Wstęp:
Majątkiem obrotowym przedsiębiorstwa są jego obrotowe (bieżące) aktywa, tj. zasoby pieniężne w postaci gotówki i depozytów na rachunkach bankowych, aktywa finansowe głównie w postaci lokat w papierach wartościowych, różnego rodzaju należności, w tym głównie od nabywców towarów i usług, wszelkiego rodzaju zapasy (materiały do produkcji, produkcja w toku, wyroby gotowe oraz towary obcej produkcji przeznaczone do sprzedaży, części zamienne maszyn i urządzeń, opakowania, paliwo itp.).
Kapitał obrotowy finansuje majątek obrotowy przedsiębiorstwa i może składać się z kapitału własnego oraz kapitałów obcych (pożyczonych, czyli długu). Dobór źródeł finansowania majątku obrotowego, a więc i struktury kapitału obrotowego, zależy od zmienności zapotrzebowania przedsiębiorstwa na aktywa obrotowe i od przyjętej przez przedsiębiorstwo strategii ich finansowania.
Utrzymanie płynności finansowej w przedsiębiorstwie zależy w dużym stopniu od poziomu i struktury kapitału obrotowego. W toku bieżącej działalności zarówno struktura, jak i zapotrzebowanie na kapitał obrotowy ulegają dużym wahaniom. Jest to wynik decyzji dotyczących zakupów surowców i materiałów do produkcji, towarów, sprzedaży wyrobów gotowych, decyzji odnoszących się do ustalenia terminów inkasowania należności i regulowania zobowiązań, skracania i odraczania tych terminów. Zarząd każdej firmy mniej lub bardziej świadomie podejmuje decyzje dotyczące gospodarowania kapitałem obrotowym. Im w większym stopniu decyzje te będą oparte na rachunku efektywności, tym większe będą korzyści, a mniejsze koszty związane z tym kapitałem.
Zbyt niski poziom kapitału obrotowego grozi utratą płynności finansowej, natomiast zbyt wysoki może być przyczyną powstawania nieuzasadnionych dodatkowych kosztów pozyskania kapitału finansującego część majątku obrotowego bądź kosztów utraconych możliwości w sytuacji, gdy majątek ten jest finansowany kapitałem własnym.
POJĘCIE KAPITAŁU OBROTOWEGO
KAPITAŁ OBROTOWY
oparty na aktywach bieżących (majątek obrotowy, rozliczenia międzyokresowe czynne krótkoterminowe), które finansowane są zobowiązaniami bieżącymi oraz częścią zobowiązań długoterminowych bądź też częścią kapitałów własnych,
w takim ujęciu nazywany kapitałem obrotowym brutto (środki obrotowe):
Kapitał obrotowy = Aktywa bieżące
część aktywów, która nie jest finansowana zobowiązaniami bieżącymi, lecz kapitałami stałymi (długoterminowymi) nazywa się kapitałem obrotowym netto bądź kapitałem pracującym. W praktyce nazywa się go krótko kapitałem obrotowym,
Kapitał obrotowy netto może być obliczony w dwojaki sposób:
A. Podejście kapitałowe
Kapitał obrotowy netto |
= |
Kapitał stały |
- |
Majątek trwały |
Kapitał stały stanowi sumę kapitałów długoterminowych, czyli wszystkich źródeł finansowania majątku, które są zaangażowane w przedsiębiorstwie na okres dłuższy niż rok bilansowy.
B. Podejście majątkowe
Kapitał obrotowy netto |
= |
Aktywa bieżące |
- |
Krótkoterminowe źródła finansowanie |
Do źródeł krótkoterminowych zalicza się umownie:
zobowiązania bieżące,
krótkoterminowe przychody przyszłych okresów,
krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe bierne.
Aktywa bieżące obejmują dwa składniki:
stałe,
tymczasowe.
Schemat 1:
Aktywa długotrwałe - względnie stale w krótkim okresie. W dłuższym okresie aktywa te powinny rosnąć wraz z rozwojem firmy (powiększanie posiadanego majątku trwałego przez oddawanie do użytku nowych technologii, uruchamianie produkcji nowych wyrobów, tworzenie nowych oddziałów).
