Ustrój Paryża.
Rys historyczny: potężne miasto europejskie, „uosobienie” państwa francuskiego; ten kto miał władzę nad Paryżem, ten praktycznie miał władzę nad całym państwem; funkcje stołeczne Paryża zdominowały więc jego rolę miejską -> Paryż miał zawsze odrębny od pozostałych jednostek terytorialnych ustrój administracyjny, którego kształt miał zapewnić jak najszerszy wpływ rządu centralnego na funkcjonowanie stolicy.
Do roku 1975 główne ramy ustroju Paryża wyznaczały dwa akty prawne: ustawa z 17 lutego 1800 i ustawa z 14 kwietnia 1871r. na ich podstawie administracją Paryża kierował urzędnik państwowy- prefekt, na czele policji stał prefekt policji, organem stanowiącym była rada (mianowana lub wybieralna) na czele z przewodniczącym, dzielnicami natomiast administrowali merowie mianowani przez administrację centralną.
Do roku 1964 aglomeracja paryska składała się z dwóch JST: z gminy miasta Paryża (podzielonej na 20 dzielnic) i dużego departamentu Sekwany, w skład którego obok gminy miasta Paryża wchodziły także gminy podmiejskie.
Ustawa z 10 kwietnia 1964r. dokonała reorganizacji aglomeracji paryskiej na szczeblu departamentalnym. Z dotychczasowych trzech departamentów utworzono osiem nowych, Paryż zaś w efekcie tych zmian uzyskał podwójny status prawny: granice gminy Paryż pokrywały się z granicami departamentu Paryża, a Rada Paryża obradowała jako rada gminy albo jako rada departamentu. Ustawa ta zdecydowała również o utworzeniu regionu paryskiego, jednostki nie posiadającej wówczas osobowości prawnej, powołanej głównie dla celów planowania i rozwoju gospodarczego. Prezydent republiki utworzył więc stanowisko prefekta całego regionu paryskiego.
W latach 1973-1974 złożono w parlamencie 10 projektów ustaw zmierzających do reorganizacji ustroju stolicy. Żaden jednak z tych pomysłów nie zawierał zadowalającego rozwiązania problemu połączenia Paryża z jego przedmieściami i okolicznymi gminami w homogeniczną całość. Sprawa ruszyła do przodu za prezydentury Velerego Giscard d'Estaing, 31 grudnia 1975 roku uchwalona została nowa ustawa dotycząca statusu Paryża:
- wprowadzenie organu wykonawczego (mera) wybieranego przez Radę Gminy;
- pozostawienie organu wykonawczego departamentu Paryża w postaci Prefekta Paryża;
- ujednolicenie zadań gminy Paryż z zadaniami pozostałych gmin francuskich oraz departamentu paryskiego z pozostałymi departamentami francuskimi;
- kompetencje mera ograniczone były cały czas przez kompetencje prefekta policji;
- ustanowienie 3 budżetów: gminy Paryż, departamentu paryskiego i budżetu specjalnego prefektury policji;
- utworzenie 20 rad dzielnic Paryża po części wybieranych po części mianowanych przez mera Paryża;
Obecny kształt ustroju administracyjnego Paryża: podstawą prawną obecnego ustroju Paryża jest ustawa z 31 grudnia 1982 roku o organizacji administracyjnej Paryża, Lyonu i Marsylii oraz o związkach współpracy międzygminnej (PLM). Do kompetencji Paryża jako gminy należy m.in.:
- kształtowanie i realizacja polityki w dziedzinie kultury i sportu;
- kształtowanie i realizacja polityki w dziedzinie urbanistyki (plany zabudowy);
- wydawanie pozwoleń budowlanych;
- zadania zlecone przez państwo w tym: sprawy z zakresu stanu cywilnego, budowa i utrzymanie szkół podstawowych i utrzymanie bezpieczeństwa publicznego;
Paryż jako departament:
- zabezpieczenie socjalno-bytowych potrzeb ludności w zakresie określonym przez państwo;
- budowa i utrzymanie szkół średnich;
- planowanie i budowa dróg lokalnych w ramach ogólnego planu ustalonego przez państwo;
- zagospodarowanie terenów rolniczych;
Organy uchwałodawcze Paryża: Conseil Municipial - Rada Paryża i Conseil General - Rada Departamentu Paryskiego; jej pozycja została wzmocniona ostatnią ustawą z 1982 roku. Rada składa się ze 163 członków wybieranych w wyborach bezp, pow w ordynacji proporcjonalnej. Ma szerokie kompetencje i obraduje albo jako rada gminy albo jako rada departamentu. Członkami rady, w związku z innym pojmowaniem zasady incompatibilitas we Francji, są często ministrowie, deputowani lub senatorowie co zwiększa prestiż tego organu. Kontrola aktów rady prowadzona jest przez Prefekta Paryża pod względem legalności, może on zaskarżyć akt do Trybunału Administracyjnego. Organem odpowiedzialnym za dostarczenie aktu prefektowi jest mer Paryża. Rada Paryża może być rozwiązana jedynie dekretem Rady Stanu, czyli organu pomocniczego Rady Ministrów.
