I WOJNA ŚWIATOA (1914-1918)
PRZYCZYNY:
-zamach na następce tronu Austro-Węgier, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda
-francuska chęć odwetu za klęskę w wojnie z Prusami
-rywalizacja kolonialna między mocarstwami i dazenie Niemiec do uzyskania stosownej ich zdaniem liczby kolonii
-rywalizacja Austro-Wegier i Rosji o wpływy na Bałkanach
-dążenie Rosji do uzyskania panowania nas cieśninami Bosfor i Dardanele
-rywalizacja między państwami bałkańskimi narastająca od drugiej wojny bałkańskiej
-rywalizacja gospodarcza i zbrojeniowa między Niemcami i Wielką Brytanią
-powstanie rywalizujących ze sobą bloków polityczno-militarnych trójporozumienia i państw centralnych
SKUTKI
-zniszczenie terenów na których toczone były walki
-upadek systemu geopolitycznego ustalonego na kongresie wiedeńskim w 1815
-rozpad monarchii austro-węgierskiej
-zmiany polityczne w Niemczech(upadek cesarstwa i powstanie republiki)
-zwycięstwo rewolucji bolszewickiej w Rosji
-nowy podział kolonii w Azji i Afryce
-upadek największych dynastii europejskich (Hohenzollernów, Romanowów, Habsburgów)
-rozwój nowych typów uzbrojenia: czołgów, samolotów, okrętów podwodnych, broni maszynowej, gazów bojowych
PLANY I SIŁY
a)państwa Ententy (trójporozumienie)
(Anglia,Rosja, Francja, Serbia, Japonia,Włochy, Rumunia,USA)
- liczebność sił zbrojnych przed mobilizacją - 2,4 mln
- liczebność sił zbrojnych po mobilizacji - 9,3 mln
- plany Francji: przeprowadzenia uderzenia w Lotaryngii z zachowaniem minimalnej osłony od strony Belgii
- plany Rosji: pierwotnie główny wysiłek zbrojny miał być skierowany przeciwko armii austro-węgierskiej, jednak na prośbę Francji Rosjanie skierowali dużą część sił na Prusy Wschodnie
- plany Serbii: wraz z siłami Czarnogóry rozwinąć swe oddziały na pograniczu austro-węgierskim i absorbować możliwie znaczną część sił
Trójprzymierze ( państwa centralne )
(Niemcy, Włochy,AustroWęgry)
-liczebność sił zbrojnych przed mobilizacją - 1,2 mln
- liczebność sił zbrojnych po mobilizacji - 6,3 mln
- plany niemieckie: skierowanie głównych sił przeciwko Francji, poprzez zaskakujące uderzenie przez neutralną Belgię i pokonanie Francuzów w błyskawicznej wojnie w ciągu kilku tygodni. Następnym krokiem miał być atak na Rosję
- plany Austro-Węgier: pokonanie częścią sił Serbów, reszta armii zaś miała prowadzić atak przeciwko Rosji
- plany Turcji: absorbowanie rosyjskich sił morskich na Morzu Czrnym, ataki lądowe w rejonie Kaukazu oraz przeciwko Brytyjczykom na Bliskim Wschodzie
POJĘCIA:
PLAN SCHLIEFFENA -Niemiecki plan wojny, określany jako plan Schlieffena zakładał pokonanie Francji w sześć tygodni, by następnie skierować wszystkie siły w stronę Rosji. Plan unicestwił zawzięty opór wojsk francuskich, który okazał się znacznie silniejszy niż przewidywali Niemcy. W 1914 r. wojska niemieckie poniosły sromotną klęskę w walce z Francją w bitwie nad Marną.
Na przełomie lat 1914 i 1915 sytuacja na froncie ustabilizowała się. Armie walczące na zachodnim froncie zajęły pozycję wzdłuż linii rzeki Aisne i rozpoczęła się wojna pozycyjna.
Entente cordiale (fr. serdeczne porozumienie) - nazwa układu pomiędzy Francją i Wielką Brytanią, zawartego 8 kwietnia 1904. Poprzez zawarcie tego porozumienia rządy obydwu krajów doprowadziły do załagodzenia dotychczas istniejących sporów i umożliwiły sformowanie sojuszu przeciwko Niemcom.