Stałe aktywa bieżące są niezależne od wahań spowodowanych dziennymi sezonowymi lub cyklicznymi zmianami aktywności gospodarczej przedsiębiorstwa.
Są one trudne do uniknięcia, gdyż:
przedsiębiorstwo musi posiadać zapasy, jeśli chce utrzymywać rytmiczność produkcji oraz sprzedaży,
należności występują prawie w każdym przedsiębiorstwie, a ich poziom zależy od polityki kredytowej wobec kontrahentów,
krótkoterminowe papiery wartościowe są utrzymywane w przypadku okresowego nadmiaru gotówki i świadczą o racjonalnym zarządzaniu tym elementem majątku,
pewien poziom gotówki jest potrzebny w przedsiębiorstwie do utrzymania płynności finansowej.
Tymczasowe (zmienne) aktywa bieżące obejmują elementy majątku powyżej podstawowego (stałego) ich poziomu. Ich wielkość ulega wahaniom w skutek:
cykliczności - występującej w związku z cyklem koniunkturalnym w gospodarce,
sezonowości - dotyczącej pewnej grupy wyrobów produkowanych i zużywanych w niektórych okresach roku kalendarzowego,
specyfiki codziennych transakcji, dzienne wpływy i wydatki przedsiębiorstwa nie równoważą się, a ponadto okresowe większe wpływy są związane ze wzrostem sprzedaży, a większe wydatki występują 1-go bądź 15-tego dnia miesiąca, co jest związane z wypłatami wynagrodzeń, większymi dostawami surowców bądź zakupami inwestycyjnymi.
Według kryterium wymagalności strukturę źródeł finansowania majątku możemy podzielić na:
kapitał stały długoterminowy - występuje pod postacią kapitału własnego oraz długoterminowych zobowiązań i pożyczek,
kapitał stały krótkoterminowy (zobowiązania bieżące) - wykazują pewną stabilność, ich poziom utrzymuje się, w przedsiębiorstwie pod wpływem stale powtarzających się procesów spłaty jednych zobowiązań i zaciągania innych. Stałe elementy aktywów bieżących i finansujących je pasywów bieżących sięgają w typowym przedsiębiorstwie 50% ich ogólnej wartości. Część zobowiązań bieżących ma charakter tymczasowy, zmienny w krótkim okresie, w stopniu podobnym do zmienności części aktywów bieżących,
kapitał zmienny.
POZIOM KAPITAŁU OBROTOWEGO W PRZEDSIĘBIORSTWIE
Kapitał Obrotowy jest potrzebny w przedsiębiorstwie w celu zmniejszania ryzyka wynikającego z finansowania środków obrotowych, np. związanego z trudnością sprzedaży wytworzonych wyrobów, czy trudnością odzyskania należności od kontrahentów. Tak więc stanowi on pewnego rodzaju bufor bezpieczeństwa ułatwiający zachowanie płynności finansowej przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa mogą posiadać różny poziom kapitału obrotowego.
W praktyce występują trzy poziomy:
Dodatni kapitał obrotowy (Schemat 2)
Dodatnia różnica między kapitałem stałym a trwałymi składnikami majątku oznacza, że część aktywów bieżących w przedsiębiorstwie finansowana jest kapitałami długoterminowymi i że pozostają one w jego ciągłej dyspozycji.
Za korzystanie z kapitału obcego przedsiębiorstwo płaci jednak odpowiednie odsetki. Należy pamiętać, że angażowanie kapitałów obcych w działalność gospodarczą przedsiębiorstwa jest tylko wtedy korzystne, gdy średni wskaźnik rentowności kapitału tego przedsiębiorstwa jest wyższy niż wysokość obowiązującej stopy procentowej. W Polsce, w sytuacji drogiego kredytu, przedsiębiorstwa ograniczają kredyty długoterminowe na rzecz uzupełniania kapitałów stałych z wygospodarowanego zysku oraz przez zaciąganie kredytów krótkoterminowych.
