Nowoczesność i Tożsamość
Nowoczesność- forma uspołecznienia, forma organizacji społeczeństwa , początek końca feudalizmu.
Za odpowiednik nowoczesności można przyjąć „świat uprzemysłowiony” , pamiętając o tym że industrializm nie jest jej jedynym wymiarem instytucjonalizacji.
Industrializm stanowi jedną z osi instytucjonalnych nowoczesności. Jej drugim wymiarem jest kapitalizm - systemy wytwarzania dóbr- którego elementami są konkurencja rynkowa i urynkowienie siły roboczej.
Cechy:
Konsumpcja, alienacja pracy, wytwarzanie masowe, problem jak znaleźć nabywców, kontrola środków przemocy - groźba wojny totalnej, wymiar instytucjonalny, dynamizm.
Państwo narodowe - może rozwinąć się jedynie jako część większego układu państw narodowych - który współcześnie przybrał charakter globalny-wykształca specyficzne rozwiązania terytorialne i mechanizmy sprawowania nadzoru i monopolizuje praktyczną kontrole nad środkami przemocy.
Narodziny organizacji - nowoczesne organizacje wyróżniają się przez skupioną refleksyjną kontrolę, jaką na równi wymuszają i umożliwiają.
Nowoczesność to nie tylko organizacje - to organizacja : regularna kontrola stosunków społecznych na nieograniczonym obszarze czasu i przestrzeni.
Czymś co w najbardziej oczywisty sposób odróżnia epokę nowoczesności od poprzednich jest niesłychany dynamizm. Temp zmian jest nieporównywanie szybsze oraz ich zasięg i wpływ jaki wywierają na zastane praktyki i zachowania społeczne
3 mechanizmy (elementy) wyjaśniające dynamiczny charakter nowoczesności:
rozdzielenie czasu i przestrzeni - w warunkach przednowoczesnych czas i przestrzeń łączyły się za pośrednictwem miejsca. Kalendarze i prymitywne mapy ( wg standardów nowoczesnych) stworzyły one warunki dla rozsuwania czasu i przestrzeni. Wyznaczniki `kiedy' nie wiązały się z wyznacznikami `gdzie' działania ale z samą istotą tego działania. Oddzielenie czasu od przestrzeni związane było z wykształceniem `pustego' wymiaru czasu, głównej dźwigni , za pomocą której także przestrzeń zastała oderwana od miejsca. Przyczyniło się do tego wynalezienie zegara mechanicznego. Nasz współczesny świat z uniwersalnym systemem datowania i znormalizowanymi w skali globalnej sferami czasowymi, różni się w płaszczyźnie społecznej i sposobie jego doświadczania od wszystkich epok przednowoczesnych. Mapa globu jest drugim obok zegara symbolem opróżnienia przestrzeni , taka mapa jest elementem zasadniczych zmian w dziedzinie relacji społecznych. Rozdzielenie czasu i przestrzeni przebiega dialektycznie nie liniowo. Ten rozdział stwarza warunki, w których czas i przestrzeń mogą wiązać się w struktury pozwalające koordynować czynności społeczne bez konieczności uwzględnienia specyfiki miejsc.
Wykorzenienie instytucji społecznych-( coś innego niż różnicowanie się społeczeństw), kiedyś instytucje były związane - środki symboliczne - pieniądze- bez instytucji nie stanowi żadnej wartości. Są dwa mechanizmy wykorzeniające :środki symboliczne i systemy eksperckie. Wspólnie określamy jako systemy abstrakcyjne. Środki symboliczne- są środkami wymiany o znormalizowanej wartości, a wiec takie, które są wymienialne między różnymi kontekstami. Systemy eksperckie- wiążą czas i przestrzeń, rozwijając wiedzę techniczną, której prawomocność nie zależy od ekspertów ani od klientów, którzy z niej praktycznie korzystają. Takie systemy przeniknęły wszystko : dotyczą tego co jemy, lekarstw, domów, środków transportu. System ekspercki opiera się na zaufaniu. Zaufać znaczy uwierzyć, przejść na stronę wiary, której nie da się do niczego innego sprowadzić. Zaufanie jest specyficznie związane z nieobecnością w czasie i przestrzeni i z niewiedzą. W odniesieniu do systemów eksperckich zaufanie wspiera ograniczoną wiedzę techniczną, jaką ma większość ludzi na temat skodyfikowanych informacji, które rutynowo wpływają na ich życie.
