Wywiad z Tenzinem Wangyalem Rinpocze
dla Garudy przeprowadził Piotr Wasyl styczeń 2006 r.
Pytanie1
Cywilizacja zachodu osiągnęla zaawansowany stopień rozwoju. Czerpiemy z niej i będziemy czerpać bardzo konkretne korzyści:od osiągnięć medycznych poprzez komputery do rolnictwa; od sztucznego serca poprzez sztuczną inteligencję do inżynierii genetycznej. Co buddyzm może zaoferować człowiekowi zachodu?
W obecnej dobie coraz więcej uniwersytetów, instytucji medycznych, humanistów i innych wybitnychjednostek poszukujezwiązków pomiędzy duchowością a nauką, orazbardziej holistycznego rozumieniarelacji między materią i umysłem, ciałem i duchem. Wierzę, że buddyzm odgrywa ważną rolę w dążeniu do tego celu. Buddyzm jest w stanie ukazać metafizyczny wymiarkwestii dotyczących zdrowia fizycznego i umysłowego, oraz dostarcza takich sposobów na osiągnięcie spokoju, szczęścia i zdrowia, które poza nim nie są dostrzegane. I chociaż istnienie w harmonii ze społeczeństwem zorientowanym wybitnie materialistycznie może być dla buddyzmu dużym wyzwaniem, to jednak taka koegzystencja przedstawiaduży potencjałobopólnych korzyści, i dla buddyzmu, i dla nauki.
Pytanie 2
Podczas jednego ze swoich spotkań z naukowcami, Dalaj Lama owiedział: “Filozofia buddyjska jest żywo zaiteresowana teoriami współczesnej nauki, na przykład w dziedzinie fizyki kwantowej lub neurobiologii, gdzie bardzo silnie zaznacza się elemet niepewności i niesubstanjonalności. Być może to pytanie powinno być skierowane do Dalaj Lamy, ale, jak myślisz, Rinpocze, jakie korzyści dla buddyzmu mogą płynąć z takich spotkań?
Filozofia buddyjska jako taka nie rozwija się bardziej dzięki naukowej perspektywie, jednak buddyzm może używać języka nauki, widząc w nim nowoczesne narzędzie do wyrażania starożytnej mądrości. Na przykład, ostatnio przeprowadzono badania wpływu medytacji na centralny system nerwowy i inne parametry zdrowia. I tak, badania naukowe potwierdziły, że medytacja jest dla zdrowia prawdziwie dobroczynna. Takie potwierdzenie przez naukę pozwala ludziom, którzy nie mają żadnych związków z buddyzmem, otworzyć się najego dobrodziejstwa.
Pytanie 3
Rinpocze, żyjąc w kulturze zachodniej przywykliśmy do fragmentaryzacji naszego życia. To, co duchowe i związane z religią wydaje się nam zasadniczo różne od tego, co naukowe.
Oddzielamy indywidualny wymiar życia od społecznego, wewnętrzny od zewnętrzego. Do tej pory nie powstała jeszcze żadna holistyczna teoria świata, awszystkie wysiłki w tym kierunku są na ogół traktowane z przymrużeniem oka.Czy filozofia buddyjska może stanowić rozwiazanie w tym względzie?
Wydaje mi się, że buddyzm oferuje bardzo wiele, aby wprowadzić równowagę wśród ekstremalnych poglądów nowoczesnego społeczeństwa, które stało się za bardzo indywidualistyczne i materialistyczne. Buddyzm uczy nas, jak dotknąć tego, co metafizycznei zwracać się bardziej ku naszemuwnętrzu, niż ku zewnętrznej stronie naszego życia.Uczy nas, że gromadzenie wiedzy i mądrości, a także odkrywanie szczęścia poprzez szukanie równowagi jest większą wartościąniż gromadzenie dóbr materialnych. Gromadzenie takich dóbr nie daje szczęścia; daje tylko więcej rzeczy. Osoba religijna ma bogate życie wewnętrzne, które pozwala jej wyjść poza ograniczenia świata materialnego.
Pytanie 4
Istnieje pogląd, że buddyzm w swej istocie jest formą ateizmu. W swojej najgłębszej warstwie,buddyzm odrzuca pojęcie boga osobowego oraz wszystkie dogmaty, a nasza relacja z sakrum jest czysto indywidualna. Takie podejście czyni buddyzm bardzo otwartym - między innymi na naukę. Co sprawia, że budyzm pozostaje jednak religijnym poglądem na świat?
