Od Shakespeare'a do Szekspira,
red. Jan Ciechowicz, Zbigniew Majchrowski,
Gdańsk 1993.
Dlaczego Szekspir?
Zbigniew Majchrowski, Pytania o polskiego Szekspira.
pierwsze przekłady z francuskich przeróbek.
różne tłumaczenia i inscenizacje.
romantycy rozczytują się w Szekspirze - korespondencja.
Szkoła tłumaczy.
Krystyna Berwińska, Łapka na tłumaczów.
fascynacja Szekspirem od dzieciństwa; tłumaczenie w latach 50., problemy z tłumaczeniem: kalambury, zagadki; archaizować? (współcześni tłumacze zbyt unowocześniają: „Kurczę” itp.), rytm, rym; tłumaczenie dłuższe niż oryginał (wyrazy w języku polskim są dłuższe niż w języku angielskim); nieustanne wybory tłumacza.
Stanisław Barańczak, Jak tłumaczyć humor Szekspira?
„Tak, aby śmieszył”, ewolucja języka i pozajęzykowej rzeczywistości - niezrozumiały komizm słowny; albo dosłowność (niezrozumienie), albo własny komizm (krytyka), zasada wierności z niewielkimi odstępstwami - Paszkowski.
kalambur - świadomie, malapropizm - nieświadomie, niechcący/
Marta Gibińska, Elżbieta Tabakowska, Duch ojca Hamleta a duch tekstu.
propozycja zemsty - punkt wyjścia do wszystkich ważnych pytań dotyczących kondycji ludz-kiej.
porównanie tłumaczeń Paszkowskiego (1862), Słomczyńskiego (1978) i Barańczaka (1990).
Polski Szekspir. Dyskusja panelowa.
Myślenie Szekspirem.
Barbara Lasocka, Polski Szekspir klasyczny (i romantyczny).
Szekspira odkryli klasycy, Stanisłąw August Poniatowski, Czaroryski, Ignacy Bykowski… Szekspir geniuszem.
przekład Hamleta w 1798 (Wojciech Bogusławski - z przeróbki Schrödera, przekładu Schle-gla i fragmentu tekstu nierozpoznanego pochodzenia.
Osiński - podziw - wiedza Szekspira o naturze i kondycji człowieka, pytanie o grę aktorską.
Mochnacki 1830 artykuł-manifest Szekspir + recenzja do Makbeta.
Ewa Nawrocka, Szekspir Słowackiego.
Słowacki zetknął się z Szekspirem wcześnie, w okresie wileńsko-krzemienieckim, na wykła-dach uniwersyteckich, scena wileńska, warszawska i londyńska. Od 1828 liczne cytaty i para-frazy fragmentów w listach, pamiętniku, tekstach.
Mickiewicz „zabity szekspirysta” - domagał się dramatu historycznego; Słowacki szukał w Szekspirze prawdy ludzkiego serca i współbrzmienia swoich myśli i stanów psychicznych z przeżyciami szekspirowskich bohaterów, Szekspir - pisarzem prawdy psychologicznej, stano-wił rodzaj literackiej podpórki dla procesu samoświadomości.
akt II Kordiana: bohater czyta fragmenty Króla Leara (scena 6 aktu IV) w Dover o przepaści, Szekspir rodzajem zwierciadła prawdy demaskującego marności; nicość i słabość człowieka XIX wieku, odczuwającego ból świata, nudę egzystencji, brak wzniosłości tragicznej, marną przepaść rzeczywistości; niedościgły ideał, poeta symboliczny.
w latach 40. nie literatów, ale wieszczów i proroków potrzebowano.
wg Rymkiewicza Słowackiemu brakowało u Szekspira uduchowienia, metafizyki i wiekuistej prawdy, dlatego go zdradził i porzucił dla Calderona.
Krasińskizarzucał Szekspirowi to, co niegdyś klasycy: zrujnował tragedię, umieszczając czło-wieka w porządku zmiennej historii, pozbawionej odniesienia do wieczności, do Losu, bo tylko nieuchronna wieczność, ład świata jako całości nadaje śmierci ludzkiej wymiar tragiczny.
Słowacki tłumaczył ok. 1840 Makbeta, niewiele się zachowało, bieg życia ludzkiego jest za-projektowany przez moce duchowe; raczej „pisał na nowo” niż tłumaczył.
Dobrochna Ratajczakowa, Polski Hamlet czyli „Bitwa nad Mozgawą”.
Szekspir i Schillerowskie ujęcie Szekspira.
Józef Korzeniowski - lata 30. tłumaczenia, wątki i postaci do swoich dramatów - stworzenie polskiej tragedii romantycznej, w Anieli „pierwszy polski Hamlet w miniaturze”, w Bitwie… dru-gi polski Hamlet, pełen rozterek młody potencjalny buntownik, scena traktowana po Schille-rowsku, książę Bolesław, średniowieczny królewicz, sielski duch narodowy, zaprzepaszcza wszystko w imię moralnych powinności.