Organy wykonawcze Paryża: Mer Paryża: mer wybierany jest na 6 lat przez Radę Paryża. W wyniku reformy z 1989 roku otrzymał on uprawnienia zastrzeżone dotąd dla Prefekta Paryża. Jest on jednocześnie przewodniczącym Rady Departamentalnej. Podobnie jak inni merowie francuscy jego urząd ma podwójny charakter: urzędnika samorządowego i funkcjonariusza państwowego. Poza tym mer Paryża ma dodatkowe zadania z zakresu utrzymania czystości na drogach publicznych, porządku na targowiskach, wydawania zezwoleń na parkowanie pojazdów oraz „utrzymania substancji miejskiej”. Kolejną cechą odróżniającą mera Paryża od innych merów Francuskich jest odebranie mu zwierzchnictwa nad policją municypalną na rzecz państwowego urzędnika zwanego Prefektem Policji. Prefekt Policji: podstawą prawną działania Prefekta Policji w Paryżu jest ustawa z 17 lutego 1800 roku. Nadała ona Prefektowi Policji dwa rodzaje uprawnień, jedne z zakresu policji państwowej a drugie z policji municypalnej. Kolejne ustawy dotyczące ustroju Paryża nie zmieniały kompetencji Prefekta Policji. PP ma prawo złożenia do mera wniosku o zwołanie posiedzenie rady związanego z rozpatrzeniem sprawy z zakresu kompetencji PP. Dysponuje dwoma budżetami, co jest związane z pełnieniem funkcji z zakresu policji państwowej i municypalnej, które pochodzą z analogicznych źródeł czyli organów władzy państwowej i rady municypalnej. PP podporządkowany jest wszystkim ministrom w zakresie ich kompetencji, a w szczególności ministrowi z zakresu spraw wewnętrznych. Jest ostatnim bastionem władzy centralnej w Paryżu, co powoduje napięcia między nim a radą aspirującą do przejęcia jego kompetencji. Prefekt Paryża: urząd ten został ustanowiony ustawą z 10 lipca 1964 roku o zmianie ustroju Paryża. W wyniku reformy z 1975 roku Prefekt utracił dużą część swoich kompetencji. Z kolei reforma z roku 1982 pozbawiła go ostatniej istotnej kompetencji jaką była funkcja przewodniczącego Rady Generalnej Paryża. Obecnie kompetencje PPar są niewielkie i powoduje to spory między nim a Prefektem Regionu Paryskiego i PP. W związku z taką pozycją Paryż jest jednostką administracyjną Francji na którą rząd centralny ma najmniejszy wpływ. Kompetencje: organizowanie wyborów do Rady Paryża; kontrola następcza legalności aktów prawnych wydawanych przez organy Paryża; kontrola budżetu Paryża, miejskich jednostek organizacyjnych oraz organizacji pozarządowych mających status zakładów użyteczności publicznej; kompetencje z zakresu wojskowości i zatrudnienia.
Status prawny dzielnic Paryża: zostały wprowadzone na mocy ustawy z 1982 roku, która powoływała do życia powszechnie wybieralne rady dzielnic. W ich skład wchodzą po części radni wybierani do rady Paryża i radni wybierani tylko do rady dzielnicy. Dzielnice mają status jednostek pomocniczych i zostały stworzone jedynie w ramach realizacji zasady subsydiarności. Nie mają osobowości prawnej, własnego majątku, prawa nakładania podatków, prawa zatrudniania urzędników. RD ma głównie charakter opiniodawczy i doradczy, może kierować pytania do mera Paryża, ma obowiązek przeprowadzenia obrad w sprawie narzuconej przez Radę Paryża - Rada Paryża ma zaś obowiązek zaciągnięcia opinii Rady Dzielnicy w sprawach jej dotyczących oraz w sprawie przyznania subwencji dla działających tam stowarzyszeń i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego. Kompetencje dzielnic: budowa infrastruktury przeznaczonej dla dzieci; budowa obiektów społeczno-kulturalnych; inwestycje sportowo-rekreacyjne; projektowanie terenów zielonych o powierzchni poniżej jednego ha.
Region Paryski Ile de France: ustawą z 2 sierpnia 1961 roku po raz pierwszy utworzono region paryski, który był rodzajem związku celowego, mającego za zadanie przede wszystkim rozwiązywanie problemów w dziedzinie transportu i planowania przestrzennego. Na czele tego dystryktu stał urzędnik państwowy zwany delegatem generalnym. Mocą kolejnej ustawy, z 10 lipca 1964 roku, dokonano kolejnego podziału administracyjnego w obrębie aglomeracji paryskiej. Z dotychczasowych trzech departamentów Regionu utworzono osiem nowych co spowodowało, że zaczęto odczuwać brak jednego organizmu, który czuwałby nad wszystkimi sprawami aglomeracji. W związku z tym, dekretem z 10 sierpnia 1966 roku, utworzono instytucję Prefekta Regionu paryskiego będącego jednocześnie delegatem generalnym dystryktu i pozostającego pod ścisłą kontrolą państwa. Z biegiem czasu postulowano rozszerzenie samodzielności Regionu paryskiego. Nasiliło się to po uchwaleniu kolejnej ustawy, z dnia 5 lipca 1972, o utworzeniu regionalnych jednostek terytorialnych, która nie nadawała im osobowości prawnej ale przyznawała własne organy: radę regionalną, komitet ekonomiczno-społeczny i prefekt regionu. Paryż został objęty tymi postanowieniami dopiero ustawą z dnia 6 maja 1976 roku. 2 marca 1983 roku regiony stały się pełnoprawnymi JST, a ustawa z 6 stycznia 1986 formalnie znosiła odrębności ustrojowe Regionu paryskiego określone w ustawie z 1976 roku. Generalnie Region Ile de France ma tak samą strukturę organizacyjną jak inne regiony, ale przewodniczący rady regionalnej nie może być jednocześnie Merem Paryża.