Słownik bóstw i postaci mitycznych

CZIME TSUGPU

Święte pisma bon opowiadają, że przed narodzinami wśród ludzi na kontynencie Dzambuling, Oświecony obecnej światowej epoki urodził się na szczycie góry Sumeru w raju Trzydziestu Trzech Bogów. W tym wcieleniu otrzymał on imię Czime Tsugpu (`chi med gtsug phud), `Nieśmiertelny ze Związanymi Włosami'. Jego nadprzyrodzone narodziny z duchownej pani Zangzy Ringtsun (bzang za ring btsun, zobacz Rozdział czwarty) są opisane następująco:

Trulszen Nangden przemienił się w kukułkę i wylądował na prawym ramieniu Zangzy Ringtsun, która stała nad brzegiem jeziora. W rezultacie narodził się syn, więc powiedziała,

O synu zrodzony z matki, której ciało nie znało mężczyzny,
O delikatny kiełku, który wykiełkował bez ziarna!
Zostań w tym miejscu, które jest niczym cenny wachlarz!

Kopiąc w złotym piasku nad brzegiem jeziora, zbudowała chatkę z klejnotów i umieściła w niej dziecko. Gdy minęło dziewięć dni, świeciło słońce, więc matka poszła popatrzeć na swego syna. Syn rozpoznał swą matkę i się uśmiechnął, jego twarz promieniowała światłem, a na czubku jego głowy pojawił się kwiat lotosu z trzema koronami, jedną na drugiej. Matka była tym zdumiona i powiedziała,

O synu Najwyższego Boga Pierwotnej Egzystencji,
Posiadasz nieśmiertelne ciało, które nie zna ani narodzin ani śmierci,
Wydzielające światło Pięciu Niezmiennych Mądrości.
Jesteś lampą oświetlającą ciemność,
Obrońcą żyjących istot.
Mimo że zostałeś opuszczony na dziewięć dni, nie umarłeś,
A kwiat udumbara pojawił się na czubku twej głowy -
Odtąd nadaję ci imię `Nieśmiertelny ze Związanymi Włosami.

Czime Tsugpu jest czczony jako duchowny przekaziciel nauk tantr (tantra), które otrzymał od boga Szenli Okara. Przekształcając się w turkusową kukułkę, podleciał do niebiańskiej sfery Ogmin (`og min, sanskryckie: Akaniszta (akaniùñha)), gdzie błagał Szenlę Okara, aby głosił bon. Wypełniając wszechświat światłem ze swego ciała i powodując trzęsienie i drżenie wszechświata, Szenla Okar przekazał doktrynę w formie tantry w 16.000 rozdziałów. Posiadając mocno zachowane nauki w swym umyśle, duchowny młodzieniec Czime Tsugpu ponownie zamienił się w kukułkę i powrócił do swojej matki, która otrzymała od niego nauki. Później przekazywał tantry jak i część nauk wielkiej doskonałości Sangła Dupie (gsang ba `dus pa, zobacz Rozdział czwarty). Przekazywał również nauki dotyczące bóstwa Purpa (phur pa) Tagli Mebarowi (stag la me `bar, zobacz Rozdział czwarty).

Czime Tsugpu nosi na sobie książęce ozdoby duchowego bohatera. Kolor jego ciała jest biały, a między swymi rękami, spoczywającymi w pozycji medytacji, trzyma klejnot spełniający życzenia.

DRENPA NAMKA

Drenpa Namka (dran pa nam mkha'), 'Niebo Pamięci', jest bez wątpienia najbardziej ważną i, pod paroma względami, złożoną postacią w historii bon podczas panowania wielkich królów tybetańskich. Jest on, nade wszystko, głównym protagonistą bon podczas ósmego wieku w gorzkim zmaganiu z wiarą buddyjską, wprowadzoną do Tybetu pod królewskim patronatem; kiedy bon ostatecznie wypadł z łaski króla Tybetu, Drenpa Namka pozwolił sobie samemu nawrócić się na nową wiarę. Według historycznej tradycji bonpo, zrobił to z wywierającym wrażeniem gestem: odciął sobie samemu włosy, na wzór Buddy Śakjamuniego, a następnie przystąpił samemu do wyświęcenia, pogardliwie odrzucając pomoc buddyjskich mnichów i usprawiedliwiając swój czyn stwierdzeniem, że bon i buddyzm są różne jedynie na płaszczyźnie prawdy relatywnej.