Zerowy poziom kapitału obrotowego (Schemat 3)
Jest to raczej teoretyczna sytuacja, jednak okresowo stan kapitału obrotowego może równać się zero. W praktyce w wielu przedsiębiorstwach poziom kapitału obrotowego często oscyluje wokół zera, ponieważ w warunkach słabej kondycji finansowej stosują one zasadę: płacę zobowiązania, gdy otrzymam należności.
Ujemny kapitał obrotowy (Schemat 4)
Występuje w warunkach, gdy część składników trwałych majątki, wiążących no długi okres środki pieniężne przedsiębiorstwa, finansowana jest zobowiązaniami krótkoterminowymi.
Jest to sytuacja typowa dla firm handlowych, które wydłużając terminy płatności za dostarczone towary, otrzymują na bieżąco gotówkę w momencie sprzedaży tych towarów. Firmy te mają znacznie krótsze terminy realizacji należności (sprzedaż za gotówkę), niż terminy płatności zobowiązań, a to powoduje powstawanie wolnych środków pieniężnych, które mogą być angażowane do finansowania środków trwałych, np. na budowę nowych pawilonów handlowych, spłatę rat kredytu długoterminowego itp.
W przedsiębiorstwach produkcyjnych kapitał obrotowy również często jest ujemny. Jest to spowodowane faktem, iż firmy te realizują inwestycje z bieżących środków własnych (z części bieżącego obrotu), nie zwracając uwagi na to, że w następnym okresie nie będę mogły odtworzyć tzw. kosztów pieniężnych. Nie regulują one terminowo zobowiązań wobec dostawców, a to prowadzi do zatorów płatniczych w gospodarce i olbrzymich strat związanych z nimi.
Ujemny poziom kapitału obrotowego może być świadomie wyreżyserowany przez zarząd przedsiębiorstwa. Może on utrzymywać wysoki poziom kapitałów krótkoterminowych:
kredytów bankowych,
zobowiązań z emisji krótkoterminowych papierów dłużnych,
i posłużyć się nimi do finansowania majątku trwałego. Taki sposób finansowania majątku obniży koszty kapitału i przyczyni się do zwiększenia stopy zwrotu kapitału, ale jednocześnie może doprowadzić do utraty płynności finansowej.
Poziom kapitału obrotowego, określony statycznie na dany moment na podstawie danych bilansowych, ulega zmianie w wyniku operacji gospodarczych zachodzących w przedsiębiorstwie.
Sposoby zwiększania poziomu kapitału obrotowego w przedsiębiorstwie:
poprzez zmniejszenie stanu majątku trwałego w wyniku upłynnienia zbędnych środków, likwidację środków zużytych oraz poprzez ograniczenie inwestycji wiążących środki własne przedsiębiorstwa na długi okres,
w wyniku zwiększania kapitałów stałych poprzez przeznaczenie znacznej części wygospodarowanego zysku na rozwój, zwiększenie kapitałów własnych poprzez emisję akcji lub zwiększenie zobowiązań długoterminowych (kredytów bankowych, obligacji itp.).
Spadek poziomu kapitału obrotowego może być wynikiem:
zwiększania majątku trwałego w wyniku zakupu wartości niematerialnych i prawnych, rzeczowych składników majątku, zakupu akcji i obligacji, udzielenie długoterminowych pożyczek innym podmiotom gospodarczym bądź zwiększenia poziomu należności długoterminowych,
zmniejszenia kapitałów stałych poprzez umorzenie akcji, pokrycie strat kapitałem zapasowym, spłatę zadłużenia długoterminowego.
Zmiany poziomu kapitału obrotowego kształtują bieżącą sytuację przedsiębiorstwa w zakresie płynności. Utrzymanie płynności finansowej w tych przedsiębiorstwach jest nadrzędnym celem zarówno długo-, jak i krótkoterminowej strategii ich działania. Oszacowano, że przyczyną likwidacji 60-8-% małych i średnich przedsiębiorstw jest nie tyle brak rentowności, ile utrata płynności finansowej, której zachowanie jest uwarunkowane posiadaniem przez firmę odpowiedniego poziomu kapitału obrotowego.