Jarosław Komorowski, Polska Ofelia.
po polsku Ofelia przemówiła po raz pierwszy 9 kwietnia 1798 we Lwowie (W. Bogusławski, przeróbka Schrödera), w Warszawie 28 marca 1799 (A. Horodyski, przeróbka Ducisa - szczęśliwe zakończenie), Bogusławski w Warszawie - Ofelię zagrała Józefa Ledóchowska ******, w 1815 zastąpiła ja Katarzyna Aszpergerowa, we Lwowie Apolonia Kamińska, 1816 w Kijowie Emilia Wiszniewska.
Karusia, Aldona z Mindowe, w Beniowskim, w listach Słowackiego, Józef Korzeniowski w ko-medii Zaręczyny aktorki 1845, w dramacie Aniela 1825, Prakseda z Karpackich gór 1843, Go-neril w poemacie dramatycznym Pierwsze przedstawienie Hamleta 1847 T. Lenartowicza, Norwid Ziemia.
Hamlet w tłumaczeniu księdza Ignacego Hołowińskiego w 1839, w 1844 Emilia Markowska ******, Paszkowski 1862 - 1867 Helena Modrzejewska (***), 1870 przekład Krystyna Ostrow-skiego - Ofelia, córka Poloniusza, była Polką, 1871 Helena Modrzejewska ******, wielki suk-ces, Maria Wisnowska 1888 *, Henryka Ładnowska 1892 *.
K. Głiński 1882 Obłąkani, U progu sztuki Sewera, Ofelia Starży, Stary aktor Or-Ota, Dwie Ofelie J. Belejowskiej.
większość wyobrażeń plastycznych Ofelii zaginęła.
Wyspiański Śmierć Ofelii 1906 scena dramatyczna, wystawiona w Warszawie w 1907 Jadwi-ga Mrozowska.
Pocałunek M. Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej.
1947 T. Peiper - Ofelia nie oszalała, jak Hamlet symuluje obłęd, by zdemaskować Klaudiu-sza; 1954 Hamlet chuligański J. Przybory - dla radia miniatura dramatyczna.
esej Hamlet połowy wieku J. Kotta w 1959, poemat Rozmowa z księciem T. Różewicza 1960, Sowa, córka piekarza M. Hłaski, Jak być kochaną K. Brandysa 1960, Hamlet B. Drozdowskie-go 1975, Szkolne błędy A. Osieckiej, Ofelia A. Maleszki 1991, Kłamczucha M. Musierowicz 1979, List Ofelii E. Zdanowicza 1983.
K. Wierzyński Poezja 1967 - Ofelia ucieleśnieniem poezji.
Próby całości.
Andrzej Żurowski, Mapa polskiego Szekspira.
Jan Michalik, Szekspir Koźmiana? Rekonesans.
Heinrich Laube - dyrekcja w wiedeńskim Burgtheater (1849-1867), dziełom Szekspira trzeba nadać kształt odpowiadający wymogom współczesnego teatru.
Stanisław Koźmian w Krakowie, zastępca dyrektora w latach 1871-1885 - 18 utworów Szek-spira).
Jan Ciechowicz, Żydzi i chrześcijanie, czyli o „Kupcu weneckim”.
Eleonora Udalska, Otello w trzech wcieleniach aktorskich.
Ira Alridge - marzec 1828, Londyn, czarnoskóry debiutant, po śmierci Keana w 1833 stale grał Otella, do lipca 1867, w Lublinie i Piotrkowie Trybunalskim, wielokrotnie w Polsce.
Bolesław Leszczyński - marzec 1871, przekład J. Paszkowskiego, grał m.in. z Heleną Mo-drzejewską.
Kazimierz Junosza-Stępowski - artysta niedoceniony.
Lidia Kuchtówna, Szekspir Wilama Horzycy.
Marta Fik, Szekspir w teatrze aluzji.
teatr aluzji - powojenne czasy, także stan wojenny (m.in. inscenizacja Wajdy).
Nowe czytanie.
Jan Kulczyński, Widowisko w pierwszej scenie „Hamleta”.
Miłosława Bukowska, Schielmann, O tyranii ducha ojca Hamleta.
Ewa Graczyk, Hiob, Lear i „Końcówka”.
polemika z Janem Kottem.
Małgorzata Sugiera, „Hamlet” współczesny.
polemika z Janem Kottem.
Szekspir a sprawa Gdańska.
Jerzy Limon, Co Szekspir mógł wiedzieć o Gdańsku?
w scenie I aktu II Poloniusz mówi do służącego, Reynaldo: „Dowiedz się najprzód, jacy to Duńczycy / W Paryżu bawią”.
Dank (Denmark) - znaczy zarówno Danię, jak i Gdańsk stąd rozważania na temat wiedzy o Gdańsku w XVI wieku.
Andrzej Januszajtis, Gdańsk Willera.
Marcin Końkowski, Szkoła Szermiercza w Gdańsku.
3