Refleksyjność - samodoskonalenie, ulepszanie, wykorzystywana do podejmowania decyzji o kolejnych działaniach. Oznacza , że większą część społecznej aktywności i materialnego stosunku do przyrody jest systematycznie poddawana rewizji za wzg. na nowo nabyte wiadomości lub wiedzę. Każda doktryna naukowa jest otwarta na rewizję w obliczu nowych idei i odkryć. Ten integralny związek nowoczesności z radykalnym wątpieniem jest kwestią, która raz wypowiedziana staje się źródłem niepokoju egzystencjalnego zwykłych ludzi.
Lokalizacja, globalizacja i transformacja życia codziennego
Globalizacja - brak możliwości nieuczestniczenia w przemianach, które niesie nowoczesność np. globalne ryzyko wojny jądrowej lub katastrofy ekologicznej. Dewaluacja umiejętności w wielu aspektach życia codziennego. Taka dewaluacja nie jest prostym procesem przyjmowania i przywłaszczania wiedzy życia codziennego przez ekspertów i techników, nie jest też procesem jednokierunkowym bo wiedza specjalistyczna jako część refleksyjności nowoczesności jest bezustannie na powrót przejmowana i wykorzystywana jako własna prze laików. Każdy kto żyje w warunkach nowoczesności, pozostaje pod wpływem wielu systemów abstrakcyjnych, w których funkcjonowaniu może uzyskać co najwyżej powierzchowne rozeznanie.
Doświadczenie zapośredniczone
Język wg Levi-Strauss jest machiną czasu, który umożliwia odtwarzanie praktyk społecznych z pokolenia na pokolenie, umożliwiając zarazem zróżnicowanie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Słowo mówione jest śladem, przekaźnikiem. Słowo mówione jest nierozerwalnie związane z tradycją
Integralną częścią nowoczesności są jej wlane środki przekazu tj: tekst drukowy, sygnał elektryczny. Druk był jednym z głównych czynników narodzin wczesnego nowoczesnego państwa ale istotnym jest związek rozwijającej się masowej publikacji drukiem z przekazem elektronicznym. Większość mediów zachowała poczucie uprzywilejowanego miejsca w stosunku do własnej lokalizacji i wyróżnia informacje lokalne, ale nie inaczej niż przez wskazanie na wagę konkretnych wydarzeń. Prezentowane przez TV i kino przekazy wizualne niewątpliwie tworzą wymiar doświadczenia zapośredniczonego, jaki jest nieosiągalny przez słowo drukowane. Media te są (+ czasopisma, magazyny, dzienniki i inne) narzędziem wykorzeniających i globalizujących tendencji, przez jakie wyraża się nowoczesność. Wobec możliwości reorganizacji czasu i przestrzeni jako czynnika konstytuującego nowoczesne instytucje, podobieństwa między przekazem drukowanym i elektronicznym są istotniejsze niż różnice. Widać to w dwóch zasadniczych cechach doświadczenia zapośredniczonego w warunkach nowoczesności:
Efekt kolażu - z chwilą, kiedy wydarzenie zupełnie lub prawie zupełnie wypiera lokalizację, medialna prezentacja przybiera postać przeplatanki historii i zdarzeń, które nie łączy nic poza tym, że są doniosłe i na czasie. Zlepek informacji, znika narracja, czas centralny kosztem przestrzeni.