Poziom kapitału obrotowego i jego zmiany w przedsiębiorstwie „X” obrazują dane zawarte w Tabeli 1.
W analizowanym przypadku poziom kapitału obrotowego zmniejszył się w wyniku szybszego wzrostu majątku trwałego niż długoterminowych źródeł jego finansowania. Równocześnie widzimy, że przyrost aktywów bieżących był wolniejszy niż przyrost krótkoterminowych źródeł finansowania tych aktywów.
POTRZEBA KAPITAŁU OBROTOWEGO W PRZEDSIĘBIORSTWIE
Warunkiem zachowania ciągłości i rytmiczności przebiegu cyklu eksploatacyjnego jest posiadanie kapitału obrotowego. Cykl ten obejmuje zespół operacji gospodarczych od wahań gotówki na surowce i materiały do uzyskania gotówki za wytworzone z nich produkty. Środki wykorzystywane w tym cyklu charakteryzuje:
krótki okres życia, zwykle krótszy niż rok - w niektórych przedsiębiorstwach cykl produkcyjny jest dłuższy niż rok (produkcja statków, wytwarzanie wina), jednak środki obrotowe służące realizacji tego procesu ujmuje się jako krótkoterminowe,
szybka zmiana postaci środków - np. gotówka służy uzupełnianiu zapasów surowców i materiałów, zapasy wyrobów gotowych wyczerpują się w miarę sprzedaży, a potem przekształcają się w należności, które po ich zainkasowaniu znowu stają się gotówką,
synchronizacja - potrzeba kapitału obrotowego oraz jego poziom zależą od stopnia synchronizacji między produkcją, sprzedażą oraz tempem inkasowania należności. W działalności przedsiębiorstwa występuje zarówno brak pełnej synchronizacji, jak i niepewność, tak więc powstaje oczywista potrzeba posiadania kapitału obrotowego i sprawnego nim zarządzania.
Częsta zmiana postaci środków tworzących kapitał obrotowy, przechodzenie jednych aktywów w drugie powoduje, że zależność ta ma postać cyklicznego procesu, u podstaw którego tkwią strumienie pieniężne generowane w toku działalności przedsiębiorstwa. Cykl kapitału obrotowego obrazuje Schemat 5.
W skład cyklu kapitału obrotowego wchodzą procesy:
Zaopatrzenie - przedsiębiorstwo nabywa surowce i materiały, zatrudnia pracowników, korzysta z transportu obcego, usług remontowych i innych usług świadczonych na rzecz produkcji (np. usług pocztowych). Część tych elementów nabywa za gotówkę, część zaś pozyskuje na kredyt kupiecki.
Produkcja - przedsiębiorstwo przekształca surowce i materiały w produkty gotowe (wyroby gotowe, usługi, roboty), aby następnie sprzedać je odbiorcom. Część wyrobów gotowych może pozostać w magazynie i oczekiwać na skompletowanie dostawy dla kontrahentów.
Zbyt - wytworzone produkty sprzedawane są odbiorcom za gotówkę bądź na kredyt. Sprzedaż za gotówkę przyspiesza cykl konwersji gotówki, a sprzedaż na kredyt powoduje zmianę produktów gotowych w należności, które przekształcą się po pewnym czasie w gotówkę, a okres ten zależy od polityki kredytowej przedsiębiorstwa.
W czasie realizacji kolejnych faz cyklu eksploatacyjnego następuje przesunięcie terminów płatności dostawcom, pracownikom, realizatorom usług w relacji do uzyskania zapłaty za sprzedany towar. Terminy płatności zobowiązań przypadają na okres, kiedy przedsiębiorstwo nie uzyskało jeszcze środków ze sprzedaży swoich produktów. Na pokrycie tych wszystkich zobowiązań przedsiębiorstwo wykorzystuje kapitał obrotowy. Długość cyklu eksploatacyjnego jest uzależniona od rodzaju i typu produkcji oraz form organizacji procesu produkcyjnego.