Może zaistnieć mała wątpliwość co do historycznej rzeczywistości Drenpy Namki. Jest on również wspominany w buddyjskich źródłach. Jego rodzinnym imieniem jest Kopung (khod spungs), oraz często odnosi się ku niemu jako laczen (bla chen), 'Wielki Lama (tj. Preceptor)', lub terminem szangszung, dzierpung (gyer spungs), 'Nauczyciel Bon'. Według tradycji bon, Drenpa Namka jest ojcem innego ważnego mędrca, Tsełanga Rigzina (tshe dbang rig 'dzin), któremu przekazał nauki tantryczne. Ponadto, silna (lecz nie akceptowana powszechnie) tradycja dowodzi, że Drenpa Namka był również ojcem Padmasambhawy.

Historie bonpo utrzymują, że Drenpa Namka był aktywny podczas panowania króla Mutri Tsenpo (mu khri btsan po), syna pierwszego króla Tybetu, Niatri Tsenpo (gnya' khri btsan po). Osiągając moc przedłużania długości swego życia ponad normalne ludzkie granice, potrafił zapewnić, wiele wieków później, że święte teksty bon zostały ukryte gdy bon był zlikwidowany przez króla Trisonga Detsena (khri srong lde btsan) w ósmym wieku. W tym czasie przepowiedział, że teksty będą ponownie odkryte jako 'skarby', termy (gter ma), przez specjalnie wybrane jednostki w odpowiednich czasach w przyszłości.

Jako siddha głównie odpowiedzialny za ukrywanie 'skarbów', Drenpa Namka wyraźnie posiada cechy wspólne z buddyjską - a, ściślej mówiąc ningmapowską - postacią Padmasambhawy oraz - znów tak jak Padmasambhawa - stał się on przedmiotem kultu. Istnieje obszerna literatura w Tybecie odnosząca się do Drenpy Namki, włączając biografię w ośmiu tomach wyjawioną przez 'odkrywcę skarbów' Sangaga Lingpę (gsang sngags gling pa, ur. 1864), narodowości Niarong.

Istnieją różne manifestacje Drenpy Namki. Może być portretowany w spokojnej formie, siedzący w pozycji medytacji i mający na sobie szaty mnicha; częściej siedzi w zrelaksowanej pozycji, bogato ustrojony i trzymający swe charakterystyczne atrybuty, kij uwieńczony swastyką w swej prawej ręce i czarę z czaszki w lewej. Posiada również gniewną formę w której manifestuje się jako jidam objęty przez swą partnerkę w tej postaci, również, może być zidentyfikowany przez atrybuty wspomniane powyżej.

KUNTU ZANGPO

W kontekście rytuałów, a zwłaszcza w medytacyjnych tradycjach bon, Kuntu Zangpo (kun tu bzang po), `Wszech-dobro', jest uważany za najwyższe bóstwo, z którego emanuje cała wiedza. Jego stanowisko jest w ten sposób podobne do stanowiska Szenli Okara, obaj są uważani za personifikacje bonku (bon sku), dosłownie `ciała bon', tzn. Ostatecznej Rzeczywistości.

W rytuałach śmierci reprezentuje on Ostateczną Rzeczywistość; celem rytuału jest zjednoczenie z nim świadomości zmarłego.¹⁷ W medytacyjnych tradycjach jest źródłem linii Przekazu Słuchowego z Szangszung, Szangszung Niendziu (zhang zhung snyan rgyud), jednej z trzech linii mędrców przez których przekazywane są nauki i praktyki `wielkiej doskonałości', dzogczen (rdzogs chen), bon.

