochrony jej praw.

Cechy praw człowieka:

KLASYFIKACJA PCz:

OGRANICZENIA PRAW CZŁOWIEKA: muszą być zgodne z procedurami, standardami: jak? Kiedy? Kto? W jakiej sytuacji? Ograniczenie musi być LEGALNE, czyli przewidziane przepisami prawa (ustaw). Chodzi tu o maksymalne ograniczenie uznaniowości władzy, dowolności w zakresie decyzji o ograniczeniu praw człowieka. Środki powzięte w ramach takiego ograniczenia muszą być współmierne do oczekiwanego efektu, ochranianej wartości, nie mogą być kolosalne.

Ograniczeniom nie podlegają:

Nullum crimen sine lege.

Nullum poena sine lege.

TRZY GENERACJE PRAW CZŁOWIEKA:

  1. Wolności i prawa polityczne i obywatelskie + podstawowe

  2. Prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne (2. poł. XIX w.)

  3. Prawa skodyfikowane w latach 60.-70., jako odpowiedź na „nowe czasy”, np. prawo do samostanowienia narodów, zapisane w art. 2 MPPOiP.

Prawa I i II generacji mają charakter indywidualny, prawa III generacji cechuje ich grupowy charakter.

WY 3 (20.10.2009)

Podział praw człowieka:

Skróty:

MPPOiP - Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych

MPPESiK - Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych

EKPCz - Europejska Konwencja Praw Człowieka

ETPCz - Europejski Trybunał Praw Człowieka

KPP - Karta Praw Podstawowych (2000)

DEMOKRACJA: powinna być ograniczona, bo tylko taka stwarza nadzieję na to, że prawa człowieka będą respektowane.

Dla skutecznej ochrony PCz ważne jest nie tylko pisane prawo, nie tylko istnienie odpowiednich instytucji stojących na straży ich przestrzegania, ale także istnienie odpowiednich PROCEDUR.

Maj 1993 r. - uznania jurysdykcji ETPCz przez Polskę:

Dwie koncepcje wolności:

FUNKCJE PCz:

Organizacja państwa - warunki konieczne dla poszanowania PCz:

KONCEPCJE PRAW CZŁOWIEKA

Prawa człowieka to normy regulujące najbardziej fundamentalne uprawnienia jednostki, tworzące sferę jej autonomii w relacjach z władzą publiczną.

Co jest źródłem tych uprawnień?

Różne tradycje: tradycja liberalna (J. Locke), chrześcijańska myśl społeczna (encykliki papieskie). W tradycji judeochrześcijańskiej wyróżniono dwa poziomy norm: prawo stanowione przez władcę oraz prawo boskie, którego odbiciem jest prawo naturalne, mające w stosunku do prawa stanowionego pozycję nadrzędną.

W wielu nurtach myśli europejskiej pojawiła się idea szczególnych, naturalnych uprawnień, których nawet władca absolutny nie może naruszyć. Ius resistendi - prawo do oporu.

Praktyka prawa zawierała elementy przywilejów:

Tendencja nadawania przywilejów jest szczególnie charakterystyczna dla prawa precedensowego tam, gdzie istniało przekonanie o przyrodzonych prawach człowieka, np. Wielka Brytania, Holandia.

STAROŻYTNOŚĆ

ŚREDNIOWIECZE

WY 4 (27.10.2009)

WIEK XVI i XVII

Pojawiła się wówczas nowoczesna teoria prawa natury, wykształciła się również ideologia wolności gospodarczej. Swobodę umów zaczęto traktować jako gwarancję wolności człowieka.

OŚWIECENIE

Przed Oświeceniem w myśli politycznej dominowała relacja władca - poddany. Myśl oświeceniowa wprowadziła nowy rodzaj relacji: przedstawicielski rząd - obywatel. Pojawiła się też kwestia praw wyborczych: kto je posiada i jakie to są prawa?

Epoka Oświecenia to zmiana sposobu legitymizowania władzy politycznej i narodziny społeczeństwa obywatelskiego. Przemiana poddanych w obywateli wymagała zagwarantowania im praw politycznych, obywatelskich, osobistych. To one tworzą sferę swobody jednostki w stosunku do państwa.

Doktryna konstytucjonalizmu: głosi nadrzędność konstytucji nad całym systemem prawa w państwie. Konstytucja miała zawierać gwarancje ochrony praw obywateli, chronić ich przed arbitralnością władzy. Jest też podstawą mechanizmu sądowej kontroli konstytucyjności.