Podział przedsiębiorstw ze względu na kompletność cyklu eksploatacyjnego:
przedsiębiorstwo przemysłowe
przedsiębiorstwo handlowe
przedsiębiorstwo usługowe
Różnice w czasie przebiegu cyklu eksploatacyjnego w relacji do cyklu finansowego w tych przedsiębiorstwach są znaczne.
Kolejne schematy (6-10) obrazują rozbieżności czasowe między cyklem eksploatacyjnym a finansowym wyznaczające potrzebę posiadania przez przedsiębiorstwo kapitału obrotowego.
Przedsiębiorstwo handlowe płaci dostawcom za towary gotówką i sprzedaje je odbiorcom również za gotówkę. Dla zapewnienia rytmiczności sprzedaży i pełnego zaspokojenia potrzeb swoich klientów utrzymuje pewien miesięczny zapas towarów w magazynach, a na jego utrzymanie jest potrzebny kapitał obrotowy (Schemat 6),
Przedsiębiorstwo handlowe kupuje towary i sprzedaje je, realizując na bieżąco gotówkę. Zakupuje je dużymi partiami, uzyskując korzystniejsze ceny i wydłużone terminy płatności. Średni okres magazynowania wynosi 1 miesiąc. Za towar przedsiębiorstwo płaci po 2 miesiącach. Uzyskuje w ten sposób wolna gotówkę. Tak funkcjonujące przedsiębiorstwo nie wymaga wprowadzenia kapitału obrotowego, ponieważ terminy płatności należności są bliższe niż terminy regulowania zobowiązań za dostarczone towary (Schemat 7).
W przedsiębiorstwie przemysłowym, w którym zakupiono surowce i materiały ulegają transformacji i przybierają postać wyrobów gotowych. Okres transformacji może być różny - od paru godzin do kilku dni czy kilkunastu miesięcy. Jego długość wyznaczy w praktyce zapotrzebowanie przedsiębiorstwa na kapitał obrotowy.
Przebieg w czasie poszczególnych faz cyklu eksploatacyjnego oraz opóźnienia w przepływach finansowych obrazuje Schemat 8. Zakładamy, że cykl eksploatacyjny w przedsiębiorstwie „A” trwa 4 miesiące i składa się z następujących elementów:
-1- zakup i magazynowanie surowców - 1 miesiąc,
-2- proces produkcji - 2 miesiące,
-3- magazynowanie wyrobów gotowych - 1 miesiąc.
Przedsiębiorstwo równocześnie płaci za surowce po 2 miesiącach od ich otrzymania, a należności za swoje wyroby inkasuje średnio po 3 miesiącach od momentu wydania ich z magazynu wyrobów gotowych. Przy takim systemie rozliczeń finansowych przedsiębiorstwo potrzebuje kapitału obrotowego na sfinansowanie 5-miesiecznej działalności bieżącej (Schemat 8).
W niektórych przedsiębiorstwach nie ma potrzeby gromadzenia dużych zapasów bądź ze względu na możliwości częstych dostaw, bądź specyfika produkcji narzuca minimalizację zapasów(np. niektóre przemysły przetwórstwa rolnego). Równocześnie przedsiębiorstwo wyznacza krótkie terminy płatności, skorelowane z okresem przydatności niektórych produktów do spożycia. Zobowiązania wobec dostawców reguluje ono po otrzymaniu należności za produkty. Trzeba dodać, że poprzez harmonizację cykli należności i zobowiązań może ono wszystkie płatności regulować terminowo (Schemat 9).
Załóżmy, że cykl eksploatacyjny w przedsiębiorstwie „B” trwa 20 dni i składa się z następujących elementów:
-1- zakup i magazynowanie surowców - 5 dni,
-2- produkcja - 10 dni,
-3- magazynowanie wyrobów gotowych - 5 dni.
Należności za wyroby przedsiębiorstwo inkasuje średnio po 10 dniach, a za surowce płaci po 30 dniach. Przy takim systemie rozliczeń przedsiębiorstwo musi nie musi posiadać kapitału obrotowego.