Kuntu Zangpo jest portretowany jako naga Oświecona Istota, wyobrażenie oświeconej świadomości, która również jest `naga', tzn. bez dyskursywnych myśli i pozbawiona mentalnych zaciemnień takich jak nienawiść, chciwość i ignorancja. Jest on bez atrybutów, obie ręce spoczywają na jego podołku w pozycji medytacji. Jego kolor jest zazwyczaj biały, lecz okolicznościowo niebieski.

W buddyzmie tybetańskim, również, Kuntu Zangpo (sanskrycki: Samantabadra, samantabhadra) jest ważną jednostką, zwłaszcza w tradycjach ningmapy i kadziupy. W Indiach, Samantabadra był z początku bodhisattwą (bodhisattva), ale w buddyzmie tantrycznym zdobył zupełnie inny status personifikacji Ostatecznej Rzeczywistości. Jako taki, w buddyjskiej tradycji jego cielesny kolor jest zazwyczaj niebieski.

Kuntu Zangpo posiada sporo manifestacji, każda z nich ma inne imię i inne atrybuty.

LISZU TAGRING

Inny siddha, współczesny Drenpy Namkhi, to Niaczen Liszu Tagring (snya chen li shu stag ring). Tak jak inni mędrcy, wierzy się, że potrafił on wydłużać długość swego życia nadprzyrodzonymi środkami i w ten sposób pozostawać w ludzkim świecie na dłużej niż dwa tysiące lat. Mówi się, że udawał się do Szangszung, jak i do Tagzig kilka razy aby uzyskać święte teksty, które tłumaczył na tybetański. Gdy bon był prześladowany w Tybecie przez króla Trisonga Detsena, opuścił on kraj, ale przedtem przeklął króla i przepowiedział upadek dynastii i Tybetu. Tak jak Drenpa Namka, Liszu Tagring również ukrył święte teksty dla pożytku przyszłych pokoleń. Według chronologicznych kalkulacji uczonego bonpo Nimy Tenzina (nyi ma bstan 'dzin, ur. 1813), wydarzenie to miało miejsce w 749 r.

W ten sam sposób co Drenpa Namka i inni mędrcy, może on być portretowany albo w pojedynkę albo ze swą partnerką, dakinią Nibarmą (nyi 'bar ma), oraz posiadać spokojny jak i gniewny sposób manifestacji.

W ikonograficznym dziedzictwie bon znajduje się duża liczba innych siddhów. Tak jak w sztuce buddyzmu tybetańskiego, mogą oni być pokazani w różnych pozycjach jogi, ale również siedząc spokojnie w medytacji lub w trakcie wykonywania rytuałów tantrycznej magii.

Potrafił wydłużać swoją siłę życiową poprzez nadprzyrodzone środki i w ten sposób pozostać w świecie przez dłużej niż dwa tysiące lat. W tradycji ustnej mówi się, że urodził się w Tagzig w okresie tak archaicznym, że niemożliwe jest podanie dokładnego historycznego umiejscowienia oraz że przełożył na tybetański wiele tekstów z języka szangszung (wśród nich krótką wersję biografii Szenraba Miło, Dodu). W 552 r. p.n.e. przybył do Tybetu z Tagzig (wewnętrznego Szangszung) przez środki swej zręczności w magii, przynosząc dziesięć tysięcy tekstów bon. W roku 749 n.e. po ukryciu Pięciu Tajemnych Skarbów i 1700 skarbów dodatkowych, odszedł do niebiańskiej sfery. Ukrył m. in. cały dostępny dzisiaj cykl nauk Wielkiej Doskonałości (Dzogczen) - jednej z trzech linii przekazu dzogczen w tradycji bon. Odegrał decydującą rolę w szerzeniu nauk Trzykrotnej Propagacji (Dragpa Korsum), związanych z dzogczen, w Tybecie w ósmym wieku. Był również autorem tekstów i komentarzy.Kiedy bon został wyparty z Tybetu przez króla Trisonga Detsena, Liszu Tagring opuścił kraj, a przed tym przeklnął króla i przepowiedział upadek dynastii i Tybetu. Jego partnerką była dakini (kadroma) Nibarma. Praktykując z nią, osiągnął mistrzostwo kanałów (tsa), wiatrów (lung) i kropli (tigle). Utrzymywał oblicze każdego zewnętrznego, wewnętrznego i tajemnego bóstwa. Wraz ze swą partnerką przekazał nauki osiemnastu wielkim ascetom, którzy wszyscy osiągnęli później najwyższe i zwykłe osiągnięcia (siddhi, tyb. nodrub).