TRÓJPOROZUMIENIE (ententa) - blok militarno-polityczny; Francja, Wielka Brytania, Rosja
TRÓJPRZYMIERZE (państwa centralne) - blok militarno-polityczny; Niemcy, Austro-Węgry, Włochy
WOJNA BŁYSKAWICZNA - szybkie zwycięstwo państw centralnych na froncie zachodnim, przerzucenie wszystkich wojsk na front wschodni i szybkie zwycięstwo z Rosją
WOJNA POZYCYJNA - wojna na pozycjach (w okopach)
ULTIMATUM - żądanie spełnienia określonych warunków, pod jakąś groźbą (np. wojny)
RKL - Rada Komisarzy Ludowych (rząd bolszewików z Leninem na czele)
LIGA NARODÓW - organizacja międzynarodowa, miała zapobiegać w przyszłości wojnom
REPARACJE - odszkodowania, które miały ponieść Niemcy
DEMILITARYZACJA - likwidacja na określonym terenie liczby sił zbrojnych
„GRUBA CZWÓRKA” - przedstawiciele Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch, podejmowali najważniejsze decyzje na konferencji pokojowej w Paryżu
AKTYWIŚCI - orientacja proaustriacka, skupiająca zwolenników współpracy z państwami centralnymi (Józef Piłsudski)
PASYWIŚCI - orientacja prorosyjska, przeciwna współpracy z państwami centralnymi (Roman Dmowski)
AKT 5 LISTOPADA - deklaracja Wilhelma II i Franciszka Józefa o utworzeniu polski z ziem zabranych Rosji
BAŁKAŃSKI KOCIOŁ - potoczne określenie sytuacji geopolitycznej na Płw. Bałkańskim, szczególnie jego północno-zachodniej części, od połowy XIX w. do dziś. Wynikał on ze sprzecznych interesów politycznych państw Półwyspu Bałkańskiego oraz ingerujących w ten rejon mocarstw, a także dużego przemieszania etniczno-religijnego oraz wzajemnych roszczeń terytorialnych.
PRZEBIEG WOJNY
1.Główne fronty
-front zachodni : Niemcy z Francją, Anglią i Belgią
-front wschodni : Niemcy, AustroWęgry przeciw Rosji ( bitwa pod Gorlicami, oblężenie Przemyśla )
-front bałkański : AustroWęgry, Bułgaria, Turcja przeciw Serbii i Rosji
-front włoski : Włochy przeciw AustroWęgrom
-front kaukaski : Turcja przeciw Rosji
-wojna na morzu
2.
28 VI 1914-śmierć w zamachu sarajewskim następcy tronu Austro-Węgier Franciszka Ferdynanda i jego żony Zofii
28 VII 1914-wypowiedzenie woujny Serbii przez Austro-Węgry
1 VIII 1914-wypowiedzenie wojny Rosji przez Niemcy
2 VIII 1914-wkroczenie wojsk niemieckich do Luksemburga
3 VIII 1914-wypowiedzenie wojny Francji przez Niemcy
3,4 VIII 1914- wkroczenie wojsk niemieckich do Belgii
4 VIII 1914-wypowiedzenie wojny Niemcom przez Wielką Brytanię i początek morskiej blokady Niemiec
6 VIII 1914-wypowiedzenie wojny Rosji przez Austro-Węgry
8 VIII 1914-wupowiedzienie wojny Niemcom przez Czarnogórę
23 VIII 1914-wypowiedzienie wojny Niemcom przez Japonię
26-28 VIII 1914-zwycięstwo Niemców nad Rosjanami w bitwie pod Tannenbergiem
6-13 Ix-bitwa pod Marną, krach planów niemieckich wojny błyskawicznej. 1,5 mln Niemców przebiło się przez obronę belgijską i dotarły do rzeki Marny- tutaj opór im stawiły wojska francuskie kierowane przez gen. Josepha Joffre'a, które rychło przeszły do kontrofensywy; Paryż uratowano w ostatniej chwili; była to jedna z najważniejszych bitew w dziejach całego świata, wpłynęła na klęskę planu Schlieffena(niemiecki plan wojny błyskawicznej), i na przebieg całej wojny
12 XI-wypowiedzenie wojny państwą Ententy przez turcje i atak turecki w rejonie Kaukazu oraz Palestyny i Egiptu
ROK 1915
W maju 1915 r. wojska niemieckie i austro - węgierskie przełamały rosyjską obronę pod Gorlicami. Jednak pod koniec 1915 r. okazało się, że siły państw centralnych są zbyt małe, aby opanować olbrzymie obszary Rosji. Włochy przystąpiły do wojny w momencie, gdy Niemcy i Austro - Węgry skoncentrowały swoje siły na walce z Rosją. Nie poparły one jednak, wbrew wcześniejszym układom, państw centralnych, ale stronę przeciwną. W październiku 1915 r. do wojny po stronie państw centralnych przystąpiła Bułgaria. Jej wojska wsparły austro - węgierski atak na Serbię.