Koncepcja praw człowieka: są niezbywalne, naturalne i wynikające z natury człowieka i społeczeństwa (człowieczeństwa). Miały one pomagać człowiekowi brać udział w życiu społecznym, ale i realizować się, swoją indywidualność, dążyć do szczęścia. Stają się jednocześnie podstawowym elementem doktryny państwa demokracji przedstawicielskiej.

W tym właśnie czasie powstało sztandarowe dzieło Thomasa Paine'a Prawa człowieka (1791).

Dwie koncepcje praw człowieka (wynikały z różnych doświadczeń historycznych różnych społeczeństw):

WY 5 (17.11.2009)

WY 6 (24.11.2009)

SYSTEM OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA DO 1945 (c.d.)

SYSTEM LIGI NARODÓW:

  1. Prawa wszystkich osób na danym terytorium

  2. Prawa wszystkich obywateli

  3. Prawa dla obywateli należących do mniejszości narodowych (równość prawna, zakaz dyskryminacji, równe prawo do udziału w życiu publicznym, zakładania instytucji społecznych)

  4. Prawa gwarantujące specjalny, autonomiczny charakter obszarom zamieszkanym przez mniejszości narodowe.

System ochrony praw mniejszości Ligi Narodów przyznawał prawa całym grupom (prawa grupowe). Współcześnie mówi się raczej o prawach osób należących do mniejszości narodowych.

Najbardziej nowatorskim elementem westfalskiego systemu ochrony praw mniejszości był system kontroli przestrzegania tych praw. Np. Rada LN była wyposażona w prawo podejmowania pewnych kroków wobec państw, chociaż występował tu wymóg jednomyślności. Dużo skuteczniejsze okazały się: postępowanie petycyjne i orzecznictwo Stałego Trybunału Sprawiedliwości Mn. Prawo do składania petycji przysługiwało nie tylko członkom mniejszości narodowych, ale i ich organizacjom. Trybunał kontrolował natomiast jakość realizacji traktatu. Wydał 7 opinii doradczych, które okazały się znaczącym wkładem w dyskusję nad prawami mniejszości narodowych.

Do 1945 r. oprócz systemu ochrony ofiar wojny (pomoc humanitarna) oraz systemu wersalskiego, ważne było powstanie Mn Organizacji Pracy (po wojnie jej dorobek został włączony do systemu ONZ). Była to próba stworzenia systemu ochrony mn w odniesieniu do praw II generacji.

Do 1945 r. wprowadzono także pewną ochronę ludności autochtonicznej na obszarach mandatowych i zakaz niewolnictwa.

Do 1945 r. dostrzegalne są pewne tendencje w konceptualizacji i normatywizacji PCz:

SYSTEM OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA PO 1945

Nastąpił znaczny rozkwit systemów ochrony PCz i to zarówno globalnego (ONZ), jak i pan regionalnych (RE, UE, KBWE/OBWE, Liga Państw Arabskich i inne). Nastąpiła też gwałtowna normatywizacja PCz.

SYSTEM ONZ

Dokumenty przygotowujące powstanie ONZ:

F.D. ROOSEVELT: koncepcja powojennego porządku mn (6.01.1941):

  1. wolność od strachu (→ rozbrojenia)

  2. wolność od nędzy (→ mn porozumienia gospodarcze)

  3. wolność słowa

  4. wolność wyznania

Karta Atlantycka (14.08.1941) - prawo wszystkich ludów do wybrania formy rządu, pod którym chcą żyć.

Deklaracja NZ (1.01.1942) - zawierała postulat zwycięstwa nad faszyzmem, co jest niezbędne dla poszanowania życia, wolności i praw człowieka.

Karta NZ (26.06.1945) - powołała do życia Narody Zjednoczone. Podpisana w czasie konferencji w San Francisco. Akt ten uznaje się za początek procesu internacjonalizacji PCz. Był to czas, gdy świat stał wobec poważnych problemów: rasizm, apartheid, totalitaryzmy, zimna wojna, kolonializm.

Statut ONZ - wpisana jest w niego zasada, że mn ochrona PCz jest jednym z podstawowych warunków utrzymania pokoju na świecie.