Inne imiona: Liszu, Liszudzie, Niaczen Liszu, Niaczen Liszu Tagring, Nia Liszu Tagring.

MADZIU SANGCZOG TARTUG

Tantry bon dzielą się na 'Tantry Ojca', Padziu (pha rgyud), i 'Tantry Matki', Madziu (ma rgyud). Głównym bóstwem 'Tantr Matki' jest Madziu Sangczog Tartug (ma rgyud gsang mchog mthar thug), 'Najwyższa Tajemnica Tantr Matki, Osiągający Granicę', często powołujący się prosto na Madziu. Jest on portretowany na stojąco w charakterystycznej pozie jidama, jego lewe nogi się uginają, a prawe są rozpostarte. Posiada szesnaście rąk, z których każda trzyma czarę z czaszki zawierającą krew i świeże serce; ma siedem głów, rozmieszczonych pięć-jeden-jeden: pierwszych pięć jest, od lewej, niebieska, żółta, ciemnoniebieska, biała i zielona, podczas gdy górne głowy są czerwona i biała. Kolor jego ciała jest ciemnoniebieski, a z tyłu jego ciała znajdują się dwa podniesione i rozpostarte skrzydła. Jest on objęty przez swą partnerkę Czemę Marmo (kye ma dmar mo), 'Czerwoną Czemę', której ciało, jak wskazuje jej imię, jest czerwone. Bonpo wierzą, że kult Tantr Matki był przekazywany ludziom przez Zangzę Ringtsun. Tantry matki sa szczegółowo omówione w numerze.

'Tantry Ojca' koncentrują się na pięciu bóstwach zbiorowo znanych jako 'Pięciu Najwyższych Boskiej Świątyni', Sekar Czonga (gsas mkhar mchog lnga):

1. Łalse Nampa (dbal gsas rngam pa), gniewny bóg Ciała (sku)
2. Lago Togpa (lha rgod thog pa), gniewny bóg Mowy
3. Troło Tsoczog Kadzing (khro bo gtso mchog mkha' 'gying), gniewny bóg Umysłu (thugs)
4. Purpa (phur pa), gniewny bóg Działania (phrin las)
5. Łalczen Geko (dbal chen ge khod), gniewny bóg Dobrej Właściwości

Spośród nich, Łalse Nampa, Troło Tsoczog Kadzing i Łalczen Geko są blisko związani z jidamem Meri (me ri). Lago Togpa nie jest zbytnio czczony, ale jest ważny jako męski partner boginii Sipe Dzialmo. Purpa jest personifikacją rytualnego sztyletu, purpy; kult Purpy.

SZERAB CZIAMMA

Cziamma (byams ma), `Kochająca Pani' jest główną manifestacją Satrig Ersang. Jej imię pochodzi od cziam (byams), `kochać czule' do którego dodany jest żeński przyrostek ma. Jest ono w ten sposób kobiecą wersją Dzampy (byams pa), buddyjskiego bodhisatwy Maitreji (maitreya), z którym w inny sposób nie zdaje się ona dzielić żadnych atrybutów. Jest często nazywana Szerab Dziamą (shes rab byams ma), `Kochającą Panią Mądrości'. Tak jak niektóre inne bóstwa (np. Małe Senge, `Lew Mowy', może ona przybierać pięć postaci; może także, tak jak buddyjski żeński bodhisattwa Tara (tàrà), pojawić się w ośmiu formach, każdej odpędzającej strach przed określonymi niebezpieczeństwami.