W przedsiębiorstwach o długim cyklu eksploatacyjnym (przemysłowy, usługowym) wielkość kapitału obrotowego niezbędnego do finansowania bieżącej działalności eksploatacyjnej zależy od systemu rozliczeń z odbiorcami. Przedsiębiorstwa takie często pobierają zaliczki na poczet przyszłych dostaw wyrobów lub usług (Schemat 10).
Występuje rozbieżność w cyklu eksploatacyjnym i finansowym. W przedsiębiorstwie „Y” produkującym turbiny, cykl eksploatacyjny wynosi 6 miesięcy:
-1- zakup i magazynowanie surowców - 1 miesiąc,
-2- proces produkcji - 5 miesięcy,
-3- wyrób bezpośrednio z wydziału produkcyjnego jest przewożony do odbiorcy.
Przedsiębiorstwo pobiera zaliczki:
pierwszą, na pokrycie faktur za surowce i materiały oraz kosztów produkcji w okresie 3 miesięcy,
drugą, wystarczającą na finansowanie jednego miesiąca działalności eksploatacyjnej.
W systemie zaliczkowego regulowania zależności za wykonane wyroby czy usługi zapotrzebowanie na kapitał obrotowy zależy od wysokości zaliczek
USTALANIE ZAPOTRZEBOWANIA NA KAPITAŁ OBROTOWY
Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy odpowiada tej części bieżących potrzeb finansowych przedsiębiorstwa, wynikających z jego działalności eksploatacyjnej, która nie została pokryta przez zobowiązania bieżące (bez kredytów krótkoterminowych). Część tego zapotrzebowania może być pokryta kredytami krótkoterminowymi, część zaś kapitałem stałym.
Do bieżącego regulowania zobowiązań służą w przedsiębiorstwie środki płynne. W sytuacji braku środków własnych może ono korzystać z kredytów i pożyczek krótkoterminowych. Jeśli kredytów tych jest zbyt mało, brak środków na regulowanie zobowiązań bieżących powoduje powstanie zobowiązań i prowadzi do zachwiania płynności finansowej.
Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy nie może być rozpatrywane w oderwaniu od poziomu środków pieniężnych w przedsiębiorstwie (Formuła).
Środki pieniężne do dyspozycji przedsiębiorstwa (saldo netto) - różnica między środkami własnymi (gotówką, papierami przeznaczonymi do obrotu) a środkami obcymi (kredytami krótkoterminowymi). Zakładamy, że przedsiębiorstwo odsprzeda krótkoterminowe papiery wartościowe, zanim sięgnie po kredyt. Założenie to wynika z potrzeby klarownego wyjaśnienie idei zapotrzebowania na kapitał obrotowy. W praktyce przedsiębiorstwo może zatrzymywać papiery do obrotu, jeśli ma możliwość otrzymania kredytów i są one niżej oprocentowane niż te papiery. Przedsiębiorstwo może też zaciągać kredyty krótkoterminowe mając do dyspozycji papiery wartościowe, jeśli są to akcje własne lub obce przeznaczone do odsprzedaży, a przedsiębiorstwo wyczekuje najlepszego momentu na rynku w celu ich upłynnienia. Wszystkie te operacje mają charakter krótkoterminowy.
Wysokość zapotrzebowania na kapitał obrotowy w przedsiębiorstwach zależy od długości cyklu eksploatacyjnego oraz rotacji środków obrotowych, uwalniającej płynne środki zamrożone w zapasach i należnościach.
Sytuacje dotyczące zapotrzebowania na kapitał obrotowy:
Przedsiębiorstwo posiada odpowiedni kapitał obrotowy, niezbędny do bieżącego regulowania zobowiązań. Nie posiada ono jednak wolnych środków pieniężnych, lecz wszystkie zobowiązania reguluje terminowo inkasowanymi należnościami.
Sytuacja taka może wystąpić w przedsiębiorstwach o krótkim cyklu produkcyjnym lub krótkookresowo w innych firmach.
Kapitał obrotowy w przedsiębiorstwie nie wystarcza na bieżące regulowanie zobowiązań. Musi ono korzystać z kredytów krótkoterminowych.