ORGANY ONZ:

MIĘDZYNARODOWA KARTA PRAW CZŁOWIEKA (elementy składowe):

    1. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - przyjęta 10.12.1948 r. w Paryżu, ma charakter „soft law”, gdyż nie podlega ratyfikacji;

    2. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych - przyjęty 16.12.1966 w Nowym Jorku, wszedł w życie w 1976, a w Polsce zaczął obowiązywać w 1977

    3. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - j.w.

PDPC jest tu jakby „konstytucją PCz”.

Skutki uchwalenia PDPC:

KOMISJA PRAW CZŁOWIEKA - utworzona w 1946 r. (nie mylić z Komitetem Praw Człowieka!). Prowadziła prace nad tekstem PDPC w latach 1947-48. Państwa przesyłały w tym czasie swoje komentarze i poprawki do komitetu redakcyjnego deklaracji. Tekst był gotowy w grudniu 1948 r. W sumie komitet poświęcił deklaracji aż 86 posiedzeń i 1400 głosowań. Deklaracja uchwalona została 48 głosami. Od głosu wstrzymało się 8 państw: 6 państw socjalistycznych, w tym Polska, uznało że deklaracja w sposób niedostateczny ujmuje prawa ekonomiczne i socjalne, a także brak jest konkretnych sposobów urzeczywistnienia tych praw. RPA wstrzymała się ze względu na podobną kwestię praw ekonomicznych, a także nie akceptując zapisu o prawie wszystkich do rządzenia. Arabia Saudyjska uznała, że postanowienia deklaracji są niezgodne z naukami islamu. Wśród autorów deklaracji wymienia się: Eleanor Roosevelt (przewodnicząca, USA), Peng-chun Chang (vice, Chiny), Charles Malik (sprawozdawca, Liban), Rene Cassin (Francja), John Peters Humphrey (Dyrektor Wydziału Praw Człowieka z Sekretariacie ONZ, Kanada).

PDPC składa się ze wstępu i 30 artykułów.

W deklaracji zawarta jest indywidualistyczna koncepcja praw człowieka. Występuje tu także równorzędne traktowanie praw różnych generacji. Nie ma tu preferowania jednych praw kosztem innych.

Podejmowano próby nadania Deklaracji charakteru wiążącego, gdyż jako rezolucja nie mogła być uznawana za „twarde prawo”. Pojawiły się trzy stanowiska wobec mocy wiążącej Deklaracji:

  1. Deklaracja jest autentyczną interpretacją Karty NZ, więc ma moc wiążącą;

  2. postanowienia Deklaracji są uwzględnione w szeregu umów mn, więc pośrednio, poprzez ich wiążący charakter, ona też staje się wiążąca;

  3. sama w sobie nie jest wiążąca, ale poprzez powszechne wprowadzenie jej postanowień do konstytucji i licznych aktów mn staje się prawem zwyczajowym, które jest wiążące.

Ponadto należy brać pod uwagę cały czas jej nieprzerwanego obowiązywania - obecnie to już 60 lat - nie może być więc błahym dokumentem.

Dla funkcjonowania systemu ONZ ważna jest „TRIADA”: prawo - instytucja - procedura.

Podstawa prawna: kluczowe są konwencje ONZ, zwane niekiedy „grudniowymi”, z racji tego, że często są przyjmowane w grudniu, gdy kończy się sesja ZO. Wypracowywane są w łonie organizacji. Dają ONZ możliwość decydowania o kierunkach zmian w systemie konwencji.

Oprócz konwencji powstaje także szereg innych dokumentów, opracowywanych pod auspicjami ONZ. Uchwalane są przez państwa, które mają w tym względzie znacznie większą swobodę.

Procedury:

  1. procedury badania praktyki realizacji umów przez państwa-strony (głównie ochrona traktatowa):

    1. procedura sprawozdawcza (państwa sporządzają sprawozdania, wstępne lub okresowe; sprawozdania wstępne zawierają ogólne informacje na temat stanu prawnego i faktycznego w momencie związania państwa umową),

    2. procedura inicjowana złożeniem skargi (skargi mają charakter zarówno indywidualny, jak i państwowy),

    3. procedura badań na miejscu (przewidziana tylko w konwencji przeciw torturom).

  2. procedury kontroli politycznej:

    1. procedury stałe

      1. publiczna (rezolucja ECOSOC nr 1235) - odbywa się generalna debata w Radzie nad sytuacjami poważnych i powtarzających się naruszeń PCz ze strony państwa.