Jest piękna i bogato przystrojona; tak jak Satrig Ersang, kolor jej jest żółty, a jej tron jest wspierany przez lwy. Jej atrybuty są jednak inne: w swej prawej ręce trzyma złotą wazę, a w lewej, lustro.

Na tronie wspieranym przez lotos, słońce i księżyc,
Oraz osiem zwinnych lwów Mądrości:
Kochająca Pani Mądrości!
Jej ciało promieniuje czerwono-żółtym światłem
Na jej głowie jest turkusowy czubek,
Jej gardło jest przystrojone naszyjnikiem,
Złotym sznurem ze 108 koralikami.
Na jej prawych i lewych kolczykach,
Turkusowe koraliki ciągną się na sznurkach.
Górna część jej ciała, imponująca taneczną pozą
Jest wykąpana w kryształowym świetle słońca i księżyca.
Wszystkie jej bransolety i obrączki
Są ozdobione pękami klejnotów.
Jest przystrojona pięknymi, połyskującymi szatami
I innymi ozdobami niebiańskiej istoty.
W swej prawej ręce, na poziomie serca,
Łaskawie trzyma złotą wazę;
W swej lewej ręce, na poziomie głowy,
Trzyma magiczne lustro wspierane przez lotos.

SANGŁA DJUPA

Sangła Djupa (gsang ba 'dus pa), 'Skupienie Tajemnic', jest mitycznym mędrcem narodzonym podobno jako syn króla Tagzig (stag gzig), świętej krainy na zachód od Tybetu. Otrzymał on nauki tantryczne od Czime Tsugpu (zobacz Rozdział Pierwszy). Podczas gdy Tagla Mebar podjął się poskromienia 'Żeńskich Aroganckich' (z których głównym była Sipe Dzialmo, zobacz Rozdział Trzeci), Sangła Djupa sprowadził 'Męskich Aroganckich' pod swoją władzę i zmusił ich do złożenia przysięgi zostania 'Strażnikami Bon'. Sangła Djupa zdaje się nie posiadać gniewnej formy.

Jeden z Sześciu Poskramiających Szenów (zobacz Rozdział Pierwszy) jest również nazywany Sangła Djupa. Ma on wygląd łagodnej Oświeconej Istoty, a jego kolor jest normalnie żółty (alternatywnie może być niebieski). Z sześciu sfer odrodzenia, jest połączony ze sferą ludzi. Nie jest jasne czy ma on jakiś związek z siddhą noszącym to samo imię. Nie jest również jasne jaki związek, jeśli w ogóle jakiś,posiada z buddyjskim gniewnym bóstwem noszącym to samo imię (sanskrycki: Guhjasamadzia).