Zakładamy ze przedsiębiorstwo otrzyma taki kredyt krótkoterminowy, jaki mu będzie potrzebny do bieżącego regulowania zobowiązań.
Wiele przedsiębiorstw państwowych mających trudności na rynku nie ma pełnej dostępności do kredytów.
Przedsiębiorstwo posiada niewielko kapitał obrotowy pochodzący głównie z kredytów długoterminowych. Zaciąga ono również kredyty krótkoterminowe, które jednak nie wystarczają na bieżące regulowanie zobowiązań. Bank ogranicza wielkość udzielanych kredytów. Przedsiębiorstwo posiada bowiem zbyt duże zapasy wyrobów gotowych oraz wysoki stan należności u odbiorców wyrobów gotowych, przy czym część z nich jest nieściągalna.
W omawianej sytuacji znajduje się wiele przedsiębiorstw państwowych w Polsce. Kredyty krótko terminowe służą czasem na płace dla pracowników w sytuacji okresowego braku płynnej gotówki (np. w górnictwie) bądź na terminowe regulowanie zobowiązań wobec budżetu, zwłaszcza gdy przedsiębiorstwo poddane jest postępowaniu układowemu lub ugodowemu.
Wydłużone terminy inkasowania należności od odbiorców wyrobów gotowych powodują, że przedsiębiorstwa nie mają środków na bieżące regulowanie zobowiązań. Konieczne jest wówczas zaangażowanie dodatkowych kapitałów obrotowych, które w gospodarce rynkowej pochodzą głównie z kredytów. Tymczasem w sytuacji drogiego kredytu w Polsce, przedsiębiorstwa unikają obciążania kosztów produkcji dodatkowymi kosztami finansowymi, zmniejszającymi konkurencyjność wyrobów na rynku. Ponadto wiele polskich firm ma problemy płatnicze z powodu ograniczonych zamówień, szybkiego wzrostu kosztów stałych w wyniku wolnej restrukturyzacji zakładów przystosowującej je do warunków konkurencji rynkowej. Banki wstrzymują kredyty dla takich firm. Rosną wówczas zobowiązania przeterminowane.
Przedsiębiorstwo posiada znaczny kapitał obrotowy. Stanowią go środki własne, uzupełniane systematycznie z wygospodarowanego zysku. Firma nie tylko na bieżąco reguluje wszystkie zobowiązania, ale również dysponuje wolnymi środkami pieniężnymi, które okresowo lokuje w krótkoterminowe papiery wartościowe. Przedsiębiorstwo podjęło szereg działań prowadzących do zwiększenia sprzedaży, co pociągnie za sobą wzrost zapotrzebowania na kapitał obrotowy.
Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy zmienia się pod wpływem zmian warunków, w jakich funkcjonuje przedsiębiorstwo. Wzrost zapotrzebowania na kapitał obrotowy związany jest z:
wydłużaniem terminów płatności przez kontrahentów, co powoduje wzrost należności, a więc i wzrost zapotrzebowania na środki niezbędne do kredytowania wierzycieli,
skracaniem terminów regulowania zobowiązań, głównie wobec dostawców surowców i materiałów, gdyż pozostałe zobowiązania mają wymagalne terminy płatności, określone przepisami prawnymi (ZUS, podatki) i przedsiębiorstwo powinno się do nich dostosować,
wzrostem sprzedaży, będącej wynikiem lepszego wykorzystania zdolności produkcyjnych bądź rozwoju przedsiębiorstwa poprzez zwiększanie jego mocy wytwórczych; powstaje więc konieczność sfinansowania przyrostu zapasów surowców i materiałów do produkcji, zapasów produkcji w toku i wyrobów gotowych, przyrostu należności; część tego dodatkowego zapotrzebowania na kapitał obrotowy może być pokryta wzrostem zobowiązań wobec dostawców, część zaś będzie wymagała dodatkowego kapitału obrotowego.
ZARZĄDZANIE SPRZECZNYMI RODZAJAMI ZAPOTRZEBOWANIA NA KAPITAŁ OBROTOWY
13