Wtargnięcie odległych wydarzeń do sfery codziennych doświadczeń - jednostka może odbierać wiele racjonalnych w programach informacyjnych wydarzeń jako zewnętrzne i odległe ale wiele innych może też regularnie wpływać na jej codzienne czynności. Towarzyszące doświadczeniu zapośredniczonemu wrażenie swojskości może odpowiadać za powszechne poczucie „ odwrócenia porządków”, gdy na potkany rzeczywisty przedmiot lub wydarzeni wydają się mniej realne niż ich medialne przedstawienie.
W sumie w warunkach nowoczesności środki przekazu nie tylko odzwierciedlają rzeczywiste zdarzenie, ile je częściowo tworzą. Ale nie należy wyciągać takiego wniosku że media utworzyły autonomiczny obszar „hiperrzeczywistości”, składający się ze znaków i obrazu.
Powszechnie uznaje się że nowoczesność dzieli, rozprasza.
„Opróżnienie” czasu i przestrzeni uczyniło procesy, których efektem jest powstanie jednego „świata” tam, gdzie do tej pory nie istniał żaden.
Późna nowoczesność, przeciwnie, wytwarza sytuację, w której pod pewnymi względami ludzkości to „my” - z naszymi problemami i szansami w świecie bez „innych”.
Późna nowoczesność i jej parametry
Życie w „świecie” wysoko rozwiniętej nowoczesności jest jak rozpędzony moloch. Sedno sprawy polega na tym, że te zmiany wykraczają poza wszelkie oczekiwania człowieka i wymykają się jego kontroli. Jego nadzieje na podporządkowanie sobie społecznego i naturalnego środowiska okazują się bezzasadne. Refleksyjność nowoczesności bezpośrednio wiąże się z tym zjawiskiem.
Logika opatrzności - wiara, że doczesne poznanie natury rzeczy samo przez się gwarantuje człowiekowi bezpieczniejszy i lepszy byt - zawiera w sobie pozostałości sięgające czasów przednowoczesnych koncepcji losu. Jakkolwiek pojęcie losu może przybierać postać złowieszczą, zawsze zawiera w sobie przekonanie , że bieg zdarzeń jest już z góry jakiś ułożony.
W nowoczesności uznanie istnienie ryzyka i przyjęcie tego do wiadomości i akceptacja tego, że nasze działania w żadnej mierze nie układają się w określony z góry przebieg i zawsze pozostają otwarte na przygodne zdarzenia. Urlich Beck charakteryzuje w tym sensie nowoczesność jako „społeczeństwa ryzyka”.
Życie w społeczeństwie ryzyka to życie z analitycznym nastawieniem do możliwych sposobów działania, pozytywnych i negatywnych, wobec których, jako jednostki i globalnie, stajemy w toku naszej społecznej egzystencji.
Nowoczesny sposób działania ma zasadniczo charakter kontrfaktyczny. Przed jednostkami i zbiorowościami w każdym momencie stoi otworem nieprzebrana ilość potencjalnych sposobów postępowania. Czemu towarzyszy zawsze pyt `co by było gdyby”- jest kwestią wyboru jednej z możliwych rzeczywistości. Życie w warunkach nowoczesności najtrafniej ujmować w kategoriach rutynowo rozważanych kontrfaktyczności.
Zainteresowanie futurologią nie jest w warunkach wysoko rozwiniętej nowoczesności zajęciem ekscentrycznym, współczesnym odpowiednikiem dawnej wiary przepowiednie wróżki. Przeciwnie - rozważanie kontrfaktycznych możliwości jest wpisane w refleksyjność w kontekście szacunku ryzyka i ewaluacji.
Np. towarzystwa ubezpieczeniowe - dla nich sama ocena ryzyka jest przedsięwzięciem ryzykownym. Ocena ryzyka jest dla tych firm oceną statystyczną i z reguły towarzystwa te dążą do wykluczenia tych aspektów czy form ryzyka, które nie podlegają rachunkowi prawdopodobieństwa dla dużej próby, czyli „rządzeń opatrzności”.