Jest on Wielkim siddhą (drubtob), mistrzem tantry (dziu) i wielkiej doskonałości (dzogczen). Zszedł na dół z Ogmin bogów przejrzystego światła do kraju Szoma Serteng oraz do zamku umiejscowionego na szczycie Langlingbang (w Tagzig). Był synem króla Tagzig, Sziładena i królowej Ladzindze. Urodził się jako ten, który uzyskał wszystkie dharani mantry (zung nag) tajemnego umysłu. Już jako dziecko był bardzo mądry i uczony. Poleciał do Ogmin w formie garudy, aby otrzymać tam nauki od Czime Tsugpu. Czime Tsugpu przekazał mu nauki tantryczne, jak również część nauk dzogczen. Później Sangła Djupa praktykował je w dziewięciu różnych miejscach, w rezultacie ujarzmiając butne plemię męskich demonów zwanych Męskimi Aroganckimi (Dregpa Po Dziu). Tym samym zmusił ich do złożenia przysięgi, by stali się strażnikami bon. W każdym z tych dziewięciu miejsc zbudował świątynię. W tym samym czasie sławny mędrzec Tagla Mebar, który praktykował cykl Purpy, ujarzmił butne plemię żeńskich demonów zwanych Żeńskimi Aroganckimi (Dregpa Mo Dziu), wśród których znajdowała się między innymi Sipe Dzialmo. Sangła Djupa wyemanował ze stanu łagodności jako gniewna forma i skondensował w swym sercu znaczenie dziewięciu pojazdów. Mimo że był na ogół spokojny i pełen szczęśliwości, emanował wiele groźnych form, ponieważ w owych czasach było wiele kłopotów z demonami i złymi duchami. Czasami mówi się o nim jako o źródle linii Przekazu Ustnego z Szang Szung (Szangszung Niendziu), ponieważ jako pierwszy przekazywał te nauki w formie ustnej, a nie jak to było wcześniej z umysłu do umysłu (w linii Przekazu Umysłu). Nauki owe przekazał trzem bodhisattwom - bogowi, lu i człowiekowi (byli to odpowiednio: Labon Jongsu Dagpa, Lubon Banam i Mibon Tride Zambu). Szangszung Niendziu przekazał także Labonowi Tokarowi. Przekazywał nauki dzogczen Trzykrotnej Propagacji (Dragpa Korsum). Nauczał Milu Samlega. Odrodził się jako Budda Śakjamuni, słynny założyciel buddyzmu. Sangła Dupa nosi to samo imię co buddyjskie gniewne bóstwo Guhjasamadzia (tyb. Sangła Dupa). Jest ostatnim z dziewięciu mistrzów Przekazu Umysłu (Gongdziu), z którego wywodzi się linia Szangszung Niendziu. Tworzy również linię przekazu kultu Meri. Ponadto jest wymieniany pośród Sześciu Poskramiających Szenów (Dul Szen Drug). Pod tą postacią ratuje on czujące istoty ze świata ludzi i jest uważany za emanację jednego z sześciu punktów ciała Szenraba Miło (tak jak pozostałych pięciu szenów). Jednak Per Kværne zauważa, że nie jest jasne czy Sangła Dupa będący jednym z Sześciu Poskramiających Szenów jest tym samym Sangłą Dupą co drubtob, uczeń Czime Tsugpu. W każdym bądź razie ich imiona są identyczne.

SZENRAB MIŁO

Szenrab Miło (gshen rab mi bo), `Najwyższy Kapłan, Wielki Człowiek' - znany również jako Tonpa Szenrab (ston pa gshen rab), `Nauczyciel Szenrab' - jest nauczycielem bon w obecnej kosmicznej epoce w świecie narodzin i śmierci. Jego rola w religii bon jest podobna do roli Śakjamuniego (śàkyamuni) w buddyzmie, lecz jego biografia, jak jest opowiedziana w kilku tekstach różnej długości, ma mało wspólnego z biografią Śakjamuniego. W ten sposób większa część jego kariery ma miejsce w czasie kiedy jest księciem, a później królem, kraju Tagzik(stag gzig), położonego według tradycji bonpo na zachód od Tybetu. Szerzy on doktrynę, nie tylko poprzez głoszenie nauk, ale również przez wykonywanie rytuałów, a jego liczne żony, potomstwo i uczniowie odgrywają ważną rolę w tym związku (zobacz Wprowadzenie).

Tonpa Szenrab może być przedstawiany na różne sposoby, w zależności od etapu jego kariery (np. przed lub po jego wyświęceniu na stan mnicha), a niektórymi z tych form zajmiemy się osobno poniżej. Jednak gdy jest portretowany jako członek Czterech Transcendentnych Władców, kolor jego ciała jest ciemnoniebieski; jedna ręka dotyka ziemi w oznace oświecenia, druga spoczywa w pozycji medytacji na jego padołku. W ten sposób aspekt ten jest podobny do Siakjamuniego w czasie jego oświecenia, ale Szenrab ponadto dzierży berło nazywane czagszing (phyag shing), w swojejprawej ręce; jest ono oznaczone swastyką, symbolem Odwiecznej Mądrości.