To prawda, że buddyzm nie wierzy w Boga Stwórcę, lecz w prawo karmy. Gdyby miał istnieć jeden Bóg Stwórca, dlaczego nie zmieniłby On całego zła tego świataw dobro? My wierzymy, żeindywidualne uczynki oraz karma są tym, co tworzy świat, w którym żyjemy. Buddyzm, jako religia, wierzyrównież w trzy kaje: odwieczną czystość darmakaji, doskonałość sambogakaji, spontaniczną manifestację nirmanakaji.Są to stany oświecenia, które pragniemy ureczywistnić.
Jako buddyści, modlimy się i szukamy opieki u oświeconych istot, zwracamy się do nich po schronienie i błogosławieństwa. Poświęcamy nasze życienaszej praktyce - i już choćby z tego powodu Buddyzm może być uważany za religię.
Pytanie 5
Czy prawdy buddyzmu można wyrażać językiem fizyki, za pomocą pojęć takich jak przestrzeń, czas, czy częstotliwość?
Prawdy ostateczne nigdy nie mogą być wyrażonepojęciami, symbolami, czy słowami takimi jak “przestrzeń“ lub “czas”. Jednak te pojęcia, symbole, isłowa mogąkierować nas ku prawdzie. A ponieważgeneralnie staramysię próbować wyrażać prawdy buddyzmu poprzez język nowoczesny oraz poprzezsymbole, nauka mogłaby być innym, nowym i ważnym, a przy tymświeckim, sposobem przekazywania tej mądrości.Jednak wydaje mi się, że języknauki nie osiągnął jeszcze poziomu rozwoju, który pozwoliłby muna jasne przekazywanie tych prawdszerokiemu audytorium. Osiągnięcie takiego rozwoju będzie wymagało dalszych badań oraz współpracy między nauką i buddyzmem.
Pytanie 6
Czy położenie nacisku bardziej na mądrość i wiedzę, niż na wiarę i rytuały, może spowodować, że buddyzm w swojej obecnej postaci zaniknie, a w przyszłości jego wyznawcami będą wyłącznie matrialiści?
Zarówno wiara jak i rytuały sąfundamentalnymi środkami do urzeczywistnienia mądrości.
Jednak nie wszyscy potrzebują oparcia w wierze i rytuale dla osiągniecia mądrości. Jeśli uwierzą oni mylnie w to, że mogą dostąpić mądrości i wiedzy, wprost, bez tego wsparcia, zaistnieje realne niebezpieczeństwo, że wiara i rytuał w końcu zanikną pod naciskiem tego materialistycznego poglądu.
Wydaje się, że wiele osób nie chce, lub nie potrafiodnieść się do symboli, lub zrozumieć ich podstawową wartość.
Myślą, że są gotowi osiągnąćmądrośćbez pomocy wizualizacji obrazu Buddy. Jednocześnie nie chcą pozbyć się negatywnych obrazów związanych ze swoimi problemami. Na przykład, kiedy mają konflikt ze współmałżonkiem, i prosisz ich o skupienie się na tym problemie bez obrazu tego współmałżonka, nie potrafią tego zrobić. Problem i obraz współmałżonka są w ich umysłach złączone, a jednak obraz Buddyusiłują oddzielić od mądrości.
Pytanie 7
Rinpocze, wyjaśnij nam, co sprawia, że zjawiska manifestują się? Z punktu widzenia buddyzmu, co sprawia, że “raczej istnieje coś niż nie istnieje nic“?
Są dwa rodzaje manifestacji. Po pierwsze, mówimy o oświeconej manifestacji. Za takie objawienie uważa się nauki i czyny Buddy, ponieważ Budda nie mażadnego planuczy koncepcji swojej manifestacji; działania Buddy manifestują się spontanicznie dla dobra wszystkich czujących istot. Po drugie,istniejemanifestacja sansaryczna, na przykład sześć światówegzystencji. Ta forma manifestacji jest oparta na uwarunkowaniach sansarycznych,jak niewiedza, i jest spowodowanaprzez nagromadzoną karmę.Wszystkie nasze myśli, emocje i działania powstają z uwarunkowań karmicznych. Nasza tożsamość i percepcja świata,również tego stworzonego przez społeczeństwo, manifestują sięw oparciu o indywidualne i społeczneuwarunkowania karmy.
tłum. Dominika Palmowska