      2. Poufna (rezolucja ECOSOC nr 1503) - przyczyną wszczęcia procedury jest zawiadomienie o poważnych i powtarzających się naruszeniach PCz i podstawowych wolności. Zawiadomienie do Komisji PCz może przesłać zarówno jednostka, czy grupa będąca ofiarą takich naruszeń, jak i osoby będące świadkami takich naruszeń, organizacje pozarządowe i wszelkie inne podmioty posiadające świadectwo zaistnienia takich naruszeń - przy czym nie muszą być w żaden sposób związane z oskarżanym państwem. Procedura ta nie wymaga żadnej zgody państwa na kontrolę. Etap 1. jest etapem przygotowawczym. Etap 2. to etap zasadniczy, czyli właściwa debata. Może się przekształcić w publiczną (generalną) i zakończyć wydaniem rezolucji potępiającej skarżone państwo.

    2. Procedury specjalne:

      1. Badanie sytuacji poszanowania PCz przez niezależnego eksperta

      2. Badania tematyczne (analiza konkretnego aspektu ochrony PCz)

      3. Procedura doradcza (grupa ekspertów, wysłana na teren danego państwa ma za zadanie wspomaganie procesów stabilizujących poszanowanie PCz, nawet pomoc w przygotowaniu odpowiedniego ustawodawstwa).

WY 7 (1.12.2009)

Podstawowa dla ochrony PCz w ramach systemu ONZ jest oczywiście ochrona traktatowa (widoczna tu jest „triada”):

  1. Podstawa prawna: Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (1966) - konwencja szczegółowa

    1. Organ: Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej - złożony z 18 ekspertów, wybierani przez państwa, ale wykonujący obowiązki we własnym imieniu. Wybierani wg klucza reprezentacji geograficznej, cywilizacyjnej, różnych systemów prawnych. Kadencja 4 lata.

    2. Procedury:

      1. Sprawozdawcza - Komitet rozpatruje okresowe sprawozdania państw o stosowanych przez nie środkach służących urzeczywistnianiu postanowień Konwencji;

      2. Skargowa - inicjowana skargą indywidualną lub państwową do Komitetu.

  2. Podstawa prawna: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966)

    1. Organ: Komitet Praw Człowieka w Genewie (nie to samo, co Komisja!) - złożony z 18 niezależnych ekspertów wybranych na 4 lata. Zbiera się 3 razy w roku na sesje ok. 3-tygodniowe.

    2. Procedury:

      1. Sprawozdawcza - sprawozdania składane co 5 lat, rozpatrywane są w trybie jawnym,

      2. Skargowa - skarga indywidualna (na mocy Pierwszego Protokołu Fakultatywnego, po wyczerpaniu krajowej ścieżki prawnej) oraz międzypaństwowa (jak dotąd nie wykorzystana). Należałoby może raczej mówić o zawiadomieniach do Komitetu, gdyż nie jest on organem sądowym.

  3. Podstawa prawna: Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (1966)

    1. Organ: Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych

    2. Procedury:

      1. Sprawozdawcza - sprawozdania co 5 lat

      2. Skargowa - wprowadzona protokołem fakultatywnym

  4. Podstawa prawna: Międzynarodowa Konwencja ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet (1979, w Polsce od 1982)

    1. Organ: Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet

10



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ochrona praw człowieka WY Demczuk, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lo
Prawa CzB3owieka - skrypt2E, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna,
wolnosc opini, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Ochrona praw
CA2, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Ochrona praw człowieka
CA6, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Ochrona praw człowieka
CA1, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Ochrona praw człowieka
pomocna tabelka, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Międzynarod
relacje Eu-Us, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Międzynarodow
Demokracja nie jest pojeciem jednorodnym - Sartori, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samor
Europejski Obszar Gospodarczy (referat), Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polit
ECOWAS, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Międzynarodowe stosu
New Public Management, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Samor
Ustr j Pary a, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Samorząd tery
INTERPRETACJA ŹRÓDEŁ, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Metodo
pytania metodologia, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Metodol
argentyna 4.1, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Międzynarodow
LGO Konspekt, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Samorząd teryt
ca10, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Międzynarodowe stosunk
ca4, Politologia UMCS (2005 - 2010) specjalność samorząd i polityka lokalna, Międzynarodowe stosunki

więcej podobnych podstron