Siedzący na błyszczącym, niebieskim lotosie:
Nauczyciel, Szenrab Miło!
Kolor jego ciała lśni niczym klejnoty,
Jego ozdoby, szaty i pałac
Są przystrojone światłem klejnotów.
Aby nauczać tych, którzy są łudzeni przez ignorancję,
Trzyma złote berło.
Siedzi na siedzeniu wspieranym przez koła uniwersalnego zwierzchnictwa.
Przewodnikowi, przez intuicję, nieświadomych jednostek,
Majestatycznemu w swej mocy promienności,
Ja, wraz z dawcami hojnych darów,
Daruję pokłony, pochwały i ofiary
Aby usunąć zanieczyszczenia niezliczonych istot czujących.

Sporo ważnych bóstw jest aspektami lub szczególnymi manifestacjami Czterech Transcendentnych Władców. Są one przedmiotem określonych rytualnych cyklów i praktyk medytacyjnych. Ich ikonografia, mimo że różna, często odnosi się - zwłaszcza ze względu na kolor - do odpowiedniego członka podstawowej czwórki.

Bóstwami tymi zajmiemy się w tym samym porządku co z Czterema Transcendentnymi Władcami.

TAGLA MEBAR

Imię Tagla Mebar (stag la me 'bar) występuje na przemian z Taglha Mebar (stag lha me 'bar). Ten drugi wariant może być przetłumaczony jako 'Bóg-tygrys, Płonący Ogień', co poprzednio doprowadziło niektórych uczonych do interpretowania postaci w kwestii jako 'Bóg-tygrys', 'Diabeł-tygrys', lub tym podobnie. Forma Tagla Mebar (stag la me 'bar) jest jednak tą, która wydawałaby się być bardziej powszechną i która zostanie zachowana tutaj. Być może ma znaczenie to, że pierwszy element jego imienia znajduje się w imieniu bóstwa mającego władać mediami w Ladakh, mianowicie Tagli Łangczuga (stag lha dbang phyug).

Imię Tagla Mebar, jak twierdzi S.G. Karmay zwraca się do "dwóch różnych istot: jedna jest bóstwem, a druga kapłanem". Jednakże mędrzec Tagla Mebar pełni funkcję gniewnego bóstwa gdy poskramia swego złego brata bliźniaka Dharszę Ghriłę, zabijając go magicznymi środkami. Być może Tagla Mebar może być najlepiej zrozumiany jako przypadek linii granicznej pomiędzy siddhą a gniewnym bóstwem. Z jednej strony, jest on mityczną postacią, uczniem Tonpy Szenraba i jest sławny jako pogromca demonów i przekaziciel tantr, zwłaszcza tych skupiających się na bóstwie Purpa, uosobionym magicznym sztylecie. Z drugiej strony, jest również czczony jako gniewne bóstwo, i chociaż jest niezmiennie portretowany z jedynie jedną głową i dwoma rękami, tym niemniej posiada dziki wygląd i bogatą symbolikę gniewnego bóstwa. Jako taki posiada trzy aspekty: biały, czarny i czerwony; dalej, posiada on epitet pudri (spu gri), 'brzytwa' podkreślający jego moc w niszczeniu przeszkód i demonów.

Inwokacja przetłumaczona poniżej była ułożona przez jedenastego opata klasztoru Menri (sman ri), Jungdrunga Dzialtsena, w 1669 r:

Magicznie narodzony pan, Tagla Mebar -
Kolor jego ciała jest czerwonawo-czarny,
Jego trzy szeroko otwarte oczy są wściekle wytrzeszczone,
W jego ziewającyh ustach jego język jest zwinięty do tyłu podczas gdy zgrzyta on swymi zębami.
Swą prawą ręką kręci złotym kołem,
Swą lewą wymachuje dziewięcioma skrzyżowanymi mieczami.
Z włosów na jego ciele wysyła
Orszak jaśniejących, dzikich bóstw;
Jego czerwonawo-żółte włosy dosięgają szczytu stworzonego świata,
Swoimi stopami przygniata najgłębsze piekło.
Jego majestat pokonuje każdego pojedynczego szkodliwego demona.
Niezliczony orszak dzikich bóstw,
Strzegący wszystkich dziesięciu kierunków,
Posiada skrzydlaste pióra wiatru, skrzydlaste pióra ognia,
Skrzydlaste pióra ostrych, zakrzywionych noży.
W swych rękach trzymają one różne rodzaje broni.
Z ich ust rozbrzmiewa wielki ryk BSVO, CZA i HALA.
Cały orszak zawadzających diabłów jest przerażony,
I, zawrócony bezsilny, ucieka w najdalszą ciemność.

Mówi się również, że Tagla Mebar ma na sobie "obdartą skórę demona matang na górnej części swego ciała, a na swej szacie, składający się ze skóry dzielnego tygrysa, fartuch z czerwonej błyskającej błyskawicy; jego pas jest jadowitym wężem, jego ozdoba głowy jest zrobiona z wysuszonych ludzkich czaszek, a jego naszyjnik z nieruchomych wilgotnych ludzkich głów".

TRZYNASTU PIERWOTNYCH SZENÓW

Trzynastu Pierwotnych Szenów jest uważanych za duchowych bohaterów, którzy zamieszkują `obszar przejrzystego światła pośredniej przestrzeni'. Każdy przewodzi jednej z trzynastu faz rozwoju duchowego bohatera. W rytuałach pogrzebowych przewodzą oni podczas stanu pośredniego między śmiercią a odrodzeniem (bar do). Nie są uważani za emanacje Tonpy Szenraba, ale są z nim zażyle połączeni; w ten sposób według Zermig, stworzyli oni część jego otoczenia w chwili jego narodzin.

Są przedstawiani na stojąco, trzymający broń, instrumenty muzyczne, czy też przedmioty związane z ptakami (pióra itd.) jako swe atrybuty.

ZANGZA RINGTSUN

Zangza Ringtsun (bzang za ring btsun), 'Pomyślna Pani, Szlachetna Długiego Życia', jest manifestacją Satrig Ersang (zobacz Rozdział Pierwszy). Narodziła się jako półboska istota w siedzibie Trzydziestu Trzech Bogów, usytuowanej na szczycie Meru, góry tworzącej centrum naszego świata. Jej cudowny wygląd jest opisany w następującym ustępie z tantry bonpo, w której jej imię, również, jest wyjaśnione:

W przyjemnym parku z pięknymi kwiatami
Siedziby Trzydziestu Trzech Bogów,
Z esencji elementów dziewięciu niebios,
W oceanie, który wiruje wokół dziewięciu kontynentów,
Pojawiło się turkusowe jajo, emitujące światło.
Jajo zostało przebite swą własną wewnętrzną mocą,
I pojawiła się piękna, wzniosła żeńska sylwetka,
Posiadająca boskie znaki i oznaki,
Promieniująca światłem słońca i promieniami księżyca,
Emitująca pięć kolorów tęczy w dziesięciu kierunkach.
Nadprzyrodzony Król Pierwotnej Egzystencji
Nadał przy tej pani imię:
Ta pani, posiadająca znaki bóstwa,
Będąc bez namiętności i chciwości,
Jest pomyślną panią (bzang za);
Również, jako że będzie pozostawała przez długi czas
Jako nauczyciel kierujący czującymi istotami,
Jest ona 'Długo (pozostającą) (ring), Szlachetną (btsun);
Dlatego jest nazywana Zangzą Ringtsun.

Zangza Ringtsun jest również ważna ponieważ rodzi Czime Tsugpu, nauczyciela tantr, których w swych późniejszych narodzinach stał się Szenrabem Nauczycielem.

Jej atrybuty to złota waza trzymana w jej prawej ręce i złoty różaniec w lewej ręce, na poziomie głowy.

Przygotował Jakub Szukalski

---