VERDUN
Niemcy w 1916 r. przeprowadzili ofensywę na froncie zachodnim, chcąc zdobyć twierdzę Verdun. Walki przyniosły ogromne straty w ludziach, w ciągu pięciu miesięcy walk zginęło około 240 tysięcy niemieckich żołnierzy i 275 tysięcy żołnierzy francuskich. Krwawa oraz mało skuteczna była także ofensywa nad rzeką Sommą w 1916 r., podjęta przez wojska francuskie i angielskie.
Przystąpienie USA do wojny
Okupacja zajętych obszarów oraz walki na różnych frontach, często wymagały zaangażowania bardzo dużych sił. Państwa centralne zaczęły odczuwać brak rezerw, brakowało rąk do pracy, surowców oraz żywności. Ententa była w lepszej sytuacji, gdyż zapasy surowców i żywności uzupełniała drogą morską. Wówczas porty niemieckie zostały zablokowane przez marynarkę wojenną Wielkiej Brytanii.
Flota niemiecka nie była w stanie zlikwidować brytyjskiej blokady, więc Niemcyw 1917 r. rozpoczęły nieograniczoną wojnę podwodną. Podwodne okręty państwa niemieckiego zatapiały statki u wybrzeży brytyjskich, włoskich i francuskich. Zatapianie amerykańskich statków było oficjalną przyczyną przyłączenia się Stanów Zjednoczonych do wojny w 1917 r. i wypowiedzeniu przez nich wojny Niemcom i Austro-Węgrom. Jednak przyłączenie się USA do wojny, było także spowodowane związkami gospodarczymi z Anglią i Francją, jak również tym, że Niemcy próbowali wciągnąć do wojny Meksyk, który jeśliby do wojny przystąpił, stanowiłby zagrożenie dla Amerykanów.
NOWE BRONIE UŻYTE PODCZAS WOJNY
bunkry, okopy, zasieki z drutu kolczastego, moździerze, broń automatyczna, granaty ręczne, miotacze ognia, gazy trujące ( tlenek węgla, gaz musztardowy : pierwszy raz użyto pod Ipp, Belgia ), maski gazowe, czołgi ( Soma 1916 ), samoloty myśliwskie i bombowce, sterowce, okręty podwodne ( U-Boty ), bomby głębinowe, miny przeciwpiechotne
Charakter wojny :
-charakter światowy, objęła większość krajów
-wojna totalna, całkowita
-stosowano wszystkie metody i środki walki przeciw wrogu
-błyskawiczna, a później pozycyjna
Rewolucja w Rosji
Armia rosyjska od 1915 r. regularnie ponosiła klęski, podczas gdy społeczeństwo liczyło na sukcesy. Wojsko było źle zaopatrzone i nieudolnie dowodzone, w kraju panował głód i narastały społeczne niepokoje. W marcu 1917 r. w Petersburgu doszło do strajków i manifestacji na ogromną skalę. Do protestujących przyłączyli się także żołnierze, domagano się likwidacji caratu i zakończenia wojny. 15 marca 1917 r. car Mikołaj II abdykował, a władzę przejął Rząd Tymczasowy. Wydarzenia z marca 1917 r. utrwaliły się pod nazwą rewolucja lutowa (w Rosji obowiązywał kalendarz juliański według którego wydarzenia rozpoczęły się w lutym).
Rząd Tymczasowy nie potrafił do końca zapanować nad chaosem jaki panował w Rosji. Coraz większą popularność zaczęli zdobywać bolszewicy, którzy prowadząc szeroką propagandę zdobywali coraz więcej zwolenników. Rząd Tymczasowy nadal chciał prowadzić wojnę z Niemcami, czemu sprzeciwiali się bolszewicy. W nocy z 7 na 8 listopada 1917 r. bolszewicy dokonali w Petersburgu zamachu stanu. Określa się to zdarzenie jako rewolucję październikową (według kalendarza juliańskiego zamach miał miejsce z 25 na 26 października).
Cała władza przeszła w ręce radzieckich władz - rad delegatów. II Ogólnorosyjski Zjazd Rad Delegatów Robotników i Żołnierzy powołał nowy rząd - Radę Komisarzy Ludowych, której przewodniczącym został Włodzimierz Lenin, a w jej skład weszli sami bolszewicy. Przeciwko bolszewikom wystąpiły oddziały Białej Gwardii, które były dowodzone przez dawnych carskich generałów. Do 1922 r. panowała w Rosji wojna domowa, jednak utworzona przez władzę radziecką Armia Czerwona zdołała pokonać oponentów. Po zwycięstwie zaczęli stosować terror wobec przeciwnej ludności. Dokonywano masowych egzekucji na ludziach, których często bezpodstawnie oskarżano o wrogą postawę wobec władzy.